του Γεώργιου Πισσαλίδη
Κλείνουν σήμερα 50 χρόνια από την πρεμιέρα της ‘Άγριας Συμμορίας» του Σαμ Πέκινπα. Μιας ταινίας για τις τελευταίες μέρες μιας συμμορίας που οι καιροί την ξεπερνούν και που άλλαξε τον τρόπο που το Χόλλυγουντ έβλεπε το γουέστερν, την βία αλλά και τις αξίες «πέρα από το καλό και το κακό».
Η «Άγρια Συμμορία» είναι η συμμορία του Πάικ Μπίσοπ (Γουίλλιαμ Χόλντεν) που ετοιμάζεται να ληστέψει μία τράπεζα μεταμφιεσμένοι σε στρατιώτες. Η συμμορία πέρα από τον Πάικ συμπεριλαμβάνει τον Ντάτς (Έρνεστ Μπογκνάϊν) τους αδελφούς Λάιλ και Τεκτορ Γκορτς (Γουώρεν Όατς και Μπεν Τζόνσον) τον ηλικιωμένο Φρεντ Σάικς (Έντμοντ Ο’ Μπράιαν) και τους νεοφερμένους Τρέλλο Λη (Μπο Χόσκινς) και τον μεξικανό Άνχελ (Ζαίμε Σάνσεζ).
Ο Σάμ Πέκινπα στα γυρίσματα της “Αγριας Συμμορίας”
Όμως τον Πάικ και την συμμορία του κυνηγά η ομάδα κυνηγών επικηρυγμένων του Ντικ Θόρτον, αδελφικού φίλου του Πάικ και μέλους της συμμορίας που συνελήφθη και αναγκάσθηκε να περάσει στην άλλη πλευρά του Νόμου, δουλεύοντας για τους ανθρώπους των σιδηροδρόμων που είναι τώρα τα καινούργια αφεντικά της Δύσης. Τόσο αυτοί, όσο και τα αφεντικά τους δεν διστάζουν να μετατρέψουν το ειρηνικό χωριό σε σφαγείο για λεφτά που αποδεικνύονται άνθρακας.
Η συμμορία του Πάικ καταφεύγει στο Μεξικό και σε μια τελευταία απόπειρα να πλουτίσουν πριν αποσυρθούν, θα κλέψουν ένα αμερικάνικο τρένο που μεταφέρει όπλα για λογαριασμό του στρατηγού Μαπάτσι που πολεμά ανεπιτυχώς τον Πάντσο Βίλλα. Όμως με προτροπή όμως του Άνχελ, θα δώσουν την μία από τις 16 κασέλες με όπλα και πυρομαχικά στους επαναστάτες. Ο Μαπάτσι θα καταλάβει ποιος ευθύνεται και αφού βασανίσει τον Άνχελ θα τον σκοτώσει μπροστά στους συντρόφους του. Τότε ο Πάικ και οι σύντροφοι του θα εκδικηθούν τον θάνατο του φίλου τους, βρίσκοντας ηρωικό θάνατο και αποδεκατίζοντας τον στρατό του Μαπάτσι. Ενώ ο Θόρτον που δεν υπάρχει τίποτα που να τον συνδέει πια με τα αφεντικά του, ακολουθεί τον γέρο Φρεντ στον στρατό του Βίλλα.
Ο Ρόμπερτ Ράυαν ως ο υποταγμένος στα αφεντικά των σιδηρόδρομων και με χαμένη την αξιοπρέπεια του σερίφης
Η ταινία στην εποχή της δημιούργησε σάλο για την σκληρή καταγραφή της βίας μέσα από την τεχνική του σλόου μότιον και της πολυγωνιακής λήψης. Kάτι που τότε φάνταζε επαναστατικό εγχείρημα και θα χάριζε στην «Άγρια Συμμορία» το ‘Οσκαρ Καλύτερης Φωτογραφίας (Λουσιέν Μπάλλαρντ). Ενώ ο Πέκινπα ήταν υποψήφιος για Όσκαρ Επίτευξης Εξαιρετικού Σκηνοθετικού Εγχειρήματος, αλλά και σεναρίου.
Η «Άγρια Συμμορία» συμπεριλαμβάνει όλα τα θέματα που διαπερνούν το κινηματογραφικό έργο του Πέκινπα. Το πρώτο είναι η ανδρική φιλία. Όπως λέει και ο Πάικ στους αδελφούς Γκορτς «Όταν συντάσσεσαι με κάποιον, μένεις μαζί του μέχρι το τέλος. Αλλιώς δεν διαφέρεις από τα ζώα».
Ένα δεύτερο είναι το τέλος της Δύσης εξαιτίας της κυριαρχίας των αφεντικών των σιδηροδρόμων, που αντικατέστησαν τους εκπροσώπων του Νόμο , βάζοντας τέλος στον θρύλο των ελεύθερων βοσκών και ληστών, αλλά και των σερίφηδων. Στις ταινίες του, ο Πέκινπα βλέπει τους ληστές, όπως και τους σερίφηδες, ως έκφραση του ατομιστικού ιδεώδους που έκτισε την Αμερική. Σίγουρα έχουν κακές πλευρές, αλλά πιστεύει ότι έχουν και τις καλές και αυτές δείχνει σε μια νιτσεϊκή θεώρηση της ιστορίας.
Ο Πέκινπα δείχνει με πολύ ρεαλσιτικά βίαιο τρόπο την σφαγή του Άνχελ από τον στρατηγό Μαπάτσε
Στην “Άγρια Συμμορία” ο Πέκινπα δίνει στο γουέστερν μια άλλη διάσταση στο γουέστερν από αυτό που γνωρίσαμε στις ταινίες του Τζων Φόρντ και του Τζων Γουαίην κάνοντας αγαπητούς εξίσου καλούς και κακούς χαρακτήρες.
Επίσης, όπως και στην «Μεγάλη Μονομαχία» (Pat Garrett and Billy the Kid) έχουμε δύο φίλους, από τους οποίους ο ένας αναγκάζεται να περάσει στην πλευρά του Νόμου, αλλά που έχει σεβασμό στον άλλον γιατί μένει πιστός στα ιδεώδη του. Ενώ στο «Κονβόϋ» υπάρχει αλληλοεκτίμηση ανάμεσα στον ανεξάρτητο φορτηγατζή Ντακ (Κρις Κριστόφερσον) και τον ανεξάρτητο σερίφη Ουάλλας (Μποργκνάϊν), γιατί και οι δύο μένουν πιστοί στο ατομικιστικό ιδεώδες τους.
Τέλος υπάρχει η κοινωνία που καταπιέζει το άτομο. Κάτι που δείχνεται στην αλληγορική πρώτη σεκάνς όπου οι πιτσιρικάδες καίνε τον σκορπιό πριν την παρέλαση του Στρατού Σωτηρίας και που προδικάζει το ηρωικό τέλος. Για αυτό στην εποχή του, πολλοί θεώρησαν τον Πέκινπα «αναρχικό». Αυτό όμως γινόταν χωρίς να παίρνουν υπόψη τον ατομικιστικό πνεύμα της ίδιας της Αμερικής ή της Αμερικάνικης «αναρχοδεξιάς», στην οποία ο Ρεπουμπλικάνος Πέκινπα ανήκε.
Ο Πάικ (Γουίλλιαμ Χόλντεν) στην τελική σκηνή της “Άγριας Συμμορίας”
Και αν θέλουμε να ορίσουμε την αναρχοδεξιά, θα θεωρήσουμε εκείνον που όταν όλα καταρρέουν διαλέγει να υπερασπιστεί με ένα ρομαντικό επαναστατικό η νιτσεϊκό τρόπο τις παραδοσιοκρατικές αξίες.
Όμως αντίθετα με ότι πιστεύεται, ο Πέκινπα απεχθανόταν την βία και πίστευε ότι δείχνοντας την βία στην πιο σκληρή της μορφή θα έκανε τους ανθρώπους να την αποφύγουν. Για αυτό η βία λειτουργεί ως κάθαρση, ενώ βάζει τον Πάικ να δηλώνει «Πρέπει να πάψουμε να είμαστε πιστολάδες.» θέτοντας τον ηρωισμό τους σε κάτι ανώτερο, που είναι μια εθνική επανάσταση.
Όμως το κοινό σκεφτόταν διαφορετικά και πήγαινε στις αίθουσες για να ευχαριστηθεί την βία. Είναι όμως καιρός να αποκατασταθεί η αλήθεια για το έργο ενός μέγιστου σκηνοθέτη.
