
Του Στέφανου Ντάκου *
Όσον αφορά την επιστροφή του Βοναπάρτη στη Γαλλία, η ταινία αποσιωπά τους πολιτικούς λόγους και κρατά μόνο την απιστία της Ιωσηφίνας με τον Ιππόλυτο Κάρολο, κάτι που στην ταινία πληροφορείτι από ένα συνεργάτη του στο στρατόπεδο, πράγμα που τον ωθεί στην απόφαση της επιστροφής.
Υπεραπλουστευμένη παρουσιάζεται η επιστροφή του και όλο το πολιτικό παρασκήνιο μέχρι το νοεμβριανό πραξικόπημα του 1799. Από την άλλη δίνεται μια αρκετά γλαφυρή σκηνή που αφορά την απόπειρα του Ναπολέοντος να εγκαταλείψει τη σύζυγό του, με μια έντονη συζήτηση που καταδείκνύει τη σχέση εξουσιαστή – εξουσιαζόμενου που είχαν. Εδώ αποδομείται τελείως η εικονα του ανδρός, που δείχνεται σαν κακομαθημένο πλην άβουλο πλάσμα.
Ενδιαφέρουσα είναι η πολιτική συζήτηση που θα οδηγήσει στο πραξικόπημα, ενώ κάποια πρόσωπα που διεδραμάτισαν κομβικό ρόλο είτε αναλύονται ελάχιστα, όπως ο πρόεδρος της εθνοσυνέλευσης και αδερφός του Ναπολέοντος, είτε δίνονται φευγαλέα σε μια μόνο σκηνή, όπως ο υπουργός Ιωσήφ Φουσέ. Η σκηνή της απόπειρας δολοφονίας του επίδοξου δικτάτορος δίνεται ιδιαίτερα παραστατικά, με όλη την αγωνία της διαφυγής του αποτυπωμένη στην έκφρασή του. Επίσης, οι γωνίες λήψης είναι μοναδικές, αντικατοπτρίζοντας όλη την εναγώνια προσπάθεια. Η θεατρινίστικη χειρονομία του αδερφού του να τοποθετήσει την αιχμή του ξίφους στο στήθος του, αλλά και είσοδος της ένοπλης φρουράς στο ανάκτορο του Σαιν Κλου είναι αριστοτεχνικά δοσμένες.
Η εγκατάσταση του υπατικού ζεύγους στα ανάκτορα του Κεραμεικού δίνεται επίσης ιδιαίτερα γλαφυρά, ωστό η περίοδος που ο Ναπολέων διακυβέρνησε τη Γαλλία ως ύπατος ( από τον Νοέμβριο του 1799 ως τον Μάιο του 1804) παρουσιάζεται ιδιαίτερα συνοπτικά. Παρακολουθούμε κάποιες ιδιαίτερες πτυχές της ερωτικής ζωής του ζεύγους, καθώς και την απέλπιδα προσπάθεια να τεκνοποιήσουν, τις διπλωματικές ακροβασίες του Ταλεϋράνδου προκειμένου να εξασφαλίσουν τη συμμαχία του αυτοκράτορος της Αυστρίας και του Τσάρου της Ρωσίας και άλλα, δευτερεύοντα περιστατικά, όπως την ψυχρή αντιμετώπιση της πρώτης κυρίας από την μητέρα του Ναπολέοντος.
Αντιθέτως δεν γίνεται καμία αναφορά στη διάβαση των Άλπεων, όταν ο Βοναπάρτης, ως έτερος Αννίβας, εισέβαλε στην Ιταλία από τον Βορρά, στη μάχη του Μαρένγκο τον Ιούνιο του 1800, την ειρήνη της Λυνεβίλ και την συνθήκη της Αμιέννης, το 1801 και 1802 αντίστοιχα, όπως και στην υπογραφή του κονκορδάτου με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και στην ίδρυση της Λεγεώνος της Τιμής, πρώτο βήμα για την εγκαθίδρυση της Ναπολεοντείου αριστοκρατίας.

H περίφημη διάβαση των Άλπεων από τον ναπολέοντα παραλείπεται στην ταινία του Ρίντλεϋ Σκώτ
Οι περιβόητες απόπειρες δολοφονίας του υπάτου, όπως η απόπειρα της Όπερας, την παραμονή των Χριστουγέννων του 1800, η συνωμοσία του Georges Cadoudal και η υπόθεση της απαγωγής , σύλληψης και εκτελέσεως του δούκα D’ Enghien, ύστερα από διαταγή του Βοναπάρτη και με εμπλοκή Ταλεϋράνδου, Φουσέ και Κολαινκούρ επίσης απουσιάζουν.
Παρουσιάζεται η σκηνή της πρότασης περί ανάληψεως κληρονομικού τίτλου από τον Ναπολέοντα, χωρίς όμως να αναφέρεται το δημοψήφισμα τον Μάιο του 1804, ούτε η δημιουργία της αυτοκρατορικής αριστοκρατίας και αυλής , όπως και το παρασκήνιο της προσκλήσεως του Πάπα Πίου Z΄ στη στέψη, αλλά και ο θρησκευτικός γάμος του αυτοκρατορικού ζεύγους.

O Γιαοκείμ Φοίνιξ στα γυρίσματα της ταινίας “Ναπολέων”
Photo: Click News/ Goff / Splash News.com
Η ενδυματολογική ακρίβεια είναι χαρακτηριστική, ο στρατηγός Βοναπάρτης απεικονίζεται αρχικά με τη στολή του στρατηγού και κατόπιν του αρχιστρατήγου της αυτοκρατορικής περιόδου, ως ύπατος απεικονίζεται ορθώς με την πορφυρή ρεντιγκότα, ενώ κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορικής περιόδου με τις στολές του στρατηγού της μεγάλης στρατιάς, όπως διαμορφώθηκαν την περίοδο 1804-1814.
Στην τελετή της στέψης κυριαρχεί η ακριβής αναπαράσταση, όπως ο μανδύας με τις μέλισσες, σύμβολο των Βοναπαρτιδών εκτός από το κεφαλαίο Ν πλαισιωμένο με ακτίνες, το χρυσό ρωμαϊκό στεφάνι, ο χαρακτηριστικός θρόνος με το βαθύ μπλε και το χρυσό που βρίσκεται σήμερα στο Φονταινεμπλό και η κατασκευή που στήθηκε στη μέση της Παναγίας των Παρισίων, προκειμένου να τοποθετηθούν οι υψηλοί προσκεκλημένοι. Πράγματι ο Πάπας ευλόγησε τη στέψη με αυτό τον τρόπο και ο Ναπολέων φόρεσε μόνος του το στέμμα και αμέσως μετά έστεψε την γονατιστή Ιωσηφίνα, ωστόσο αυτά τα λόγια που φέρεται να λέει στην επίμαχη σκηνή, τα ανέφερε σε άλλη περίπτωση.
Όσον αφορά τους αυτοκρατορικούς πολέμους, παραλείποντας τη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ, τη μάχη της Ουλμ προσγειωνόμαστε στο παγωμένο πεδίο της μάχης του Αούστερλιτς, της μάχης των τριών αυτοκρατόρων. Ήδη μας συστήνει τον Φραγκίσκο Α΄ της Αυστρίας και τον τσάρο Αλέξανδρο Α΄ της Ρωσίας, μέσα από μια συνάντησή τους πριν τη μάχη. Η μάχη περιγράφεται με ρεαλισμό και ένταση, όχι όμως με επική διάθεση. Περισσότερο επιθυμεί να δείξει το παράλογο της ανθρωποσφαγής στον βωμό των συμφερόντων. Το τέχνασμα με τον κανονιοβολισμό της παγωμένης λίμνης ως κύριο παράγοντα της γαλλικής νίκης είναι κάτι το ανακριβές, η στρατηγική που οδήγησε στο αποτέλεσμα ήταν πολύ πιο περίτεχνη.

Η μάχη του Αούστερλιτζ όπως απεικονίζεται στον “Ναπολέοντα” του Ρίντλεϋ Σκωτ
Η είσοδος των γαλλικών στρατευμάτων στη Βιέννη παραλείπεται, ενώ η ταινία αρκείται σε μια συνάντηση Ναπολέοντος και Φραγκίσκου, όπου συζητούν τους όρους παράδοσης. Η μετά Αούστερλιτς περίοδος αναλώνεται στο ζήτημα της μη αποκτήσεως διαδόχου, την απόκτηση εξώγαμου παιδιού από τον Ναπολέοντα και τη μεθόδευση του εξαναγκασμού της Ιωσηφίνας σε διαζύγιο για πολιτικούς λόγους. Η εμπλοκή της μητέρας του αυτοκράτορος στο ζήτημα της απιστίας είναι εντελώς αυθαίρετη. Εδώ υπάρχει ίσως η μεγαλύτερη απόκλιση από την Ιστορία.
Από τα γεγόνοτα της αποκτήσεως νόθου τέκνου, μέσα στο έτος 1806, το σενάριο πραγματοποιεί ένα χρονικό άλμα τριών ετών και μας προσγειώνει στον Νοέμβριο του 1809 και το διαζύγιο των δύο συζύγων και εραστών, μέσα από μια βεβαρυμένη συγκηνησιακά τελετή.

Η Βανέσσα Κίρμπυ ως Ιωσηφίνα δείχνει ότι ταυτόχρονα απεχθάνεται και πραγματικά αγαπά τον Ναπολέοντα
Ουδεμία αναφορά στην εκστρατεία εναντίον της Πρωσίας και τη μάχη της Ιένας, τον Οκτώβριο του 1806, την είσοδο στη Βαρσοβία, τη συνάντηση με τον πρίγκηπα Πονιατόφσκι και τη σχέση με την Πολωνή κόμησσα Μαρία Βαλέφσκα. Ακόμα, δεν απεικονίζεται η αιματηρή μάχη του Εϋλάου, η γαλλική νίκη στο Φρίντλαντ, πσρά μόνο η συνάντηση του Γάλλου αυτοκράτορος και του Ρώσου τσάρου στο Τιλσίτ ετεροχρονισμένα, δηλαδή, μετά το διαζύγιο του Ναπολέοντος,, αν και έλαβε χώρα τον Ιούλιο του 1807.

O σκηνοθέτης ΡίντλεΎ Σκωτ καιτευθύνει τον Γιοακείμ Φοίνιξ σε μια από τις μάχες του “Ναπολέοντα”
Η εκστρατεία στην Ιβηρική χερσόνησο, την περίοδο 1808-09 με την εμβληματική μάχη της Λα Κορούνια, η εξέγερση της Μαδρίτης, η συνωμοσία κατά του αυτοκράτορος από το στενό του περιβάλλον ενώ απουσίαζε στην Ισπανία και η νέα εισβολή στην Αυστρία, με τις θρυλικές μάχες του Έσσλινγκ, όπου ο αυτοκράτωρ τραυματίστηκε και ο στρατάρχης Λαν σκοτώθηκε, και του Βαγκράμ, επίσης απουσιάζουν.
* Ο Στέφανος Ντάκος είναι ιστορικός με την μεταπτυχιακή πανεπιστημιακή του εργασία στην Ναπολεόντεια περίοδο.