Του Luke Grissos για το Spiked
Πέθανε την προηγούμενη εβδομάδα σε ηλικία 89 ετών, ο Xάρολντ Μπλούμ, κριτικός λογοτεχνίας και συγγραφέας πάνω από 40 βιβλίων.
O Mπλούμ πέτυχε κάποιο βαθμό φήμης με το σημαντικό του έργο «Η αγωνία της επίδρασης» που εκδόθηκε το 1973, αλλά κέρδισε μια μακρά δημόσια αναγνώριση, όταν στα μέσα της δεκαετίας του 1990, μπήκε στις λίστες των «μπέστ σελλερς» με την υπεράσπιση του της αξίας της λογοτεχνίας ενάντια σε όλα τις μορφές του σχετικισμού. Το 1994, στο magnum opus «Ο Δυτικός Κανών: Τα βιβλία και σχολή όλων των εποχών», υποστήριζε ότι το να βάζεις σε μια λίστα τα βιβλία που αποτελούν την ραχοκοκκαλιά της Δυτικής σκέψης, ήταν μια σημαντική πράξη της συλλογικής μνήμης. Επέτρεπε την κοινωνία να φτάσει σε μια συμφωνία σχετικά με τι θα έπρεπε να εκτιμηθεί και να διαβαστούν και γιατί.
Όπως υποστήριζε ο Μπλούμ, διαβάζουμε ακόμα τα έργα του Ομήρου γιατί γενιές Αρχαίων Ελλήνων τον αναγνώριζαν ως τον μεγαλύτερο εκπρόσωπο των συλλογικών αισθητικών τους αξιών και τον υποληπτόταν ευλαβικά ως τέτοιο. Ο Δάντης ακόμα διαβάζεται γιατί γενιές Ιταλών έχουν κτίσει την διδακτέα ύλη τους γύρω από μια εκτίμηση της «Θείας Κωμωδίας». Αυτές οι πράξεις . Τέτοιες πράξεις δημιουργίας ενός κανόνα, βάζουν μία ιστορική επισήμανση σχετικά με το τι θα έπρεπε να εκτιμά μια κοινωνία πολιτιστικά και αισθητικά.
Για τον Μπλούμ έμοιαζε σαν η διαδικασία πολιτιστικής εκτίμησης και δημιουργίας κανόνα με τα σημαντικά βιβλία δεχόταν επίθεση. Ήδη πριν από το 1994, σκέφθηκε ότι η μελέτη της λογοτεχνίας είχε πολιτικοποιηθεί σε σημείο που οι κριτικοί σπάνια πλέον ενδιαφερόταν για την αισθητική αξίας της. Επινόησε τον όρο «σχολή της μνησικακίας» για εκείνες τις φεμινίστριες και μαρξιστές κριτικούς που υποστήριζαν ότι κανένα βιβλίο δεν είναι καλύτερο από κάποιο άλλο.
«Αν πολυπολιτισμικότητα σήμαινε να διαβάζει κανείς Θερβάντες, ποιος θα είχε αντίρρηση;» είπε σε μια συνέντευξη στο αμερικάνικο «τωλκ σόου» Charlie Rose. Αλλά όπως ήξερε ο Μπλούμ, οι εκπρόσωποι δεν εκτιμούσαν το έργο του Θερβάντες περισσότερο από ότι εκτιμούσαν το έργο οποιοδήποτε άλλου συγγραφέα. Στο κάτω-κάτω της γραφής, πολυπολιτισμικότητα σήμαινε ότι όλα τα πολιτιστικά έργα είναι ίσα. Στην άποψη του Μπλούμ, αυτό ερχόταν σε αντίθεση με την διαδικασία να κάνει κανείς κρίσεις αισθητικού χαρακτήρα. Ο «Δον Κιχώτης» δεν θα μπορούσε να επιβιώσει αν απλώς θεωρείτο ένα κείμενο ανάμεσα σε άλλα. Είναι επειδή του δόθηκε αξία πάνω από τα άλλα έργα που ακόμα το διαβάζουμε σήμερα. Χωρίς την ύπαρξη του Κανόνα δεν υπάρχει τρόπος να ξέρουμε «με τον λίγο μας χρόνο, τι αξίζει να διαβαστεί».
To γούστο του Μπλούμ ήταν εξαιρετικά ποικίλο.
Η λίστα του από τα σχεδόν 800 βιβλία που αποτελούν τον Κανόνα, που αποτελούσε παράρτημα στο βιβλίο του,. «Δυτικό Κανόνα» περιλαμβάνει κείμενα από όλον τον κόσμο. Αλλά η θέση τους στον κανόνα υπήρχε εξαιτίας των αρετών του έργου και όχι λόγω της ταυτότητας του συγγραφέα. Ή όπως το έθεσε ο Μπλούμ, «η τοποθέτηση στον κανόνα προέρχεται από το πόσο παράξενο, πόσο ιδιοσυγκρατικό και πόσο πρωτότυπο είναι» .
Ο Μπλούμ είχε ένα μεταδοτικό πάθος για τον Σαίξπηρ. Στο βιβλίο του «Σαίξπηρ: Η επινόηση του ανθρώπινου» που κυκλοφόρησε το 1998 υποστήριζε ότι η κατανόηση μας για την κατανόηση της ανθρώπινης φύσης προερχόταν σχεδόν ολοκληρωτικά από τον Σαίξπηρ , και πιο συγκεκριμένα από τον «Άμλετ». Είναι ένα γενναίο, πιθανώς αμφισβητήσιμο επιχείρημα, αλλά ο Μπλούμ ήταν ειλικρινής. Στον «Άμλετ» ο Μπλούμ βρήκε όλη την ανθρώπινη συνείδηση. Το βιβλίο του δεν ήταν απλώς ένα κομμάτι λογοτεχνικής κριτικής που ήταν προβοκατόρικο και είχε σφικτοδεμένη επιχειρηματολογία-έδινε επίσης στον απλό αναγνώστη τα μέσα με τα οποία θα μπορούσε να κατανοήσει την δουλειά του Μεγάλου Βάρδου από την οπτική του κριτικού.
Το έργο του Μπλούμ ήταν δημοφιλές, το ακροατήριο του ήταν το μεγάλο κοινό. Το βιβλίο του «Πως να διαβάζετε και γιατί» (2000) ήταν μια δυναμική υπεράσπιση του διαβάσματος ως ενός τρόπου βελτίωσης της κριτικής ιδιότητας. Αναζητούσε να κάνει τα μέσα του κριτικού διαθέσιμα στον απλό αναγνώστη. Όλοι ήταν ίσοι στην Δημοκρατία των Γραμμάτων του Μπλούμ.
Προσέφερε ένα δυναμικό αντίδοτο στον ταυτοτισμό της εποχής μας. Ζούμε σε μια εποχή όπου το να γράφεις ένα χαρακτήρα που δεν είναι της ίδιας φυλής με τον συγγραφέα μπορεί να οδηγήσει σε κατηγορίες πολιτιστικής ιδιοποίησης. Η ιδέα του να σκέφτεσαι να περιλάβεις έργα στον κανόνα φαίνεται σε πολλούς απαρχαιωμένη η ακόμα και ρατσιστική. Φοιτητές σε πανεπιστήμια στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο φωνάζουν για από-αποικιοποίηση του κανόνα. Στηλιτεύουν το γεγονός ότι είναι υποχρεωμένοι να διαβάζουν «νεκρούς λευκούς άνδρες» ποιητές, όπως ο Δάντης και ο Τσώσερ. ΄Μοιάζει σαν να μας ενθαρρύνουν να ξεχάσουμε τα μεγάλα έργα, αντί να τα συντηρήσουμε.
Ο φεμινισμός, οι Μαύρες Σπουδές και ο μαρξισμός αποτελούν εχθρούς της μεγάλης λογοτεχνίας για τον Μπλούμ
Αυτός είναι ο λόγος που κινδυνεύουμε να χάσουμε αυτό που είναι μεγάλο σχετικά με την λογοτεχνία: η επιδίωξη να τυατιστεί με ότι είναι οικουμενικό. Ο θάνατος του Μπλούμ σηματοδοτεί την απώλεια του αδιαμφισβήτητα μεγαλύτερου υπερασπιστή των οικουμενικά αντικειμενικών πολιτιστικών αξιών. Φυσικά, πολλοί συγγραφείς στο παρελθόν δεν πέτυχαν γιατί αποκλείστηκαν από τον κανόνα εξαιτίας του ποιοι ήταν και που είχαν γεννηθεί. Αλλά δεν θα έπρεπε αυτό να καθιστεί την διαδικασία της δημιουργίας του κανόνα μη σημαντική. Ο Μπλούμ υποστήριζε ότι χωρίς τον κανόνα δεν έχουμε συλλογική αίσθηση του τι θα έπρεπε να εκτιμάται. Δεν έχουμε τρόπο να ξέρουμε τι θα έπρεπε να θυμούμαστε και να περνά από γενιά σε γενιά. Στο «Πως να διαβάζετε και γιατί» υποστήριζε θα έπρεπε να διαβάσουμε ένα βιβλίο που «σου απευθύνεται σαν να μοιραζεσαι με τον συγγραφέα μια φύση, ελεύθερη από την τυραννία του χρόνου». Είναι η επιθυμία του να δημιουργήσει και να διατηρήσει «αυτήν την φύση, ελεύθερη από την τυραννία του χρόνου» που τον έκανε τόσο εμπνευσμένο. Θα μας λείψει με πίκρα.
