Επιμέλεια: Σπύρου Δημητρίου
«Τον πρωτοθαύμασα στο ρόλο του Ήμπεν, στο θεατρικό έργο του Ο’ Νήλ: «Πόθοι κάτω από τις λεύκες». Και είχα πει μέσα μου : «Τι ιδανικός ηθοποιός!». Ύστερα, ο θαυμασμός μου μεγάλωσε, όταν τον είδα Μάρκο Αντώνιο στο αριστούργημα του Σαίξπηρ : «Ιούλιος Καίσαρ».
Είχα προσέξει απ’ την αρχή πόσο συγκροτημένος, οργανωμένος, μεθοδικός ηθοποιός ήταν. Πρώτη φορά έβλεπα έναν τόσο τέλειον ηθοποιό. Όλα του, η φωνή του, η κίνησή του, η έκφρασή του, η εσωτερικότητά του και η πλαστική εξωτερική έκφραση, αποδίδονταν, σε κάθε ρόλο θαυμάσια. Ακόμα – είχα προσέξει – πως η κάθε λέξη που πρόφερε είχε χρώμα, νόημα, βάρος, ήταν φορτισμένη η αίσθηση κι’ ενταγμένη στον ρυθμό του ρόλου και της παράστασης. Εκθαμβωτικός ηθοποιός ο Μινωτής, πρόβαλε μπροστά μου αδιάκοπα – δηλαδή σ’ όλα τα χρόνια της συνεργασίας και στη Σκηνή, σαν το πιο επεξεργασμένο μέταλλο, πολύτιμο βέβαια, του Ελληνικού Θεάτρου».
Αυτά έγραψε σ’ ένα κριτικό του σημείωμα για τον μεγάλο μας θεατράνθρωπο, τον Αλέξη Μινωτή, ένας άλλος μεγάλος της τέχνης τους ο Θάνος Κωτσόπουλος. Και πράγματι ο Αλέξης Μινωτής υπήρξε μεγάλος μάστορας αυτής της τέχνης, με μια μαστοριά που ερεθίζει τον ψυχισμό των ανθρώπων όπως του μάγου ή του φακίρη
Ο Αλέξης Μινωτής ως Άμλετ και η Κατίνα Παξινού ως Γερτρούδη στον “Άμλετ’ του Εθνικού Θεάτρου το 1956
(Αρχείο Εθνικού Θεάτρου)
Όπως ο ίδιος γράφει:
«Η τέχνη του σωστού ηθοποιού είναι στο βάθος σαν τη τέχνη του μάγου (δεν εννοώ φυσικά του «μάγου … σκηνοθέτη»), εννοώ του επαγγελματία μάγου, ή σαν του υπνωτιστή τη μέθοδο, που σε κατάσταση έντονης υπερδιέγερσης κινητοποιεί τον ψυχικό του κόσμο και οξύνει τη διαίσθησή του για να πετύχει στο σκοπό του. Έτσι κι’ ο καλλιτέχνης της σκηνής κυνηγά και πολιορκεί, με όλα του τα δυνατά, σύσσωμος κι’ ολόψυχος την βαθύτατη ρίζα του δραματικού προσώπου και λαχταρά να ενσαρκώσει, ως τώρα, στα πιο σκοτεινά έλη του υποσυνείδητου.
«Έμβηθι αυτού εις την ψυχήν ίνα
τυπώσηται την αθάνατον μορφήν
εν φωτί κραταιώ και αφθάρτω»,
Όπως ζητά στη Θεουργική του, ο Πρόκλος.
Οι τραγικοί κυρίως χαρακτήρες, αυτές οι αυτόνομες υπάρξεις, δεν κατακτώνται αλλιώς. Για να λάβουν σάρκα και οστά, να περπατήσουν, να κυττάξουν και να μιλήσουν, χρειάζεται απεγνωσμένη προσπάθεια, τάραγμα και συγκέντρωση φακίρη, θέλουν βαθειά και γνήσια επίκληση, σχεδόν προσευχή. Δεν παραδίδονται «ειμή τις ταύτα ερεί υποψέλλω τη γλώσση η ετέρως ως η τέχνη διατάττεται».
Δεν μιλούμε εδώ για τον ηθοποιό που υπολογίζει στου απληροφόρητου θεατή την αμάθεια ή ημιμάθεια που είναι το χειρότερο, και του αρκεί να «αρέσει». Μιλούμε για κείνον που πέρα από τον έπαινο, λαχταράει ένα λιγοστό έστω, ενθαρρυντικό απόσταγμα αυτοκριτικής.
Η θεατρική καλλιτεχνία προπαρασκευάζεται πάντα για το απρόοπτο, για το μικρό ή μεγάλο θαύμα και δεν παράγεται ποτέ χωρίς εσωτερική βάσανο και ψυχική εγρήγορση, πράγμα που ισχύει και για τους μεγάλους ακόμα, όχι μόνο αναδημιουργικούς , μα δημιουργικούς καλλιτέχνες γενικά.
«Για μη προσδοκώμεν’ έκστασιν φέρει» όπως λέει ο Μένανδρος.».
Τριάντα χρόνια από την εκδημία του, λοιπόν, 11 Νοεμβρίου 1990, κι ο πανδαμάτωρ χρόνος σβήνει την παρουσία μας στη λήθη, όμως ο ηθοποιός καταφέρνει να ζει με ένα τρόπο μέσα από τις μορφές των ρόλων που ζωντάνεψε. Υπάρχει το πνεύμα του μέσα σ όλους αυτούς που θα τον διαδεχθούν στη Σκηνή ερμηνεύοντας ίσως κι λίγο απ’ αυτό που ο ίδιος ενσάρκωσε.
“Το πνεύμα του ηθοποιού αντιμάχεται με τον άναρχο χρόνο” γράφει ο Μινωτής, μιλώντας για την σύντροφό του στη ζωή και στο σανίδι Κατίνα Παξινού , «το πριν από μας και το μετά από μας,- κι όχι βέβαια μόνο το «τωραδά», η αόρατη ροή είναι που κρατάει την εικόνα του παντός σταθερή, όπως κρατάει και την περιστρεφόμενη γη, – αφού έτσι ολοένα ρέοντας το στατικό Σύμπαν, μεταγίνεται, εναλλάσσεται και διαρκεί ως τη συντέλεια.
Ο ηθοποιός, κι αν δεν αφήνει έργο απτό, αν και χάνεται και ξεχνιέται απ’ τους κατοπινούς, αν και σβήνει μέσα στη λήθη, ζη όμως πολλαπλά μέσα σε άλλους αρίφνητους, που έρχονται και φεύγουν, γιατί ενσωματώθηκε φορές και φορές, σε μύριες όσες ποικίλες μορφές που ζωντάνεψε στη σκηνή και του έγιναν βιώματα ψυχικά και γι’ αυτό αθάνατα. Και θεατές καθόλου να μην είχε, πάντα είχε μάρτυρα της κάθε ποιητική του μεταμόρφωσης την ψυχή του. Υπήρξε ατόφιος κάποτε στο χώρο και συνεχίζει τώρα στο χρόνο μυριόψυχος, ανεξάρτητο, εμπιστευμένο πνεύμα της γονιμότητας της παγκόσμιας βούλησης και της μεγαλοσύνης του κόσμου».
ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΠΡΟΣΩΠΟ – ΠΡΟΣΩΠΕΙΟ ΚΑΤΙΝΑΣ ΠΑΞΙΝΟΥ – ΑΛΕΞΗ ΜΙΝΩΤΗ. ΤΙΜΗΣ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ Εκδόσεις ΕΥΘΥΝΗ Αθήνα 1993.
