Επιλογή κειμένου: Κώστας Τάταρης
…Έφυγα από την Ιταλία, πέρασα από την Αθήνα, πήρα μαζί μου μια δεκαριά διαλεχτούς συνεργάτες, τους περισσότερους Κρητικούς, κι έφυγα για τον Καύκασο, να δω από κοντά πως θα μπορέσουν να σωθούν οι χιλιάδες αυτές ψυχές. Από το νότο οι Κούρδοι πετάλωναν όσους Έλληνες έπιαναν, κι από το βορρά οι μπολσεβίκοι κατέβαιναν με φωτιά και τσεκούρι, και στη μέση οι Έλληνες του Μπατούμ, του Σοχούμ, της Τιφλίδας, του Καρς, κι όλο και στένευε γύρω από το λαιμό τους η θηλιά, και περίμεναν γυμνοί, πεινασμένοι, άρρωστοι το θάνατο. Το Κράτος πάλι από τη μια μεριά, η Βία από την άλλη, οι αιώνιοι σύμμαχοι…
…Δεν είχα καιρό, μα μήτε κι ήθελα να λοξοδρομήσω το νου μου από το βαρύ χρέος που μ’ έφερε εδώ΄ έβλεπα γύρα μου άντρες και γυναίκες και μικρά παιδιά, να στριμώγνουνται πεινασμένοι, απελπισμένοι, να με κοιτάζουν στα μάτια και να περιμένουν από μένα σωτηρία, πως μπορούσα να τους προδώσω ;
“Θα σωθώ ή θα χαθώ μαζί σας, τους έλεγα, μη φοβάστε αδέρφια, όλοι μαζί!” Και τότε πάλι τους μιλούσα για τη βασανισμένη ράτσα μας, που αιώνες την παλεύουν και θένε να την ξεκάμουν οι βάρβαροι, η πείνα, η φτώχεια, οι σεισμοί, η διχόνοια, μα αυτή ‘ναι αθάνατη, και να, χιλιάδες χρόνια ζει και βασιλεύει! Κι έτσι, έχοντας στο νου τους την Ελλάδα, μπόρεσαν οι κακόμοιροι και βάσταξαν…
Νίκος Καζαντζάκης, Καύκασος
Μέσα Ιουλίου – 11 Αυγούστου 1919
Από την “Αναφορά στον Γκρέκο”
