Πρόσφατος, εύχυμος καρπός των εκδόσεων s@mizdat, ο «Θρύλος για τον Μεγάλο Ιεροεξεταστή του Ντοστογιέφσκι» του Βασίλι Β. Ροζάνοφ, που μετέφρασε ο υπεύθυνος των εκδόσεων, φιλόπονος Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης, προτάσσοντας μια εκτενή, κατατοπιστικότατη εισαγωγή.
Το βιβλίο εκδίδεται φέτος, δηλαδή 100 χρόνια από τον θάνατο του Ροζάνοφ, ο οποίος πέθανε στις 5 Φεβρουαρίου 1919.
Στην εισαγωγή διαβάζουμε, μεταξύ άλλων:
“Δεν υπάρχει άλλο φαινόμενο, τόσο δημιουργικών, τόσο επικών και τόσο εσχατολογικών διαστάσεων στην ιστορία της Ρους σαν την ρωσική αναγέννηση των αρχών του 20ού αιώνα. Μέσα σε τρεις περίπου δεκαετίες, όλα εκείνα οι αιώνες εγκυμονούσαν, ήρθαν στον κόσμο με εκτυφλωτικό φως και σκόρπισαν τα σκοτάδια που συσσωρεύονταν πάνω από την οικουμένη.
Μέσα σ’ αυτό το ιστορικό πλαίσιο αναδύεται η μορφή του Βασίλι Βασίλιεβιτς Ροζάνοφ (1856 – 1919). Μορφή σκοτεινή και αινιγματική. Μορφή προφητική και αποκαλυπτική. Μορφή εσχατολογικών προσδοκιών και μεταφυσικών ανησυχιών.
Βασίλι Ροζάνοφ Προσωπογραφία δια χειρός Λεόν Μπακστ
Το φιλοσοφικό έργο του Β. Β. Ροζάνοφ θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μέρος εκείνων των φιλοσοφικών και λογοτεχνικών κύκλων των αρχών του 20ού αιώνα που καθόρισαν το κίνημα της ρωσικής πνευματικής αναγέννησης, ωστόσο οι ιδιαιτερότητές του κάνουν την προσωπικότητά του να ξεχωρίζουν και μας επιτρέπουν να το θεωρήσουμε ως μια ξεχωριστή περίπτωση και μη τυπικό εκπρόσωπό της.
Ο «Θρύλος για τον Μεγάλο Ιεροεξεταστή» του Β. Β. Ροζάνοφ είναι το έργο εκείνο που του χάρισε, αμέσως μετά την έκδοση του, την αναγνώριση και τον καθιέρωσε ως κεντρική φιγούρα της ρωσικής πνευματικής αναγέννησης.
Ο «Θρύλος» είναι ένα βιβλίο που άσκησε τεράστια επίδρασης στους συγχρόνους του και μέχρι σήμερα θεωρείται ως ένα από τα αριστουργήματα αυτής της τόσο ταραγμένης μα και δημιουργικής περιόδου της ρωσικής ιστορίας. Ο «Θρύλος» είναι ένα βιβλίο «σκοτεινό», ένα βιβλίο προφητικό, ένα βιβλίο εσχατολογικών προσδοκιών. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο, το γεγονός ότι ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ως αναλυτικό εργαλείο την «Αποκάλυψη του Ιωάννη». Για να κατανοηθεί ο «Θρύλος» τόσο ως φιλοσοφικό δοκίμιο όσο και ως απόπειρα φιλοσοφικής- λογοτεχνικής ανάλυσης θα πρέπει να ειδωθεί στο ιστορικό πλαίσιο που γράφτηκε και εκδόθηκε. Αυτό δεν μειώνει σε τίποτα την διαχρονική του αξία. Απεναντίας, ενισχύει την άποψη που θέλει αυτό το βιβλίο «οδηγό κατανόησης» του εμβληματικού αυτού αποσπάσματος από το έργο του Φ. Μ. Ντοστογιέφσκι.
Στο παράρτημα του βιβλίου περιλαμβάνεται το δοκίμιο του Βασίλι Ροζάνοφ για τον Νικολάι Βασίλιεβιτς Γκόγκολ, δίνοντας έτσι πανόραμα όχι μόνο του προσωπικού του στοχασμού, μα και των δρόμων που ακολούθησε η ρωσική φιλοσοφική και θεολογική σκέψη κατά τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα.”
Φυσικά, η ελευθερία είναι κι εδώ το κυρίαρχο στοιχείο, παρά την «αποκαλυπτική» ερμηνεία του Ροζάνοφ. Έχει ενδιαφέρον το ότι ο Ροζάνοφ αντιμετωπίζει την ελευθερία του «Θρύλου» ως βάσανο, ενώ ο ήρωας του Υπογείου την βλέπει ως ένα θετικό χαρακτηριστικό.
Ο «Θρύλος» του Μ. Ιεροεξεταστή ανεβαίνει πια συχνά στο θέατρο, με την μορφή θεατρικού αναλογίου, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Αυτόν τον καιρό η Λυδία Κονιόρδου ανεβάζει τον συγκλονιστικό μονόλογο στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.
Ο διάσημος Γάλλος σκηνοθέτης Patrice Chéreau(1944-2013) τον παρουσίασε στην Αθήνα το 2008. Σκέπτομαι ότι το έργο του Ροζάνοφ για τον Μ. Ιεροεξεταστή θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπ’ όψιν από τους ηθοποιούς και σκηνοθέτες που επιθυμούν να ανεβάσουν τον μονόλογο. Θα μπορούσε και κάποια αποσπάσματα του Ροζάνοφ να διαλέγονται με τον Ντοστογιέφσκι – άλλωστε υπήρξαν και σύγχρονοι – ώστε να αναδειχθούν πλευρές που ίσως δεν υποπτευόμαστε γύρω από το μοναδικό αυτό «Θρύλο» – ύμνο στην Ελευθερία, ο οποίος θεωρείται από τους μελετητές το σημαντικότερο αυτόνομο κείμενο του Ντοστογιέφσκι. Και φαίνεται πως η ιστορία δικαιώνει αυτή την εκτίμηση.
Σε μια συνέντευξή του στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗτης Κυριακής, τότε το 2008, στον δημοσιογράφο Ηλία Μαγκλίνη, ο Πατρίς Σερό λέει συγκλονιστικά πράγματα! Αυτός ο κατά δήλωσίν του «άθεος»! Προσέξτε, παρακαλώ, τη σκέψη του:
