Συνεχίζουμε το αφιέρωμα μας στην διαμάχη για τον Καποδίστρια με ένα παλιό κείμενο του αείμνηστου Καθηγητή Κοινωνιολογίας Δημήτριου Τσάκωνα, ενός από τα λαμπρότερα μυαλά του 20ου αιώνα και τελευταίο εκπρόσωπο του Ελληνικού Κοινοτισμού. Το κείμενο προέρχεται από τα “Δοκίμια Επαναστάσεως” του 1961, το οποίο ανάμεσα σε άλλους εξήραν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας, ο Πρόεδρος Κύπρου Μακάριος, ο Σπύρος Μελάς και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος (Άβαλον των Τεχνών )
Ένα κείμενο του αείμνηστου καθηγητή Κοινωνιολογίας Δημητρίου Τσάκωνα
Προϋπόθεσις της δημοκρατίας υπήρξεν η πεφωτισμένη δεσποτεία εις τας ευρωπαϊκάς χώρας. Χωρίς την πεφωτισμένη δικτατορίαν αι προϋποθέσεις δια μίαν ομαλή και συνειδητήν μετάβασιν εις την δημοκρατίαν ατονούν. Πρέπει παντοτε να υπάρχει ο Ένας, χάριν ακριβώς εις την συνείδησιν του οποίου θα δύνανταινα εκφρασθούν και να υπάρξουν οι πολλοί. Ο Ένας της πεφωτισμένης δεσποτείας έχει καθολικότητα. Υπερνικά όχι μόνον την εποχή του ή την τάξιν του αλλά καταφάσκει στην και τα κοινωνικά αιτήματα των πολλών.
Στην πεφωτισμένη δικτατορία, ο Ένας δεν υπάρχει δια την στενή ομάδα του ή την κλίκα του, υπάρχει δια τους πολλούς. Και ακριβώς διότι η πολιτική συνείδησις των πολλών είναι καθυστερημένη, έρχεται ο ένας προς στιγμήν να την υποκαταστήση όχι δια να την αναστείλη, αλλά δια να την προετοιμάσει ως καθολικήν εντέλειαν Ούτω η πεφωτισμένη δικτατορία του Καποδίστριου είναι παιδευτική προεισαγωγή εις το αληθινόν νόημα της δημοκρατίας. Όσοι λαοί επαιδεύθησαν υπό των αρχών της πεφωτισμένης απολυταρχίας διετήρησαν, και αν ακομη η παιδεία των εκείνη δεν ειχε αποτελέσματα διαρκείας, πέρα των στιγμιαίων παρεκτροπων των την εις τας αρχάς της παιδείας ταύτης ψυχική επαφή των. “Υπό τη πεφωτισμένη απολυταρχίαν αναπτύσσεται μάλιστα κατ’εξοχήν και αποκτά τα σταθερότερα των μέτρων της η πολιτική λαού τινός κοινωνία” διδάσκει ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος (“Νεολληνική Πνευματικότητα, 1935).
Ο Φρειδερίκος ο Μέγας υπήρξε δείγμα Πεφωτισμένης Δεσποτείας
Οι αγωνισταί ήσαν ηθικώς αρτιώμεναι υπάρξεις, σκληροτράχηλοι πολεμισταί, οι οποίοι έξω από τους θεσμούς των ελληνικών κοινοτήτων και τον οθωμανικόν δεσποτισμόν δεν ήξευραν αρκετά περί Πολιτικής Δημοκρατίας. Μη λησμονώμεν ότι η Γαλλική Επανάστασις προέκυψεν από την ευδαιμονιστικήν κραυγή του ιδιώτου. Ενώ η Ελληνική Επανάστασις “δουλεύθηκε από το κοινοβιακό υφάδι της Τουρκοκρατίας”.
Το παλληκάρι όσον και εάν είναι η σύνθεσις λεβεντιάς και ασκητικής περίνοιας (= σύνεσης) δεν γνωρίζει τίποτα από Πολιτικήν Κοινωνίαν κοινοβουλευτικύ τύπου. “Στις απρόσιτες κορυφές των βουνών σφυρηλατεί σεμνά τον ελληνικόν μύθο ως αταξικό ιδανικό, ως σύνθεσι επικού και ασκητικού στοιχείου. Αλλ’ όταν κερδήθηκε ο αγών και το έθνος συγκροτείται σ’ελεύθερη Πολιτεία, το παλληκάρι είναι πολιτικά άμουσο κι όπως συμπλέεται με τα ωργανωμένα συμφέροντα των Φαναριωτών και των λογής λογής απίθανων μεγαλοαστών και λογίων, πρόκειται ανεπανορθωτα να ηττηθή .
Σε αντίθεση με τον ευδαιμονισμό της Γαλλικής Επανάστασης , η Ελληνική υφάντηκε με κοινοτικό υφάδι
Δι’ αυτό και πρέπει να έλθη ο Καποδίστριας. Ως ανάσχεσις εις τα ποικιλόμορφα συμφέροντα των ανεύθυνων μεγαλοαστών και ως φράγμα κατα της κομψευομένης διανοήσεως του Φαναρίου. Μόνο ένας Ήρως – σύνθεσις ανδρείας και αρετής- ημπορεί να αντισταθεί εις τα συμφέροντα των “δυνατών”, ένας ταξικός αποστάτης. Κι ‘ ο Καποδίστριας γενναία το ομολογεί:
“Γνωρίζω καλύτερα κι’ απ΄’το Λαό τα οποιαδήποτε συμφέροντα του” . Και μόνη η διατύπωσις της ρήσεως αυτής αρκεί για να σε πιάση ρίγος.
Πρέπει να είπωμεν την αλήθειαν: Μόνον η ελληνική διοικητική αριστοκρατία της Μολδοβλαχίας και ένα αφάνταστα μικρό τμήμα της Ιονικής – εννοώ εκείνο το οποίον δεν προσεχώρησε εις τον Φραγκοπρόβλητον κατακτητή – επεκείνα κάθε αισθητισμού διαβλέπουν την ομαλήν αναγέννησιν του νεοελληνικού Κράτους σ’ ένα σεμνό αίτημα πεφωτισμένης δεσποτείας. Είναι η εποχή κατά την οποίαν υπάρχουν ακόμη ελάχιστοι “ευπατρίδαι” σαν ταξικοί αποστάται, αυτοί που ζούν εν ονοματι της αταξικής ιδέας του Έθνους δια το οποίον και δια την δημοκρατία προτίθενται να θυσιάσουν τα “υπάρχοντα” των υπέρ των πολλών.
Μιχαήλ Σούτζος: Φαναριώτης αριστοκράτης της Μολδοβλαχίας που έδωσε πολλά στην πατρίδα
Μια έννοια πειθαρχημένου χρέους προς το Υψηλόν, προς την αταξική και ηθικήν έννοια του Έθνους , προς την προαστικήν ενότητα των Ελλήνων ιδωμένην επέκεινα της οικονομίας, δουλεύει η πεφωτισμένη αριστοκρατια των λιγοστών (στην προσπάθειαν της να προετοιμάση την δημοκρατίαν). Και αιτείται την γεφύρωσιν του ιστορικού χάσματος – άρσις αντιθέσεως Ουμανισμού και Ορθοδοξίας , Αρχοντολογίου και Λαού, Κοτζαμπάσηδων και Λαϊκών Στρωμάτων-ως πρωταρχικήν ανανέωσιν του νεοελληνικού κόσμου.
Μέσα στο χάος των ιδεών της Γαλλικής Επαναστασεως, που επηρεάζει την ξένην προς τον λαό διανόησι και τας εξωτερικώς συνετάς αλλ’ ουσιαστικά επαναστατικάς επί του κοινωνικού πεδίου εγκυκλίους των Πατριαρχών και ιδία τα κινήματα των καλογήρων, η ισορροπία του νεοελληνικού κόσμου έχει απωλεσθή.
Το ελεύθερον πλέον κρατίδιον ομοιάζει προς την αρχαίαν “πόλιν”. Η ισχύς της πόλεως έγκειται εις τον χαρακτήρα και την αξίαν εκάστου των πολιτών της. Όλες αυτές οι ποικίλες προσωπικότητες των παλληκαριών βλέπουν στο ελεύθερο κρατίδιο μίαν επέκτασιν της οικογενείας, , της μικράς κοινότητος, μίαν ανασύνθεσιν της βιοτεχνίας και του οικογενειακού κτήματος. Πολίτης σημαίνει και στρατιώτης της μικράς Πολιτείας, υπεύθυνος και αυτός εξ’ίσου μετά των άλλων για την άμυναν των γεωγραφικών της συνόρων. Φυσικό είναι ο ηγέτης του αναγεννόμενου κρατιδίου να είναι όχι πρόεδρος, αλλά κυβερνήτης και πατέρας των πτωχών και αδυνάτων (8).
Αυτός είναι ο ρόλος του Καποδίστρια. Μήτε μύθος του Μαρμαρωμένου Βασιλιά, ούτε γδούπος απανθρώπου και Ασιανής Αυτοκρατορίας, μήτε ανόητος ή κακόηχος μιλιταρισμός, αλλά μόνο συμμάζεμα, περισυλλογή , σεμνότης και εθνική αυτοσυγκέντρωσις εις μίαν λιτής σχεδίαν ελληνικού βίου είναι το αίτημα του.
Η πεφωτισμένη δικτατορία του δεν είναι μίγμα βαρβαρικής δυνάμεως και στρατιωτικής μέθης. Αντιθέτως είναι η στιγμη της μετά το Ναυαρίνον, συνέσεως, που δένει ως αναγκαιότητα τους αγωνιστάς με τας Μεγάλας Δυνάμεις. Από τούδε και εις το εξής το κρατίδιον δεν θα κινδυνεύση τόσον από τους Οθωμανούς, όσον από τας αντιθέσεις των Μεγάλων προστάτιδων Δυνάμεων.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
