Aφιέρωμα στον σημαντικότερο αντιφρονούντα σκηνοθέτη του πάλαι ποτέ Ανατολικού Μπλόκ, τον Πολωνό Αντρέι Βάιντα ετοιμάζει η Ταινιοθήκη της Ελλάδος από 20 έως 26 Απριλίου 2017. Αφορμή είναι η έξοδος στις 20 Απριλίου του κύκνειου άσματος του Afterimage για τον πρωτοποριακό ζωγραφο Βλαντίμιρ Στρεμίνσκυ, έναν από τους διάσημους Πολωνούς ζωγράφους του Μεσοπολέμου που μετά το 1950 συγκρούσθηκε με το κομμουνιστικό καθεστώς που προσπάθησε να επιβάλει τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό, ως την μονη μορφή τέχνης.
Ο Αντρέι Βάιντα γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου 1926 στο Στουβάλκι της Πολωνίας. Η μητέρα του Ανέιλα ήταν δασκάλα και ο πατέρας του Γιακούμπ, αξιωματικός του Πολωνικού στρατού, που εκτελέσθηκε από τους Σοβιετικούς στο δάσος του Κατύν. Μετά από αυτό, ο Βάιντα πήρε μέρος στην Αντίσταση, γενόμενος μέλος της «Άρμια Κραγιόβα» (Στρατός της Πατρίδας», της δεξιάς-εθνικιστικής ομάδας, που σχετιζόταν με την εξόριστη κυβέρνηση του Λονδίνου. Αυτήν την αντίσταση εξύμνησε στις ταινίες «Κανάλ» (1957) και «Στάχτες και Διαμάντια» (1958), τις δύο ταινίες που τον έκαναν διάσημο στο εξωτερικό.
Το «Κανάλ» είναι η πρώτη ταινία που γίνεται για την Εξέγερση της Βαρσοβίας, που άρχισε την 1η Αυγούστου 1944 και κράτησε 64 μέρες. Οι Ρώσοι έχουν φτάσει στην απέναντι όχθη του Βιστούλα. Τότε η «Άρμια Κραγιόβα» ξεκινάει μια εξέγερση στην Βαρσοβία, έτσι ώστε όταν ο Κόκκινος Στρατός μπει στην πόλη, να την βρει απελευθερωμένη από τους ίδιους τους Πολωνούς και με δική της διακυβέρνηση. Αυτό θα απέτρεπε τον Στάλιν να εγκαταστήσει κομμουνιστική κυβέρνηση. Η εξέγερση ξεκινά, αλλά ο Στάλιν φεύγει, αφήνοντας τους Γερμανούς να καταπνίξουν ανενόχλητοι την εθνική εξέγερση των Πολωνών.
ΚΑΝΑΛ
Στο «Κανάλ» (εναλλακτικός τίτλος: οι Ήρωες της Βαρσοβίας), ο υπολοχαγός Ζάντρα οδηγεί μια μονάδα 43 γενναίων ανδρών και γυναικών στην συνοικία Μόντοκ της Βαρσοβίας. Όμως σύντομα καταλαβαίνουν ότι είναι περικυκλωμένοι από παντού, από τους Γερμανούς. Τότε παίρνουν την διαταγή να καταφύγουν στους υπονόμους (αυτό σημαίνει και ο τίτλος). Αρχικά αρνιούνται γιατί θα σήμαινε ότι έχασαν την μάχη. Αλλά τελικά αποφασίζουν μία κάθοδο από την ηλιόλουστη Βαρσοβία στην συμβολική Κόλαση του Δάντη.
Στο “Χωρίς αναισθητικό” (1978), ένας γνωστός δημοσιογράφος της τηλεόρασης που βρίσκεται στην μέση ηλικία (Ζμπίνγκνιου Ζαπασιέβιτς), κάνει το λάθος να πιστεύει ότι η φήμη του μπορεί να του επιτρέπει να ασκεί κριτική στην κυβέρνηση. Θα χάσει την δουλειά του στην τηλεόραση και το πανεπιστήμιο. Μετά από αυτό, η γυναίκα του θα τον αφήσει για ένα νεαρό δημοσιογράφο και εκείνος θα αυτοκτονήσει.
ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ
Ο “Μαέστρος” (1980) είναι η δέυτερη πιο αγαπημένη ταινία του Ίγκμαρ Μπέργκμαν , κάτι που έχει σχέση και με την χρήση του χρόνου, όπως τον χρησιμοποιεί ο Σουηδός σκηνοθέτης. Σε αυτό μια βιολινίστρια (Κριστίνα Γιάντα) που παίζει σε μια τοπική επαρχιακή ορχήστρα στην οποία ο άνδρας της είναι ο μαέστρος, ταξιδεύει στις ΗΠΑ και συνδέεται με ένα διάσημο μαέστρο (Σερ Τζων Γκίλγκουντ) ο οποίος αποδεικνύεται ότι ήταν ερωτευμένος με την μάνα της βιολινίστριας και χρησιμοποιεί την κόρη ως υποκατάστατο. Όμως ο άνδρας της βιολινίστριας ζηλέυει τον μαέστρο ερωτικά και επαγγελματικά.
ΜΑΕΣΤΡΟΣ
Το 2007 ο Βάιντα γυρίζει το «Κατύν» (2007) για την σφαγή 42.000 αξιωματικών του Πολωνικού στρατού από τους Σοβιετικούς, το καλοκαίρι του 1942. Ένα από τα θύματα του Κατύν ήταν ο ίδιος ο πατέρας του και αυτή ήταν η πιο προσωπική του ταινία. Η σφαγή για χρόνια αποδιδόταν στους Γερμανούς και η ταινάι άναψε φωτιά στις σχέσεις μεταξύ Πολωνίας και Ρωσίας του Πούτιν.
Σε αυτό οι Γερμανοί και οι Σοβιετικοί καταλαμβάνουν σχεδόν ταυτόχρονα την Πολωνία. Ο Βάιντα δεν χαρίζεται σε κανένα από τους δύο και δείχνει την σύλληψη της Πανεπιστημιακής κοινότητας από τους ναζί και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Σοβιετικών. Οι ομαδικές δολοφονίες του τέλους στο Κατύν δίνουν μια γροθιά στο στομάχι. Είναι όμως η μεταπολεμική αναζήτηση της επικίνδυνα ιστορικής αλήθειας ως ηθικό δίλημμα που έχει σημασία για τον Βάιντα.
ΚΑΤΥΝ
Στην μεταπολεμική Πολωνία, η Μάρθα (Κριστίνα Γιάντα), μια όμορφη και αξιοπρεπής μεσόκοπη γυναίκα, είναι ανίατα άρρωστη, όμως ο άντρας της, ο γιατρός της μικρής πόλης, δεν της το αποκαλύπτει, καθώς της μένει ελάχιστος χρόνος ζωής. Η Μάρθα πενθεί ακόμα τους δύο γιους που έχασε στον πόλεμο, ώσπου συναντάει έναν νεαρό εργάτη στην ηλικία τους. Το πάθος που αρχίζει να αναπτύσσει γι’ αυτόν, τους οδηγεί σ’ ένα μοιραίο ραντεβού για κολύμπι…
ΓΛΥΚΕΙΑ ΕΞΑΨΗ
Πέμπτη 20 Απριλίου
19:00 Katyn (2007, 117′)
21:00 Ο μαέστρος (1980, 101′)
Παρασκευή 21 Απριλίου
19:00 Katyn
21:00 Χωρίς αναισθητικό (1978, 35μμ, 131′)
Σάββατο 22 Απριλίου
19:00 Katyn
21:00 Κανάλ (Kanal) ή Οι ήρωες της Βαρσοβίας (1956) – (91′)
Δευτέρα 24 Απριλίου
19:00 Katyn
21:00 Γλυκειά έξαψη (Tatarak) (2009, 83′)
AFTERIMAGE
Τρίτη 25 Απριλίου
18:00 Katyn
20:00 Afterimage
22:00 Afterimage
Τετάρτη 26 Απριλίου
19:00 Katyn
21:00 Γλυκειά έξαψη (Tatarak)
Είσοδος στις προβολές των ταινιών Katyn, Ο μαέστρος, Χωρίς αναισθητικό, Κανάλ (Kanal) ή Οι ήρωες της Βαρσοβίας, Γλυκειά έξαψη: 5€
