ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΑΡΘΡΑ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ακολουθήστε μας:
19 March, 2024
ΚεντρικήΙΣΤΟΡΙΑ - ΙΔΕΕΣ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣΈντμουντ Μπέρκ: Ένας συντηρητικός φιλόσοφος του χθες ενάντια στον άκρατο φιλελευθερισμό του σήμερα

Έντμουντ Μπέρκ: Ένας συντηρητικός φιλόσοφος του χθες ενάντια στον άκρατο φιλελευθερισμό του σήμερα

Έκλεισαν στις 12 Ιανουαρίου 2019, 290 χρόνια από την γέννηση του Έντμουντ Μπέρκ, του πολιτικού και φιλοσόφου που θεωρείται ο πατέρας του σύγχρονου Συντηρητισμού. Με το κλασικό βιβλίο του «Στοχασμοί για την Επανάσταση στην Γαλλία» (Εκδόσεις Σαβάλλας), υπήρξε ένας βαθυστόχαστος κριτής της Γαλλικής Επανάστασης, όσο θετικός υπήρξε νωρίτερα υπέρ της Αμερικανικής.

Έτσι ανοίγοντας του ορίζοντες του «Άβαλον των Τεχνών» σας παρουσιάζουμε ένα κείμενο του επόμενου ίσως ηγέτη των Συντηρητικών, Τζέσε Νόρμαν. Ενός βουλευτή  που έχει γράψει μια πολιτική του βιογραφία του Έντμουντ Μπερκ και μας εξηγεί γιατί ο Μπερκ παραμένει σημαντικός σήμερα.

του βουλευτή των Συντηρητικών Τζέσσε Νόρμαν

Ο Λόρδος Ράντολφ Τσώρτσιλ, ο πατέρας του Γουίνστον Τσώρτσιλ, κάποτε συνόψισε την ζωή του Ντισραέλι (σ.μ του πατέρα του κοινωνικού και παρεμβατικού Συντηρητισμού) ως «Αποτυχία, αποτυχία, αποτυχία, εν μέρει επιτυχία,  ανανεωμένη αποτυχία, απόλυτος και τελικός θρίαμβος». Tο ίδιο μπορεί να λεχθεί και για τον μεγάλο φιλόσοφο-πολιτικό του 18ου αιώνα Έντμουντ Μπέρκ. Παρόλη την περιπετειώδη καριέρα του, 250 χρόνια μετά, είναι ο Μπέρκ που προσφέρει την πιο βαθιά κριτική της σημερινής πολιτικής και την μεγαλύτερη ελπίδα για το μέλλον της.

Ο Μπέρκ έγινε γνωστός την εποχή που έζησαν ο λογοτέχνης και λεξικογράφος Σάμουελ Τζόνσον, ο φιλόσοφος  Ντέηβιντ Χιούμ, ο οικονομολόγος Άνταμ Σμιθ και ο ιστορικός Έντουαρντ Γκίμπον. Στην διάρκεια μιας μακράς καριέρας, έδωσε πέντε μεγάλες πολιτικές μάχες: για περισσότερο ίση μεταχείριση των Καθολικών στην Ιρλανδία, ενάντια στην Αγγλική καταπίεση των 13 Αμερικάνικων αποικιών, για συνταγματικούς περιoρισμούς  στην βασιλική εξουσία να διορίζει πρωθυπουργό, ενάντια στην εξουσία της Εταιρίας Ανατολικών Ινδιών στην Ινδία, και την πιο διάσημη όλων, την μάχη ενάντια στο δόγμα της Γαλλικής Επαναστάσεως. Το κοινό τους θέμα ήταν η απέχθεια του προς την αδικία και την κατάχρηση εξουσίας.

Σε αυτές τις μάχες τα αποτελέσματα που έφερε ο Μπέρκ ήταν ανάμιχτα. Συχνά υπερέβαλλε εαυτόν, σπάνια εξάσκησε αληθινή πολιτική εξουσία και σε διάφορες περιπτώσεις αποκαλέσθηκε ματαιόδοξος, καυχησιάρης  και άσχετος. Ένας άνθρωπος τεράστιας προσωπικής ζεστασιάς και καλού χιούμορ, έχασε φίλους και υποστηριχτές χάρις στην σχεδόν εμμονική επιμονή στις εκστρατείες της στιγμής. Παρόλα αυτά το εξαιρετικό γεγονός δεν είναι ότι ο Μπερκ ήταν κατά καιρούς λάθος, αλλά το ότι ήταν τόσο συχνά σωστός  και όχι λόγω τύχης, αλλά επειδή η δύναμη του να αναλύει, να φαντάζεται και του να συμπάσχει του έδωσε ένα εξαιρετικό χάρισμα για προφητεία.

Ο Μπέρκ προέβλεψε μερικές από τις μεγαλύτερες πηγές δυσαρέσκειας της σύγχρονης εποχής, συμπεριλαμβανομένων του ακραίου φιλελευθερισμού και ατομικισμού. Διάφορες καταστροφικές απόψεις υπέσκαψαν θανάσιμα την  συμβατική πίστη στην πρωτοκαθεδρία της ατομικής θέλησης, της δύναμης της ανθρώπινης λογικής ως της μόνης μπορεί να λύσει τα πολιτικά και οικονομικά προβλήματα και την δυνατότητα της αχαλίνωτης ατομικής ελευθερίας να δημιουργήσει προσωπική και κοινωνική ευημερία.

Έτσι ο Λευκός Οίκος υπό τον Τζων Φ. Κέννεντυ μάζεψε μια από τις μεγαλύτερες συναθροίσεις ειδικών που είδε κανείς ο κόσμος στην Αμερικάνικη πολιτική. Παρ’ όλα αυτά έβαλαν την χώρα στον Πόλεμο του Βιετνάμ. Η πολιτική της Δύσεως στην δεκαετία του 90 σχεδόν αγνόησε τα χαμηλά επίπεδα της χώρας σε πίστωση και κοινωνικού κεφαλαίου και ενεργά βοήθησε να ξεπουληθεί η δημόσια περιουσία στους νέους ολιγάρχες. To ευρώ εισήχθη και έχει παραμείνει ως το έργο μιας ελίτ που επίτηδες αγνόησε και αγνοεί διαρκείς ανησυχίες σχετικά με τις τεράστιες διαφορές στις κοινωνίες των κρατών τα οποία συμμετέχουν και την νομιμότητα των θεσμών που περιστρέφονται γύρω από το ευρώ.

Ακόμα ο Μπέρκ μας θυμίζει τις απειλές που ενυπάρχουν μέσα στις ίδιες τις Δυτικές κοινωνίες. Καθώς υπάρχει αυξανόμενη ένδειξη ότι ο ακραίος φιλελευθερισμός κάνει τους ανθρώπους να χάνουν από την οπτική γωνία των  πραγματικών πηγών της ανθρώπινης ευημερίας και να γίνονται περισσότερο ατομιστές και ατομικιστές, προετοιμάζοντας τους με ιδέες οικονομικής επιτυχίας και διασημότητας.

Μπερικός συντηρτισμός στηρίζει μια πνευματική στάση ενάντια στην λατρεία των διασημοτήτων

Στην εποχή του ο Μπέρκ θεωρούσε ως το μεγαλύτερο επίτευγμα του την καμπάνια να περιορίσει τον κρατικοδίαιτο καπιταλισμό της Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών και να επιμείνει  στην λογοδοσία της ιδιωτικής εξουσίας στην δημόσια αρχή. Προσφέρει μια βαθιά κριτική του φονταμενταλισμού της αγοράς που σήμερα επικρατεί στην Δυτική κοινωνία. Αλλά αυτή η κριτική δεν προέρχεται από την Αριστερά του πολιτικού φάσματος, αλλά από την Δεξιά. Οι αγορές δεν θεοποιούνται, αλλά αντιμετωπίζονται ως πολιτιστικά δημιουργήματα διαμέσω  εμπιστοσύνης και παραδόσεως. Ο Καπιταλισμός γίνεται όχι μια ιδεολογία κατανάλωσης που ταιριάζει σε όλους, Ο καπιταλισμός δεν γίνεται μια ιδεολογία κατανάλωσης ενιαίου μεγέθους, αλλά ένα φάσμα διαφορετικών μοντέλων που θα αξιολογούνται με βάση τα δικά τους πλεονεκτήματα.

Όπως μας δείχνει ο Μπερκ, το άτομο δεν είναι απλώς ένα συλλογή από επιθυμίες. Η ανθρώπινη ευτυχία δεν είναι απλώς θέμα ικανοποιήσεως ατομικών επιθυμιών και  ο σκοπός της πολιτικής δεν είναι για να ικανοποιήσει τα συμφέροντα των ανθρώπων ζώντας το τώρα. Είναι για να διατηρήσει μια τάξη στην κοινωνία που θα απευθύνεται στις ανάγκες των γενεών του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος.

O Mπερκ στηρίζει μια κοινωνία που παίρνει υπόψη της τις γενιες του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος

Το παράδοξο του συντηρητισμού του Μπερκ είναι ότι, αν κατανοηθεί σωστά, είναι έμφυτα μετριοπαθής, ενώ ο ακραίος φιλελευθερισμός εμφανίζεται να προωθεί την αλαζονεία και τον εγωισμό. Ο συντηρητισμός του Μπέρκ περιορίζει τον άκρατο ατομικισμό και την τυραννία της πλειοψηφίας, ενώ ο ακραίος φιλελευθερισμός απειλεί να χειροτερέψει τα αποτελέσματα τους. Ο Μπέρκ μας δελεάζει στην αιρετική σκέψη ότι ο δρόμος για μια καλύτερη πολιτική μπορεί να μην είναι μέσω αξιώσεων καλύτερης διαχείρισης – «μπορούμε να το κάνουμε καλύτερα» – αλλά μέσω μιας αλλαγής απόψεων.

Στην διάρκεια της ζωής του, ο Μπέρκ ήταν αφοσιωμένος σε ένα ιδανικό δημόσιου καθήκοντος και αποδοκίμαζε την τάση για αλαζονεία ανάμεσα στα άτομα και στις γενεές καθώς και την «ηθική της ματαιότητας». Η σκέψη του είναι εμποτισμένη με την σημασία της ιστορίας και της μνήμης και ένα μίσος για αυτούς που θα τις έσβηναν. Επιμένει στην σημασία της ανθρώπινης αλληλεγγύης και ταυτότητας και των κοινωνικών θεσμών και δικτύων.

Ο Μπερικικός συντηρητισμός είναι κατά του φονταμενταλισμού της αγοράς

Τελικά ένας Μπερκικός συντηρητισμός θα αμφισβητούσε την ιδέα που έχουν για τον εαυτό τους τα Μέσα ενημέρωσης και η πολιτική στα οποία δεν υπάρχει αλήθεια, αλλά μόνο διαφορετικά είδη «αφήγησης» χρησιμοποιημένα στην υπηρεσία της εξουσίας. Αντίθετα, ο Μπέρκ προσφέρει αρχές που δεν αλλάζουν, την επικύρωση της ιστορίας και την ηθική γνησιότητα αυτών που αποποιούνται την εξουσία για αρχές.  Μας δίνει ξανά την χαμένη γλώσσα της πολιτικής: μια γλώσσα της τιμής, της αφοσίωσης, του καθήκοντος και της σοφίας, η οποία δεν μπορεί να αποδοθεί από κανένα λογιστικό πίνακα η κανένα οικονομικό μοντέλο.

Καθώς τώρα ο Δυτικός κόσμος αναζητά να επαναρυθμίσει την πολιτική και οικονομική του πορεία, είναι αυτό το όραμα ανθρώπινος και αναγεννημένης κοινωνικής αξίας που μπορεί να αποδειχθεί να είναι η μεγαλύτερη κληρονομιά του Μπέρκ. Και ίσως μπορεί να είναι το μέλλον του συντηρητισμού.

Μια έμφαση στους τοπικούς θεσμούς, όπως μικρομεσαίες επιχειρήσεις και φάρμες θα σήμαινε επιστροφή στις Μπερκικές ρίζες και θα ανανέωνε τον Συντηρητισμό, όπως έκανε η “Μεγάλη Κοινωνία” των Κάμερον και Μπλόντ

Ο Τζέσσε Νόρμαν (Jesse Norman) είναι βουλευτής των Συντηρητικών για το Χέρεσφορντ και Νότιο Χέρεσφορντσάιρ. Είναι Υπουργός Μεταφορών και Πρόεδρος της Επιτροπής για την Κουλτούρα, τα ΜΜΕ και τα Σπορ. Διεπνέεται από Μπερκικές και Ντισραελικές ιδέες και έχει ψηφίσει υπέρ του Brexit. Υπήρξε δεξί χέρι των Ντέηβιντ Κάμερον και Φίλιπ Μπλόντ στην δημιουργία του διανεμιστικού / αποκεντρωτικού προγράμματος «Μεγάλη Κοινωνία». Υποστηρίζει δε έμπρακτα τις μικρομεσαίες φάρμες και επιχειρήσεις της περιφέρειας του.

Eίναι ο συγγραφέας των βιβλίων

Πηγή: telegraph.co.uk

Μοιραστείτε