ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΑΡΘΡΑ

Δεν βρέθηκαν άρθρα

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ακολουθήστε μας:
10 February, 2025
ΚεντρικήΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ & ΝΕΟΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ: ΔΥΣΗΟ Πόλεμος των Δακτυλιδιών: Ριχάρδος Βάγκνερ και Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν. Μέρος Δ!

Ο Πόλεμος των Δακτυλιδιών: Ριχάρδος Βάγκνερ και Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν. Μέρος Δ!

Με αφορμή το πρώτο ανέβασμα της “Βαλκυρίας” του Βάγκνερ στην ΕΛΣ, συνεχίζουμε με το τελευταίο μέρος (διαβάστε τα υπόλοιπα μέρη εδώ και εδώ και εδώ) ενός ενδιαφέροντος κειμένου για τους δύο μεγάλους Άρχοντες των Δακτυλιδιών: τον συνθέτη Βάγκνερ και τον καθηγητή Τόλκιν και το πως χρησιμοποιούν δύο κακόβουλα δακτυλίδια για να πούν κάτι για την ανθρώπινη κατάσταση (Άβαλον των Τεχνών)

 

του Πώλ Κράουζε*

για το VoegelinView 

 

Το “Λυκόφως των θεών” είναι η αντίθεσις στον “Ζήγκφρηντ”. Εκεί που ο “Ζήγκφρηντ” είναι μια κίνηση αφυπνίσεων που οδηγεί σε μια συντροφικότητα που οδηγεί σε γάμο, το “Λυκόφως των Θεών” είναι μια κίνηση προδοσίας που οδηγεί σε φόνο. Στην πράξη που αποκορυφώνει το δράμα, ο Βάγκνερ αντιπαραθέτει το πρόβλημα του γάμου μπροστά στα μάτια μας. Ο Γκούντερ είναι εργένης και χρειάζεται μια σύζυγο, του λέει ο Χάγκεν, επειδή χωρίς σύζυγο δεν μπορεί να αποκτήσει την πλήρη εξουσία του βασιλείου των Γκίμπιντσουνγκ. Ο Χάγκεν παίζει επίσης πάνω στην ανάγκη για αγάπη της Γκουτρούνε για να βοηθήσει να σχεδιάσει την μηχανορραφία για να κερδίσει το διαμάντι για τον ίδιο και να αποδείξει ότι είναι ο γιός του πατέρα του. (Ο Χάγκεν είναι ο γιός του Άλμπεριχ)

Η ανάγκη για γάμο του Γκούντερ είναι καθαρά ωφελιμιστική, είναι πολιτική. Ο Γκούντερ δεν αναζητά αγάπη, αλλά σύζυγο για πολιτικούς λόγους. O Γκούντερ μπορεί να είναι ωραία και ευκολόπιστη φυσιογνωμία, αλλά η χρήση και τελική απόρριψη του Γκούντερ από τον Βάγκνερ αποκαλύπτει τα όρια του γάμου δίχως  εμπιστοσύνη, συγχώρεση και θυσία. Για χάριν συντομίας, ο Χάγκεν χειραγωγεί βιολογικές και πολιτικές ανάγκες για να σπάσει τον γαμήλιο δεσμό ανάμεσα στον Ζήγκφρηντ και την Βρουνχίλδη, να δολοφονήσει τον Ζήγκφρηντ και να σκοτώσει τον Γκούντερ. Την στιγμή ακριβώς που είναι έτοιμος να θριαμβεύσει, έτοιμος να κλέψει το δακτυλίδι από το νεκρό χέρι του Ζήγκφρηντ, ξαφνιάζεται από την ξαφνική κίνηση του χεριού του και την είσοδο της Βρουνχίλδης στην σκηνή. Τώρα πλήρης συνειδητοποιημένος για όλο αυτό που έχει αποκαλυφθεί και για την απαγωγή της από τον Ζήγκφρηντ – η πιο μνημειώδης προδοσία του “Λυκόφωτος των Θεών” – δεν ήταν κάτι που γίνεται από αυτόν τον ίδιο αλλά εξαιτίας της νάρκωσης και της χειραγώγησης από τον Χάγκεν.

Ο Άλλεν Χίνκλεϋ ως Χάγκεν στο “Λυκόφως των Θεών” . Έτος 1903

Αυτήν την στιγμή βλέπουμε την άνθηση του έρωτα σε έναν συγχωρετικό και θυσιαστικό γάμο. Η Βρουνχίλδη συγχωρεί τον Ζήγκφρηντ και διατάζει μια θανάτια πυρά να ανάψει στις όχθες του Ρήνου. Παίρνει το δακτυλίδι και πληροφορεί τις θυγατέρες του Ρήνου να πάρουν το δακτυλίδι μετά αφ’ ότου πεθάνει. Η Βρουνχίλδη τότε μπαίνει στην φωτιά, αυτοπυρπολείται τραγουδώντας  Siegfried! Siegfried! Sieh! Selig grüßst dich dein Weib! “ (“Ζήγκφρηντ! Ζήγκφρηντ! Κοίτα η γυναίκα σου έρχεται να σε χαιρετίσει ευτυχισμένη. Η πράξη θυσίας της Βρουνχίλδης είναι η  ανώτερη έκφραση του έρωτα της. Ο Ρήνος πλημμυρίζει, η Βαλχάλα φλέγεται και ο κόσμος αναγεννάται με την νέα αποκάλυψη ότι η θυσιαστική αγάπη μπορεί να σώσει τον κόσμο.

H Βρουνχίλδη πέφτει στην Φωτιά” Εικονογράφηση του Άρθουρ Ράκχαμ

Το δράμα του Βάγκνερ δεν είναι πολιτικό η αντι-πολιτικό. Είναι έντονα πολιτικό. Βλέπουμε την πολιτική της Βαλχάλα στο “Χρυσό του Ρήνου”. Βλέπουμε την πολιτική τών Γκίμπιτσουνγκ στο “Λυκόφως των Θεών”. Βλέπουμε την χρήση της βίας, της εξουσίας μέσω των διάφορων προσπαθειών των χαρακτήρων του δράματος να αρπάξουν το διαμάντι.  Η πολιτική, η εξουσία – το δακτυλίδι- δεν θα μας σώσουν, ο Βάγκνερ πληροφορεί το κοινό στο τέλος του δράματος. Μόνο μία αγάπη, και πιο ειδικά, η θυσιαστική αγάπη στον έρωτα, μπορεί να καθαγιάσει και να θεραπεύσει τον κόσμο από τις πληγές, που του επιβάλλουν η πολιτική και ο πόθος για την εξουσία.

Η Βρουνχίλδη είναι η ηρωίδα της όπερας, επειδή όλες τις οι πράξεις , γενόμενες με πλήρη επίγνωση του τι θα  χάσει, είναι ελεύθερες επιλογές αγάπης. Στεκόμενη στο πλευρό του Ζίγκμουντ και της Ζιγκλίντε, διάλεξε την αγάπη αντί της εξουσίας. Αποφασίζοντας να μείνει με τον Ζήγκφρηντ αντί να επιστρέψει το δακτυλίδι στις θυγατέρες και να απελευθερώσει τον Βόταν και τους θεούς από την έκσταση του, διάλεξε τον έρωτα αντί της εξουσίας. Σε αυτό απαρνήθηκε την θεϊκή της ιδιότητα (μια μορφή εξουσίας) για την αγάπη  και αφιερώθηκε στην θνητότητα- μια προϋπόθεση για έρωτα. Στο τέλος του έργου, έχοντας συγχωρήσει τον Ζήγκφρηντ και απαρνούμενη το δακτυλίδι και πέφτοντας στην φωτιά για να ενωθεί με τον Ζήγκφρηντ σε αιώνια ευτυχία, διάλεξε τον έρωτα αντί της δύναμης. Στην τελευταία της πράξη βλέπουμε την συγχώρεση και την θυσία ως τις ανώτερες εκφράσεις της αγάπης – και μέσω όλου ιου δράματος, βλέπουμε την Χεγκελιανή της αγάπης και πως μια ανεπαρκής μορφή συνεχίζεται μέχρι να φτάσε στην ολοκλήρωση της στην συγχωρητική και θυσιαστική αγάπη της Βρουνχίλδης.

Τσαρλς Μπάτλερ:¨Ζίγκφηλντ και Βρουνχίλδη

Η αγάπη και όχι η εξουσία θεραπεύει και λυτρώνει τον κόσμο. Αυτό είναι κάτι που διαχωρίζει τον Βάγκνερ από τον Τόλκιν. Ο Βάγκνερ απαρνείται την δύναμη και με αυτόν τον τρόπο την πολιτική, ως μέσο  λύτρωσης. Ο Μπράιαιν Μαγκή εξήγησε αυτήν την μεταμόρφωση όχι ως ένα φιλελεύθερο Βάγκνερ που γίνεται συντηρητικός Βάγκνερ, αλλά την “κίνηση από την πολιτική στην μεταφυσική”

Η εξουσία και η πολιτική, που πάνε μαζί και τρέφουν  η μία την άλλη, φέρνουν μόνο μιζέρια και θάνατο, όπως βλέπουμε στην τελευταία πράξη του δράματος. Στην πραγματικότητα ο Χάγκεν, διαλέγοντας την πολιτική και την εξουσία – την οποία  εκπροσωπεί το δακτυλίδι καθότι φτιάχθηκε για τέτοιον σκοπό – διαλέγει την καταστροφή του όταν με διαβόητο τρόπο πηδά στον αναπόφευκτο ουρλιάζοντας “ Φύγε μακριά από το δακτυλίδι”. Η καταστροφική λαγνεία του Χάγκεν για το δακτυλίδι έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την Λαίδη Γκαλάντριελ , η οποία απορρίπτει την προσφορά του δακτυλιδιού από τον Φρόντο και περνάει το τέστ”.

O Tόλκιν, αν και δεν είναι Μακιαβελλικός, επιμένει να βλέπει την εξουσία και την πολιτική, την “νόμιμη” εξουσία και πολιτική, ένα σημαντικό προσόν να είστε σίγουροι-ως μια θεραπευτική και λυτρωτική δύναμη που είναι στενά συνδεδεμένη με τον κόσμο της αγάπης και του πόθου. Ακόμα περισσότερο, ο Τόλκιν υπαινίσσεται ότι η νόμιμη δύναμη και πολιτική επιτρέπουν την αγάπη να ωριμάσει πλήρως και να ανθίσει. Ο σκοπός της νόμιμης πολιτικής είναι να βοηθήσει να καλλιεργήσει την δυνατότητα της αγάπης και όχι της εξουσίας από μόνη της, όπως μαρτυρήθηκε από την πτώση του Σάρουμαν.

Σύμφωνα με τον Τόλκιν, η πολιτική και η αγάπη δεν αποκλείουν η μία την άλλη, όπως μας το παρουσιάζει με δραματικό τρόπο η όπερα του Βάγκνερ. Στο κάτω -κάτω της γραφής, ο Σάμ παντρεύεται την Ρόζι μόνο μετά από όταν ο νόμιμος βασιλιάς επιστρέψει στον Θρόνο (και ο Σάρουμαν ανατρέπεται από το Σάιρ) και η αγάπη διαποτίσει την Μέση Γη εξαιτίας του και ένας ανανεωμένος κόσμος διαμορφώνεται κάτω από την διαχείρηση της νομιμότητας. Στον Τόλκιν βρίσκουμε ένα τριαδικό βάλς με την καλωσύνη, την αγάπη και την πολιτική. Σε αντίθεση ο Βάγκνερ τελικά πετάει την πολιτική από το βάλς και μας αφήνει με την τρομακτική προοπτική ότι η καλοσύνη και η αγάπη μπορούν μόνο να εκφραστούν μέσω της απάρνησης της πολιτικής, η οποία μας αφήνει αδύναμους αλλά αφιερωμένη στην θνητότητα, μέσω της ίδιας της αγάπης. Γιατί καθώς η Βρουνχίλδη πέφτει με το άλογο της μέσα στις φλόγες για να ολοκληρώσει τον έρωτα της για τον Ζήγκφρηντ, το λάιτμότιβ “Λύτρωση μέσω της Αγάπης” ακούγεται για δεύτερη και τελευταία φορά με την διαβόητη πεσμένη 7η πιο συγκινητική από ότι την πρώτη φορά που ακούσθηκε σαν βροντή μέσα από την φωνή της Βρουνχίλδης επειδή η αγάπη είναι η απόλυτη έκφραση της θέλησης.

 

* O Paul Krause είναι κλασσικιστής, podcaster και  αρχισυντάκτης στο VoegelinView ένα διαδικτυακό περιοδικό τέχνης και θεωρητικών σπουδών της Eric Voegelin Society, αφιερωμένης στην προώθηση του έργου του φιλοσόφου ‘Ερικ Βέγκελιν. Έχει σπουδάσει δίπλα στον μεγάλο συντηρητικό φιλόσοφο  Σερ Ρότζερ Σκρούτον. Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων  Finding Arcadia: Wisdom, Truth, and Love in the Classics (Academica Press, 2023) και The Odyssey of Love: A Christian Guide to the Great Books (Wipf and Stock, 2021).

Μοιραστείτε