του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου, μουσικολόγου
Oλοκληρώνουμε το αφιέρωμα μας στον “άγνωστο” Θάνο Μικρούτσικο με την καταγραφή όλων των έργων κλασσικής μουσικής που αρχίσαμε την προηγούμενη εβδομάδα (διαβάστε εδώ και εδώ)
Θυμίζουμε ότι ο Θάνος Μικρούτσικος είχε μια κλασσική μουσική παιδεία την οποία δεν αποχωρίσθηκε ποτέ και ότι μελέτησε αρμονία, αντίστιξη, φούγκα και σύνθεση με τον σπουδαίο καθηγητή-συνθέτη Γιάννη Α. Παπαϊωάννου.
Έχει ενδιαφέρον ότι ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε πως «ο Μικρούτσικος είναι ο μόνος νεότερος συνθέτης που αντιμετωπίζει σοβαρά, υπεύθυνα και δημιουργικά το πρόβλημα αυτής που εγώ ονομάζω μετασυμφωνική μουσική, που εγκαταλείπει το φολκλόρ, τον λαϊκισμό για να προχωρήσει στη σύνθεση. Χαίρομαι πολύ γιατί ο Μικρούτσικος μεταχειρίζεται εποικοδομητικά την ηχητική της σύγχρονης μουσικής».
Αυτό είναι μια μεγάλη αλήθεια, καθώς ο Θάνος Μικρούτσικος έχει ενστερνιστεί την σύγχρονη μουσική του 20ού αιώνα και την εξελίσσει προγραμματικά, θα λέγαμε, με την τζαζ. Κι ακόμα είναι πάντα στο μυαλό του η συνύπαρξη των τεχνών.
Όπως επισήμανε γάλλος κριτικός: «Ο Μικρούτσικος ξεριζώνει την ελληνική μουσική από το φολκλόρ και τη μεταφυτεύει στον μοντερνισμό, κρατώντας όμως το ύφος και τις ρίζες της, ώστε να μπαίνει βαθιά μέσα μας».
Έργα φωνητικής μουσικής (συνέχεια)
- Η επιστροφή της Ελένης. Μονόπρακτη όπερα σε έξι σκηνές, σε λιμπρέτο Χρήστου Λαμπράκη, (με αποσπάσματα από ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου) για εννέα φωνές (2 sopr, m.sopr, contr, 2 ten, barit, bass) μεικτή χορωδία, ορχήστρα (fl, ob, clar, bsn, 4 horn, tr, tn, 4perc, strings) και τρίο (clar, vc, pno) (1992-93)
- Ανεπίληπτος θάνατος, για σοπράνο και σεξτέτο πνευστών (fl, ob, clar, 2horn, tr) σε ποίηση Άγγελου Σικελιανού (1996)
- Μικρός ερωτικός, για φωνή και πιάνο, σε ποίηση Στρατή Πασχάλη (1996-97)
- Επίγραμμα, για φωνή, φλάουτο, κιθάρα, μεικτή χορωδία, σε κείμενα Φιλίππου Θεσσαλονικέως (1997)
- Δημητρίου Εγκώμιον, για μεικτή χορωδία a cappella, σε κείμενα Συμεώνος Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης (1997)
“Άγιος Δημήτριος-Θεσσαλονίκη”: ένα άγνωστο θρησκευτικό έργο του Θάνου Μικρούτσικου
- Πέντε δημοτικά τραγούδια, για χορωδία a cappella (1999)
- Πες το μ΄ ένα παραμύθι, για αφηγητή και ορχήστρα (fl, ob, clar, bsn, 3 horn, tr, tn, perc, strings)
σε κείμενο της Μαρίας Παπαγιάννη (2002) - Κιγκλίδωμα ΙΙ, για φωνή και πιάνο, σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου(1973-2003)
- Για να ΄ρθουν, για φωνή και σύνολο μουσικής δωματίου (clar, perc, string quartet, el bass or cb), σε ποίηση Κωνσταντίνου Καβάφη (2004)
- Κόσμος χωρίς ταξιδιώτες, για αφηγητή και φλάουτο, σε ποίηση Γιώργου Κοζία (2007)
- Η γη τσακισμένο καράβι. Για μετζοσοπράνο και πιάνο, σε ποίηση Γιώργου Κοζία και παρεμβολές στίχων του William Blake (μετάφραση Ελένης Βαρίκα & Σπύρου Ηλιόπουλου) (2008)
Λίγα λόγια για το έργο αυτό.
Τον Ιανουάριο του 2009 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών πραγματοποιήθηκε μια ιδιαίτερη συναυλία με φωνητικά και πιανιστικά έργα του Θάνου Μικρούτσικου.
Ανάμεσα στα μελοποιημένα που παρουσιάστηκαν, ήταν και «Η γη τσακισμένο καράβι» (2008) σε ποίηση του Πατρινού Γιώργου Κοζία με παρεμβολές στίχων του Γουίλιαμ Μπλέικ (πρώτη εκτέλεση). Ήταν το τελευταίο έργο της συναυλίας. Ένας κύκλος εννέα τραγουδιών για φωνή και πιάνο, που τραγούδησε η Αγγελική Καθαρίου με τη σπουδαία Νέλλη Σεμιτέκολο στο πιάνο.
Η μέτζο σοπράνο Αγγελική Καθαρίου έδωσε τον καλύτερό της εαυτό, ανταποκρινόμενη στο αίσθημα, αλλά και την δύσκολη σε πολλά σημεία παρτιτούρα του συνθέτη. Το έργο είχε μια έκδηλη μουσικότητα, κλιμάκωση και κορύφωση που κρατούσε αμείωτη την ένταση και την διαλεκτική μουσικής και ποίησης. Νομίζω ότι ο Γ. Κοζίας ευτύχησε γιατί ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν σε κάλλιστη μελοποιητική στιγμή. Το έργο αφιέρωσε ο συνθέτης στην πρόωρα θανούσα συγγραφέα Μελίνα Καρακώστα”.
Θάνος Μικρούτσικος και Γιώργος Κοζιάς στο Μέγαρο Μουσικής
Φωτό: Παναγιώτης Ανδριόπουλος
Αργότερα, το έργο αυτό, όπως κι ένα ακόμα του Γ. Κοζία, “Ένας κόσμος χωρίς ταξιδιώτες” (2007), σε μουσική Θ. Μικρούτσικου πάντα, εκδόθηκαν από τον Γαβριηλίδη ως ένα βιβλίο CD του Μικρούτσικου με τίτλο “Πέντε κείμενα μετά μουσικής” (2013).
Η Αγγελική Καθαρίου και η Νέλλη Σεμιτέκολο ερμηνεύουν, όπως και στη συναυλία, το “Η γη τσακισμένο καράβι”, ενώ στο άλλο έργο η σπουδαία Πολωνέζα Ιβόνα Γκλίνκα παίζει φλάουτο και αφηγητής είναι ο Δημήτρης Παπανικολάου.
Το βιβλίο περιέχει πέντε κείμενα του Θάνου Μικρούτσικου. Οι τίτλοι τους ενδεικτικοί του θεματικού ενδιαφέροντος αλλά και της ευαισθησίας που αποπνέουν.
-Συγγνώμη κύριε Ντεμπυσσύ (1992)
-Γράμμα στην αγαπημένη μου (1999)
-Πως η “Πρώτη Μάρτη” έγινε “Πρω-Μαρ” ή Τι έπαιζε ο Alpha εκείνο το βράδυ ή Συζητώντας με την γιαγιά μου (2000)
-Δεν δύναμαι να ανταποκριθώ εις την πρόσκλησή σας διότι έχω να καθαρίσω το κλαρινέτο μου (2005)
-Μια νύχτα που άλλαξε τις ζωές μας (2011)
Μετά τα κείμενα του Θ. Μικρούτσικου ακολουθεί το κεφάλαιο “Μετά μουσικής”, με πρόλογο του συνθέτη:
“Θέλω να ευχαριστήσω από καρδιάς τον Γιώργο Κοζία για τα εξαιρετικά ποιήματα που μου εμπιστεύτηκε και τα οποία, σε συνδυασμό με τους στίχους του ιδιοφυούς William Blake με ώθησαν να δημιουργήσω το έργο “Η γη τσακισμένο καράβι”. Σε αυτό το έργο, όπως και στο έργο “Ένας κόσμος χωρίς ταξιδιώτες”, προσπάθησα να προσεγγίσω την ουσία των πραγμάτων δίχως να έχω στο μυαλό μου καμία εκ των προτέρων φόρμα. Ό,τι απαιτούσε το κείμενο, ό,τι απαιτούσουν οι φράσεις, οι λέξεις, τα πρόσωπα, οι εικόνες, τα σύμβολα του ποιητή. Είμαι ευτυχής και για έναν ακόμη λόγο. Ό,τι ήθελα να πω το απέδωσαν με τον καλύτερο τρόπο η Αγγελική Καθαρίου, τραγουδίστρια ανοιχτών οριζόντων και πάντα έτοιμη να αναμετρηθεί με ό,τι είναι ουσιαστικό νέο, η Νέλλη Σεμιτέκολο, που εδώ και σαράντα χρόνια είναι συνεχώς στην πρώτη γραμμή και στην οποία η ελληνική σύγχρονη μουσική οφείλει πολλά, η Ivona Glinka, απίστευτη φλαουτίστρια σε όλα τα επίπεδα, και ο Δημήτρης Παπανικολάου που στο στόμα του οι λέξεις αποκτούν με απόλυτη φυσικότητα το ακριβές βάρος που έχουν”.
Μια έκδοση – ταξίδι στην ακριβή μελοποιημένη ποίηση. Με δυο Πατρινούς πρωταγωνιστές!
- Η Θάλασσα χαμογελάει από πέρα. Για μετζοσοπράνο και κουαρτέτο εγχόρδων σε ποίηση Federico Garcia Lorca(2009)
- Μια εποχή στην κόλαση. Όπερα, σε λιμπρέτο του Ανρί Ρονς, βασισμένο στην ποίηση του Αρθούρου Ρεμπώ (ατελείωτο 1984 -).
O Παναγιώτης Ανδριόπουλος είναι θεολόγος, μουσικολόγος και έχει υπάρξει ψάλτης με την “Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία” του Λυκούργου Αγγελόπουλου.
Έχει ιδρύσει το φωνητικό συγκρότημα “Πολυτροπον”.
Συνεργάστηκε με τον Θάνο Μικρούτσικο στην «Πάτρα 2006 – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» και με τον Άλκη Μπαλτά στο «Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Πάτμου» (2006 και 2010).
Μελέτες του έχουν δημοσιευθεί σε διάφορους επιστημονικούς τόμους. Αρθρογραφεί σε θεολογικά και πολιτιστικού περιεχομένου περιοδικά και διατηρεί δύο ιστολόγια: Ιδιωτική Οδός και Φως Φαναρίου (το οποίο καλύπτει αποκλειστικά το Οικουμενικό Πατριαρχείο).
