Mε αφορμή την επέτειο γέννησης του σημαντικού Χριστιανού στοχαστή Χρήστου Μαλεβίτση (18 Δεκεμβρίου 1927) δημοσιεύουμε ένα διαφορετικό «Πανηγυρικό της 25ης Μαρτίου “, που από το 1977 μας προειδοποιούσε για την σημερινή κατάσταση.
Πρόλογος – Επιμέλεια Σπύρος Δημητρίου
Ζήσαμε την επέτειο των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821 μέσα σε εγκλεισμό. Ένα περίεργο εγκλεισμό, λόγω μιας πανδημίας, με πολλά ερωτηματικά γι αυτήν και τα μέτρα ανελευθερίας που επιβλήθηκαν για την αντιμετώπισή της. Μια γιορτή ελευθερίας που «γιορτάστηκε» με απαγορευτικές διατάξεις νομοθετικού περιεχομένου. Είχαν φροντίσει στο μεταξύ, οι της εξουσίας να προσβάλλουν, να μειώσουν και ν’ αλλάξουν τον σκοπό και τον λόγο μιας τέτοιας επετείου, τόσο με τον φορέα που δημιούργησαν για να πραγματοποιήσουν τάχα εκδηλώσεις μνήμης και τιμής, όσο και με την κυρίαρχη διάχυση της αποδομητικής σχολής της ιστορίας, που κατακλύζει παντού πανεπιστήμια, ΜΜΕ και κόμματα. Στόχος όλων αυτών το Ελληνικό Έθνος κι η ιστορία του, ωμά και απροκάλυπτα. Με εκδηλώσεις καρικατούρας, η εξουσιαστική ελίτ που εγκολπώνεται τους μηχανισμούς της χώρας, φρόντισε να δείξει τις προθέσεις της, απομακρυσμένη κι αποκομμένη από το λαϊκό σώμα και τις επιθυμίες του, την συλλογική του μνήμη και ταυτότητα.
Ένας πανηγυρικός για την 25η Μαρτίου, λοιπόν, επί της ουσίας δεν ακούστηκε επίσημα, παρά μόνο από τις κατά τόπους προσπάθειες που έγιναν από απλούς ανθρώπους και φορείς και εν μέσω απαγορεύσεων και διώξεων. Ξύπνησαν μνήμες άλλων εποχών όπως οι σκοτεινές μέρες της κατοχικής επετείου της 25ης Μαρτίου 1943.
Ήταν πράγματι απαραίτητος ένας πανηγυρικός για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση που να μας βγάζει από τον λήθαργο που μας έχουν ρίξει οι πνευματικοί ταγοί αυτού του τόπου. Ένας πανηγυρικός αλλιώτικος που να μιλά στην καρδιά και στην ψυχή μας. Ένας πανηγυρικός για την κιβωτό του Νέου Ελληνισμού.
Ο σπουδαίος λογοτέχνης και στοχαστής Χρήστος Μαλεβίτσης (18 Δεκεμβρίου 1927- Μάρτιος 1997) έγραψε το 1977 έναν σπουδαίο πανηγυρικό για την 25η Μαρτίου, που εκτός των άλλων επισήμανε πολύ εύστοχα από τότε, προς τα πού θα οδηγούμασταν σαν λαός και σαν Έθνος αν δεν προσέχαμε τον δρόμο τον οποίο είχαμε πάρει. Ένας πανηγυρικός με ιδιαίτερη σημειολογία μια και γραφόταν τρία χρόνια μετά την εισβολή των Τούρκων στη Μεγαλόνησο Κύπρο ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου για όλα αυτά που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στον συλλογικό αφιερωτικό τόμο του περιοδικού της «ΕΥΥΝΗΣ» για το εικοσιένα και αξίζει να τον διαβάσουμε.
«ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΤΗΣ 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ»
1
«Αποτελεί κοινή εμπειρία, πως η εορτή ολοένα και εξαφανίζεται από τον τρόπο που ζούμε πλέον τον κόσμο μας. Η τρέχουσα ζωή μας μπορεί να χαρακτηρισθεί ως βίος ανεόρταστος. Η οποία, γι’ αυτό το λόγο, εκτείνεται ως οδός απανδόχευτος. Κι’ ωστόσο, σήμερα καλούμαστε να επισκευθούμε ένα πανδοχείο : το Χάνι της Γραβιάς. Και εκεί να εορτάσομε.
Οι εορτές έχουν κατ’ εξοχήν αναμνηστικό χαρακτήρα, τόσο οι ιερές όσο και οι βέβηλες. Και βεβαίως όχι με τη σημασία της αναπόλησης. Αλλά με τη σημασία της συμμετοχής.
2
Ιδού, λοιπόν, την 25ην Μαρτίου του 1977, εκατόν πενήντα έξη χρόνια μετά από εκείνη την ημέρα της εξεγέρσεως του 1821, καλούμαστε να συμμετάσχουμε. Εμείς οι απόγονοι αυτών των εξεγερθέντων για ελευθερία.
Βεβαίως, στο μεταξύ συνέβησαν πολλά. Και μάλιστα συνέβησαν όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και στην Ευρώπη, και στον κόσμο ολόκληρο. Οι προοπτικές της παγκόσμιας ιστορίας είναι νεοφανείς. Για πρώτη φορά η ιστορία έγινε πράγματι παγκόσμια. Έτσι που πλέον το πνεύμα μας αμηχανεί.
Διότι εμείς προσερχόμαστε φιλέορτοι στο ταπεινό Χάνι της Γραβιάς. Μπορούμε να παραμείνομε επαρκείς και σύγχρονοι μπροστά στα ολίγα αποκαϊδια ενός Χανιού ή μιας χθαμαλής ντάπιας του Μεσολογγιού, την εποχή που το ρεύμα της ιστορίας μας εξέβαλε πλέον σε παντελώς άλλες θάλασσες, στους ωκεανούς της παγκοσμιότητας των ιστορικών συμβαινόντων;
3
Και όμως. Μπορεί τα μεγέθη τα ιστορικά να γιγαντώθηκαν, να έγιναν δυσθεώρητα και δυσσύλληπτα. Αρκεί μόνο να συγκρίνομε τα μέσα του πολέμου του 1821 με τα μέσα του συγχρόνου πολέμου. Κι’ ωστόσο, εμείς προσερχόμαστε περιδεείς προσκυνητές στο ταπεινό περιτείχισμα του Μεσολογγιού. Όχι από συγκατάβαση, όχι από απλό εθνικό χρέος. Αλλά διότι εκεί συνέβη και κάτι άλλο το πολύ μεγάλο, που η εποχή μας όχι μόνο δεν το ξεπέρασε, αλλά του έχει μείνει πολύ πίσω. Είναι ο έρωτας της ελευθερίας μέχρι το θάνατο. Και είναι η έξαρση της ψυχής και του πνεύματος που τα μέτρα τους παραμένουν και θα παραμένουν εσαεί αξεπέραστα. Το 1821 έδωσε τα μέτρα τα έσχατα του ανθρώπου. Έναντι των οποίων ο καθένας νιώθει ότι υπολείπεται. Αυτό είναι το μεγάλο κατόρθωμα και το μεγάλο δίδαγμα. Για κάθε μελλοντική ιστορία.
Το σθένος της αντίστασης στην τυραννία και η απόφαση να διεκδικήσει κανείς την ελευθερία του θυσιάζοντας τα πάντα και αυτή τη ζωή του, αποτελεί μόνιμη κατηγορία της υπάρξεως σε οποιονδήποτε ιστορικό χρόνο. Πρόκειται δε για τις αυθεντικότερες στιγμές του ανθρώπου ως ανθρώπου. Συνεπώς αυτά που συνέβησαν το 1821 μετέχουν στην αιωνιότητα του ανθρώπου σύμπαντος, και την αποκαλύπτουν. Και η Ελλάδα του 1821 είναι τόπος της αποκαλύψεως. Και στους τόπους της αποκαλύψεως κανείς φιλέορτος και ευλαβητικός.
Ο άνθρωπος μπορεί να καλλιεργήσει πολύ τις γνώσεις του ή τις άλλες πλευρές του εαυτού του, μπορεί να δημιουργήσει μεγαλειώδη έργα τεχνικά, έτσι που να αλλάξουν και οι ιστορικές συνθήκες, και οι προσδιορισμοί της προσωπικότητάς του. Έξω από ένα. Έξω από τη λεβεντιά του, έξω από τη συναίσθηση και τη διεκδίκηση της αξιοπρέπειάς του. Αυτή συνιστά το αίτημα του ανθρώπου ως ανθρώπου και κρίνει την ανθρωπινότητα αυτού που λέγεται άνθρωπος, οποιασδήποτε παιδείας και οποιασδήποτε εποχής.
4
Δεν μας προσφέρουν οι αγωνιστές του 21 τα όπλα τους. Διότι είναι απαρχαιωμένα. Και η θέση τους είναι στο Μουσείο. Μας προσφέρουν όμως το αειθαλές μήνυμα, ότι ο άνθρωπος νοείται άνθρωπος μόνον ως ελεύθερος, ότι η ανθρώπινη ζωή νοείται μόνον εν ελευθερία. Και αυτό το μήνυμα δεν είναι για το Μουσείο. Διότι τότε θα έπρεπε να περάσει στο Μουσείο και ο άνθρωπος ως ξεπερασμένο είδος, μαζύ με τους δεινόσαυρους. Και αυτό το μήνυμα παραμένει ενεργό όσο οι δυνάμεις της τυραννίας παραμένουν επίσης ενεργές μέσα στις διαδικασίες της ιστορίας.
5
Και η απόφαση των αγωνιστών του εικοσιένα για ελευθερία δια του θανάτου έχει βεβαίως καθολική σημασία, όπως προείπαμε. Γι’ αυτό άλλωστε συνεπήρε τα πνεύματα όλου του κόσμου της εποχής. Αλλά δεν παύει ταυτοχρόνως να είναι η πράξη ενός συγκεκριμένου Έθνους, του Ελληνικού.
Το 21 είναι το πύρινο άνθος μιας αργής κυοφορίας που συνετελείτο επί αιώνες σε τούτη εδώ τη γη. Το «δουλωμένο γένος» είναι, βεβαίως, μια διατύπωση ενός ιστορικού δεδομένου – αλλά αυτό το δεδομένο εσημάδεψε με καυτό σίδερο τις ψυχές και το φρόνημα πολλών γενεών Ελλήνων επί τέσσερις αιώνες. Στιγμή τη στιγμή, ημέρα την ημέρα, χρόνο το χρόνο, αιώνα τον αιώνα. Στη διάκριση του ασιανού βαρβάρου η τιμή, τα παιδιά, η γυναίκα, η σοδειά, η ζωή, η κοινότητα, το γένος των Ελλήνων. Δεν είναι λίγο. Είναι μισή χιλιετία, όπου αναδίνεται τόσος σπαραγμός και τόσος καυμός από το δουλωμένο γένος. Είναι ο ακατάλυτος καυμός της ρωμιοσύνης, η οποία δουλώθηκε στις τουρκομανικές ορδές της Ασίας, που μόνη τους συμβολή στην παγκόσμια ιστορία είναι να σβήνουν πολιτισμούς. Ώσπου έφτασε η στιγμή που έπαυσαν οι Έλληνες να διηγούνται τα βάσανά τους κλαίγοντας. Και εξεγέρθηκαν. Στη στιγμή αυτή της εξεγέρσεως μετέχομε σήμερα, εορτάζοντες.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΑΥΡΙΟ
