ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΑΡΘΡΑ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ακολουθήστε μας:
19 March, 2024
ΚεντρικήΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣΟ Χρήστος Παρασκευόπουλος μιλά για τα διπλώματα εκκλησιαστικού οργάνου και τους άγνωστους Έλληνες συνθέτες του

Ο Χρήστος Παρασκευόπουλος μιλά για τα διπλώματα εκκλησιαστικού οργάνου και τους άγνωστους Έλληνες συνθέτες του

Μία από τις μεγάλες αγάπες του «Άβαλον των Τεχνών» είναι το εκκλησιαστικό όργανο, τόσο για την ελληνική του καταγωγή όσο και ως όργανο του μπαρόκ, μιας αγαπημένης μας μουσικής περιόδου. Οτιδήποτε το αφορά λοιπόν, μας ένδιαφέρει. Έτσι με χαρά ακούσαμε από τον οργανίστα και καλλιτεχνικό διευθυντή των Φεστιβάλ Εκκλησιαστικου Οργάνου Σύρου και Ρόδου, κύριο Παρασκευόπουλο ότι πλέον το όργανο αποκτά το αντίστοιχο δίπλωμα στην Ελλάδα.

Συνέντευξη στον Γεώργιο Πισσαλίδη

Κύριε Παρασκευόπουλε, τον τελευταίο καιρό δόθηκε για πρώτη φορά δίπλωμα εκκλησιαστικού οργάνου στην Ελλάδα. Πείτε μας για αυτό.

Από το 1957 δεν έχει ξαναδοθεί ποτέ αυτός ο τίτλος, ούτε πτυχίο έχει δοθεί ποτέ ούτε δίπλωμα, κυρίως λόγω ελλείψεως εκπαιδευτικού προσωπικού και κυρίως, θα έλεγα, ελλείψεως και ενδιαφέροντος γενικά από το εκπαιδευτικό σύστημα.

Δηλαδή δεν υπήρχε ενδιαφέρον να μάθουν εκκλησιαστικό όργανο;

Ενδιαφέρον να μάθουν υπήρχε, κάποιος καθηγητής που να μπορεί να έχει την επάρκεια να δώσει αυτούς τους τίτλους δεν υπήρχε. Εγώ διδάσκω αρκετά χρόνια, αλλά διδάσκω βάσει των αγγλικών τίτλων που έχω και αυτοί οι τίτλοι στην Ελλάδα δεν αναγνωρίζονταν έως το 2016. Το 2016 με τη διαμεσολάβηση του κυρίου Παύλου Βεντούρα –που είναι ο παλιός μου καθηγητής και νυν κάτοχος του Ωδείου Νικόλαος Μάντζαρος στην Καισαριανή– στο Υπουργείο Πολιτισμού και με την ευφυΐα της κυρίας Μαργαρίτας Αλεξομανωλάκη, δηλαδή της προϊσταμένης του Τμήματος Μουσικής Εκπαίδευσης εκεί, ανακινήθηκε αυτός ο νόμος και πήρε οντότητα. Έτσι, λοιπόν, η κυρία Αλεξομανωλάκη θεώρησε τον τίτλο σπουδών που είχα εγώ από την Αγγλία ως αντίστοιχο με το πτυχίο εδώ στην Ελλάδα.

Από τις εξετάσεις για δίπλωμα στο εκκλησιαστικό όργανο. Από αριστερά ο διευθυντής του Ωδείου
“Νίκος Μάντζαρος” Παύλος Βουντούρης, ο Ιταλός οργανίστας και μοναχός ιερέας στην Μονή του Αγίου
Φραγκίσκου των Καπουτσίνων των Αγίων Αναργύρων, Τζούλιο Καμέρνα , η οργανίστρια της Αγγλικανικής
Εκκλησίας Αθηνών, Χριστίνα Αντωνιάδου, ο Βρεταννός οργανίστας Ρίτσαρντ Μπράζιερ και η διεθνούς φήμης
Ελληνίδα οργανίστρια Ελένη Κεβεσίδου Φωτό: 7 Words Photography

Ταυτόχρονα, βρήκαμε την κυρία Ελένη Κεβεντζίδου, που μένει βέβαια μόνιμα στο Λονδίνο, η οποία έχει διδακτορικό από πανεπιστήμιο επάνω στο όργανο –από το Πανεπιστήμιο του Cambridge στην πραγματικότητα– και ο τίτλος της αναγνωρίσθηκε ως δίπλωμα εδώ στην Ελλάδα. Είναι ικανή να διδάξει όλη την ύλη του εκκλησιαστικού οργάνου. Έτσι ανέλαβε εκείνη τη δική μου εποπτεία σαν καθηγήτρια, εγώ σαν μαθητής. Το προηγούμενο Σάββατο, με την ευγενέστατη παραχώρηση του εκκλησιαστικού οργάνου της Γερμανικής Εκκλησίας, το οποίο είναι ικανό για την απονομή τέτοιων τίτλων, λόγω του όγκου του και των δυνατοτήτων του, δόθηκαν αυτές οι εξετάσεις για την απονομή αυτού του τίτλου σπουδών, του διπλώματος. Όλα αυτά, βέβαια, θεωρώ ότι έγιναν χάρη στον κύριο Παύλο Βεντούρα, αυτός είναι δηλαδή η ψυχή της ιστορίας αυτής, ο οποίος ανακίνησε τα Υπουργεία, εμένα, την Εκκλησία. Ψάξαμε πολύ και τελικά με αυτόν τον άνθρωπο –κλειδί σε διάφορες υποθέσεις– καταφέραμε…

Από τις εξετάσεις εκκλησιαστικού οργάνου Φωτό: 7 Words Photography

Ο Παύλος Βεντούρας τι τίτλο έχει;

Ο κύριος Βεντούρας έχει δίπλωμα σύνθεσης και δίπλωμα πιάνου. Ήταν δικός μου παλιός καθηγητής στο πιάνο, πριν από πολλά χρόνια, και πλέον συνεργαζόμαστε με άλλη ιδιότητα.

Πώς βλέπετε τώρα τη δημοτικότητα, την εξέλιξη του εκκλησιαστικού οργάνου στην Ελλάδα;

Θεωρώ ότι με αυτόν τον τρόπο, που ανοίχθηκε ένας δρόμος και δόθηκε ο πρώτος τίτλος σπουδών, πλέον υπάρχει πλέον δυνατότητα να αξιοποιηθεί κάτι τέτοιο από άλλους, που πιθανόν θα ήθελαν να ασχοληθούν και να αποκτήσουν έναν ανάλογο τίτλο σπουδών, είτε πτυχία είναι αυτά είτε διπλώματα. Υπάρχουν βέβαια μαθητές. Δηλαδή αυτή τη στιγμή στα ωδεία έχουμε ένα, μικρό βέβαια, δυναμικό μαθητών –δηλαδή και το Ωδείο του κυρίου Βεντούρα έχει, υπάρχει στο Ωδείο Αθηνών, στο Athenaeum– αλλά λόγω ελλείψεως εκκλησιαστικών οργάνων στην Ελλάδα δεν έχουμε και πάρα πολλούς μαθητές. Εκτός αυτού, είναι και το πού αυτός ο μουσικός θα μπορέσει αργότερα να δραστηριοποιηθεί επαγγελματικά. Έτσι, όσοι σπουδάζουν, πρωτίστως σπουδάζουν για δικό τους όφελος, για τη δική τους ευχαρίστηση.

Στην Ελλάδα, εάν κάποιος έπαιρνε ένα δίπλωμα, πού θα μπορούσε να δουλέψει; Τώρα, αυτή τη στιγμή δεν θα μπορούσε.

Δύσκολα πολύ. Δεν έχουμε πολλούς χώρους με εκκλησιαστικά όργανα και οι υπάρχοντες δεν έχουν και τη δυνατότητα να καλύψουν επαγγελματικά τη θέση ενός οργανίστα. Λέγοντας επαγγελματικά εννοούμε με τη δέουσα αμοιβή και, κυρίως, με τη δέουσα αποκατάσταση, από την άποψη δηλαδή ότι πρέπει να γίνονται συναυλίες, πρέπει να υπάρχουν άλλες δραστηριότητες σε ένα χώρο, που πιθανόν οι χώροι αυτοί δεν έχουν τη δυνατότητα να φιλοξενήσουν.

Φωτό: Ιωάννης Καμπούρης

Εσείς είσαστε παράλληλα και Καλλιτεχνικός Διευθυντής στα δύο Φεστιβάλ Εκκλησιαστικών Οργάνων, Σύρου και Ρόδου. Για πείτε μου, τι γίνεται.

Το Φεστιβάλ της Σύρου έχει ήδη ξεκινήσει από το Μάρτιο, όπου κάναμε την πρώτη εκδήλωση της χρονιάς με τη συμμετοχή δύο τραγουδιστριών, της κυρίας Ιωάννας Βρακατσέλη –μέτζο– και της κυρίας Αγάπης Παπαμήτσου –σοπράνο– και στο εκκλησιαστικό όργανο με τη συμμετοχή της κυρίας Κατερίνας Κτώνα. Η κυρία Κτώνα είναι γνωστή πια στο πανελλήνιο μετά από όγκους συναυλιών που έχει δώσει, κυρίως στο τσέμπαλο. Ξεκίνησε το «ΑΝΩ Έαρ», όπως λέμε, με το “Stabat Mater” του Pergolesi.
Την άλλη εβδομάδα, το άλλο Σαββατοκύριακο, στις 29 Ιουνίου έχουμε την πρώτη καλοκαιρινή συναυλία μας, όπου θα γίνει ένα πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα. Είναι με τη συμμετοχή –θα πω πρώτα τους καλλιτέχνες– της οργανίστας της Αγγλικανικής Εκκλησίας, της κυρίας Χριστίνας Αντωνιάδου, και του τραγουδιστή, του κόντρα τενόρου, Νίκου Σπανάτη. Είναι και η πρώτη φορά που θα ακουσθεί, εξάλλου στο ναό κόντρα τενόρος, δεν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο στο παρελθόν, με ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ρεπερτόριο αποκλειστικά από Έλληνες συνθέτες.

Υπήρχαν Έλληνες συνθέτες εκκλησιαστικού οργάνου;

Βεβαίως. Έχουμε από το παρελθόν, από την εποχή του μπαρόκ κιόλας, βέβαια δεν ζούσαν στην Ελλάδα, έχουμε μαρτυρίες για διαβίωσή τους στο εξωτερικό, σε χώρες όπως η Ιταλία ή αλλού.

H πρώτη σελίδα του αυθεντικού αυτόγραφου του έργου “Tuoni Ecclesiastici (Εκκλησιαστικοί τόνοι) για φωνή και εκκλησιαστικό όργανο του ελληνικής καταγωγής μουσουργού, οργανίστα και τσεμπαλίστα Γκαετάνο Γκρεκο (Gaetano Greco, Νάπολη Ιταλίας, 1657-1728) Από Ιδιωτική Οδό

Πείτε μου ορισμένα ονόματα, να μιλήσουμε πρώτα για τους καλλιτέχνες.

Θα σας πω ονόματα που δεν είναι γνωστά βέβαια, για να είμαστε ειλικρινείς, εμείς εδώ στην Ελλάδα τα αγνοούμε παντελώς θα έλεγα. Δημήτριος Αγαθίδης, 1828-1886, ρομαντική εποχή βέβαια, άγνωστος στο ευρύ ελληνικό ακροατήριο. Συνθέτης από την εποχή μπαρόκ επίσης, Γκαετάνο Γκρέκο 1657-1728.

Αυτοί πού ζούσαν, στην Ιταλία;

Αυτός προφανώς, λόγω και του ονόματός του, ήταν στην Ιταλία. Έχουμε, βέβαια, και εν ζωή συνθέτες, συγκεκριμένα, του κυρίου Παναγιώτη Θεοδοσίου, ο οποίος γεννήθηκε το 1964, για σόλο εκκλησιαστικό όργανο.

Ναι, 55 ετών.

Ναι, νέος άνθρωπος σχετικά.

Ο συγχρονος συνθέτης εκκλησιαστικού οργάνου Παναγιώτης Θεοδοσίου

Αυτός ζει υποθέτω.

Είναι εν ζωή. Έχουμε κι άλλων συνθετών, όπως του Μάρκου Σοφιανόπουλου, για φωνή και εκκλησιαστικό όργανο, ο οποίος, δυστυχώς, απεβίωσε πρόωρα το 2014, αλλά κι άλλων συνθετών απ’ ό,τι βλέπω εδώ, κυρίως του Ιωάννη Σινόπουλου-Ουίλσον, 1944, για σόλο εκκλησιαστικό όργανο. Θα έλεγα ότι είναι πολύ ενδιαφέρουσα συναυλία να ακούσει κανείς μόνο Έλληνες συνθέτες εκκλησιαστικού οργάνου, γιατί δεν είναι και εύκολο εξάλλου να γίνει αυτό, να το ακούσεις εύκολα. Σε αυτό το σημείο να πω ότι όλα αυτά τα έργα προέρχονται από το αρχείο του κυρίου Θωμά Ταμβάκου. Ο κύριος Ταμβάκος είναι ένας άνθρωπος που έχει κάνει μία εξαιρετική δουλειά στο χώρο των Ελλήνων συνθετών, δηλαδή έχει συγκεντρώσει έργα, όχι μόνο για εκκλησιαστικό όργανο αλλά και άλλα. Αλλά του οφείλουμε μεγάλες ευχαριστίες, και οι οργανίστες, γιατί έχει συγκεντρώσει θα έλεγα το 100%, αλλά για μην είμαι υπερβολικός θα πω ίσως το 95%-98% έργων Ελλήνων συνθετών, και έχει φτιάξει ένα αρχείο, το αρχείο Ελλήνων μουσουργών, το οποίο είναι στη δική του δικαιοδοσία. Αυτά τα έργα έχουν αντληθεί από αυτό το αρχείο. Υπάρχουν κι άλλα βέβαια. Στη συγκεκριμένη συναυλία δεν θα ερμηνευθούν όλα τα έργα που υπάρχουν από Έλληνες συνθέτες, οι καλλιτέχνες πήραν, ουσιαστικά, τα αντιπροσωπευτικότερα από αυτά και θα τα παρουσιάσουμε το άλλο Σάββατο.

Αυτά τα έργα πώς δεν ήταν γνωστά; Να υποθέτω ότι ζούσαν οι περισσότεροι έξω.

Απ’ ό,τι βλέπω, ναι, κάποιοι ήταν στο εξωτερικό. Προφανώς, ένας σοβαρός λόγος που δεν έχουν περάσει στο ευρύ κοινό είναι η έλλειψη στην Ελλάδα της παράδοσης του εκκλησιαστικού οργάνου. Πού να ερμηνευθούν, ποιος να τα ερμηνεύσει;

Ο Ελληνας συνθέτης εκκλησιαστικού οργάνου Πρίγκηψ Ιωάννης Καρατζάς

Ναι, δεν είναι πιάνο.

Ακριβώς, που θα πεις ότι θα το ακούσω παντού. Το εκκλησιαστικό όργανο, στην Αθήνα δύο εκκλησίες έχουν την πρωτοκαθεδρία στις συναυλίες, η Αγγλικανική και η Γερμανική, οι υπόλοιπες δεν έχουν παράδοση σε συναυλίες. Οι μουσικοί που είμαστε εκεί κάνουμε τις προσπάθειές μας. Δηλαδή η κυρία Αντωνιάδου πέρυσι έκανε μία μεγάλη συναυλία μόνο με έργα Ελλήνων συνθετών. Το ίδιο έκανα κι εγώ φέτος. Αλλά, παρόλα αυτά, ωραία, τα παίξαμε, πότε θα ακουστούν ξανά τώρα αυτά; Κάνουμε τώρα στη Σύρο την προσπάθεια, θα την ξανακάνουμε μετά από δύο-τρία χρόνια. Εάν ήταν στο εξωτερικό, ένα έργο θα μπορούσε να ακουσθεί μέσα στο χρόνο 30-40 φορές στους διάφορους ναούς, εδώ θα το ακούσεις μία, δύο, τρεις φορές. Έτσι, δυστυχώς, πέφτουν στην αφάνεια. Ωστόσο κάνουμε προσπάθειες, δηλαδή και εγώ και η Χριστίνα, όπως και η κυρία Κεβεντζίδου στο εξωτερικό, και παρουσιάζουμε, όσο μπορούμε, έργα Ελλήνων συνθετών.
Δηλαδή εγώ θα πάω στην Πολωνία τον άλλο μήνα, θα παίξω Έλληνες συνθέτες, το Νοέμβριο έχω ρεσιτάλ στην Αγγλία, θα παίξω πάλι Έλληνες συνθέτες. Η κυρία Κεβεντζίδου κάνει το ίδιο, η κυρία Αντωνιάδου, στο εξωτερικό που παίζει, επίσης παρουσιάζει Έλληνες συνθέτες. Προσπαθούμε να τους περάσουμε και στο εξωτερικό, όχι μόνο στην Ελλάδα. Αλλά, όπως σας λέω, το πολύ να τους ακούσεις τέσσερις-πέντε φορές. Ωστόσο, είναι πολύ ενδιαφέροντα έργα. Δηλαδή αυτά που έπαιξα εγώ, που είναι από τη ρομαντική εποχή και μετά, θα έλεγα ότι είναι πολύ ενδιαφέροντα έργα. Αλλά στη χώρα μας είναι και ένα άλλο ζήτημα, ότι ούτε μουσικούς έχουμε που μπορούν να τα ερμηνεύουν συνέχεια, χώρους και εκδηλώσεις και έτσι περιοριζόμαστε σε ένα μικρότερο αριθμό εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων.

Φωτό: Ιωάννης Καμπούρης

Μοιραστείτε