Γιάννης Νίκου: «Η Ιστορία είναι η ταυτότητα μας»

Ο Γιάννης Νίκου γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1943. Η μητέρα του ήταν Ιρλανδή ζωγράφος, πράγμα που καθόρισε την πορεία του στον κόσμο της Τέχνης. Μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών από το 1965 μέχρι το 1970, με δασκάλους του τον Γιώργο Μαυροειδή, τον Νίκο Νικολάου και τον Γιάννη Μόραλη στην ζωγραφική, καθώς και την Έλλη Βοΐλα στο ψηφιδωτό.

Ανήκει στούς ελάχιστους Έλληνες ζωγράφους που εμπνέονται από την Μυθολογία και την Ιστορία συνδυάζοντας τες με το Φανταστικό και τον Μαγικό Ρεαλισμό. Οι δε πρωταγωνιστές του βρίσκονται στο όριο ανάμεσα στην πραγματικότητα και το όνειρο. Αυτό είναι που συναρπάσει στην τέχνη του Γιάννη Νίκου: ότι χρησιμοποιεί θέματα από την Ιστορία, αλλά τους δίνει ένα εξωκοσμικό, ονειρικό τόνο, απέχοντας πολύ από την αντίστοιχη θεματολογία της ακαδημαϊκής ζωγραφικής του 19ου και 20ου αιώνα.

Με αφορμή την τελευταία του έκθεση στην Ολυμπιακή Δημοτική Πινακοθήκη Αμαρουσίου «Σπύρος Λούης» του πήραμε μια συνέντευξη.

Kύριε Νίκου οργανώνετε μια έκθεση με καινούργια έργα σας, αλλά και παλαιότερα στην Ολυμπιακή Δημοτική Πινακοθήκη Aμαρουσίου. Πείτε μας για τους καινούργιους πίνακες που έχετε φτιάξει

Οι τελευταίες ενότητες που δουλεύω είναι ο κόσμος των αγγέλων, από τον ρομαντικό κύκλο , τον abstract το πολύ μοντέρνο και αφαιρετικό. Η μυθολογία και η ιστορία είχαν καταφέρει ανέκαθεν να μου κεντρίζουν το ενδιαφέρον.

Από πότε είχατε ξεκινήσει να σας ενδιαφέρουν αυτά τα θέματα;

Από πολύ παλιά. Η μητέρα μου ήταν ζωγράφος, γεννήθηκα μέσα στην παλέτα. Από 12 -13 χρονών είχα αρχίσει την ελαιογραφία και δεν σταμάτησα ποτέ. Είναι λοιπόν πολύ παλιά υπόθεση και αυτοί οι κύκλοι βγήκαν αυθόρμητα , σιγά -σιγά χωρίς να το περιμένω, χωρίς να το επιδιώξω. Στην αρχή ήταν θέματα από το φανταστικό, μετά άρχισαν να πληθαίνουν. Υπήρξε η ανάγκη να γίνει κάποια στοιχειοθέτηση. Την στοιχειοθέτηση την έκανε η γυναίκα μου. Έπρεπε να το οργανώσουμε γιατί δεν παρακολουθείται εύκολα διαφορετικά. Και υπάρχουν αυτοί οι κύκλοι που συνεχίζουν να εμπλουτίζονται με καινούργια έργα, όπως είναι τα έργα σε αυτήν την έκθεση, που τα περισσότερα έργα είναι του 2017.  

Η Ιστορία τι σημαίνει για εσάς;

Είναι η ταυτότητα μας. Είναι κάτι που θέλω να το υπηρετήσω και το υπηρετήσω τα τελευταία χρόνια. Θέλω να μην ξεχνάμε ποιοι είμαστε , τι έγινε, τι παραλάβαμε και τι υποχρεώσεις έχουμε. Αυτός είναι ο ιστορικός κύκλος, υπάρχουν έργα σε μουσεία, σε συλλογές, μεγάλων διαστάσεων, επικά έργα. Είμαι ευτυχής που μπορώ και τα πραγματοποιώ και τα ζωγραφίζω. Υπάρχει όλη αυτή παρακαταθήκη.

Ένα έργο που σας έκανε το μεγάλο κοινό να σας ανακαλύψει ήταν το τρίπτυχο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου

Το έργο για τον Παλαιολόγο και το τρίπτυχο της Άλωσης αφορούν το ίδιο θέμα μέσα από άλλη οπτική. Η μεν Άλωση έγινε το 1995 και το τρίπτυχο έγινε δύο χρόνια αργότερα γιατί υπήρχε ανάγκη για έργα για την Άλωση (γέλια και από τους δύο)

Μιας και μιλάμε για την Άλωση, τι σημαίνει για σας ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος;

Υπήρχε μια τεράστια μορφή θυσίας. Όπως και ο Λεωνίδας. Ήξερε ότι εκεί που πάει δεν θα γυρίσει. Είπες τον Μωάμεθ: «ουκ εμού την πόλιν σου παραδείναι». Δηλαδή δεν είναι δικιά μου η Πόλη για να στην παραδώσω» Άρα θα πέσουν στις επάλξεις της . Δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά. Του είχε υποσχεθεί ο Μωάμεθ   και αξιώματα και περιουσία αν έφευγε. Δεν δέχθηκε τίποτα από όλα αυτά. Υπηρέτησε την ιδέα και το όραμα του Έλληνα και του χρωστάμε πάρα πολλά.

Ένα από τα καινούργια σας έργα που με άρεσαν είναι ο «Αδης». Μιλήστε μου για αυτό.

Είναι ένα μεγάλο θέμα, ένα μεγάλο έργο που με πήρε πάρα πολλά χρόνια. Διαβάζοντας Μυθολογία, γιατί λατρεύω την μυθολογία το θέμα του Άδη ερχόταν στο μυαλό μου κάθε τόσο, η εικόνα πως θα ήταν όλη αυτή η ιστορία. Έχω πάει και στο νεκρομαντείο , στον Αχέροντα. Εκεί βλέπουμε ότι υπάρχει ο Λαβύρινθος. Αυτός υποτίθεται ότι ήταν ο Άδης. Εκεί πήγαινε ο πιστός, μάλλον του δίνανε ναρκωτικά και είχε παραισθήσεις.  Έτσι υπάρχει ο από μηχανής Θεός, ο μηχανισμός που κατέβαινε ένα ξόανο και του έλεγε «Θα φέρεις τρία πρόβατα , πέντε κατσίκια, το νεκρομαντείο και τα λοιπά» Λειτουργούσε ένα φοβερό σύστημα. Μέσα σε όλα αυτά μπήκαν και αυτές οι εικόνες, μπήκαν πάρα πολλά πράγματα και μου δημιουργήθηκε η ανάγκη μια συγκεκριμένη ανάγκη να το δώσω αυτό το θέμα , γιατί δεν το είχα δει ποτέ ζωγραφισμένο. Ήταν ένα παρθένο έδαφος για να δημιουργήσω. Έτσι έγινε αυτό το έργο.

Τι σημαίνει ο θάνατος για εσάς;

Ένας σταθμός. Είναι ένας σταθμός

Προετοιμάζεται κανείς από πριν;

Όλοι ξέρουμε ότι θα έρθει κάποια στιγμή, αλλά με μια αισιοδοξία ότι όταν έρθει η ώρα θα είμαστε έτοιμοι και φυσικά ποτέ δεν είμαστε έτοιμοι. Είσαι ας πούμε 100χρονών, 105, 110. Δεν είσαι έτοιμος. Όταν θα έρθει εκείνη την ώρα., επειδή υπάρχει το άγνωστον και ο φόβος του αγνώστου. Βέβαια υπάρχουν άνθρωποι που πέθαναν και γύρισαν. Είναι ιατρικά αποδεδειγμένο. Οι ίδιοι έχουν πει  για ένα τούνελ, είδαν κάποιες μορφές. Περιγράφουν τον άλλο κόσμο.

Βλέποντας τον πίνακα, κάποια στιγμή πιστεύω ότι θα είμαι μια άσπρη κουκούλα εκεί κάτω σε μια γωνία. Αυτή είναι η ιδέα του τι μπορεί να συμβεί.

Σε ένα έργο σας υπάρχει η Αθηνά

Έχω την Αθηνά ως προστάτιδα της πόλεως. Κάτω είναι η αρχαία Αθήνα. Κάτω είναι η αρχαία Αθήνα, ο Ναός του Ολυμπίου Διός, είναι στην φυσιολογική του θέση απέναντι από την Ακρόπολη, όπως είναι και η Πύλη του Αδριανού, όπως είναι και το Θησείο. Υπάρχει η Αθήνα και η Αθηνά είναι στον ουρανό και την προστατεύει.

Η Ωκεανίδα;

Η «Ωκεανίδα» είναι μια αγάπη στο άγνωστο και στο παραμύθι. Η Ωκεανίδα είναι φυσικά στην Ατλαντίδα. Είναι κόρη του Ωκεανού και είναι μια θαλάσσια μορφή. Η Ατλαντίδα αναφέρεται μόνο στον Πλάτωνα. Δεν υπάρχει πουθενά αλλού, αλλά εχει δημιουργήσει ένα θρύλο και μας αρέσει και να τον ακούμε και να φανταζόμαστε και δεν έχει βρεθεί ακόμη. Είναι μια πολύ ωραία ιστορία.

Μετά από όλα αυτά , πείτε μου τι σημαίνουν για σας οι Μύθοι; Τι είναι εκείνο που σας τραβά στην Μυθολογία;

Οι μύθοι είναι ο απόηχος μιας πραγματικότητας. Ακόμα και οι Θεοί μπορεί να ήταν μεγάλες μορφές που θεοποιήθηκαν από ανθρώπους που ήταν στο περιβάλλον τους σε ανύποπτο χρόνο κάπου υπήρχε ανάγκη  να υπάρχουν Θεοί.  Ο άνθρωπος από την εποχή που ήταν πρωτόγονος θεοποιούσε την αστραπή, τις βροντές, τα ποτάμια. Όλα έγιναν θεότητες σιγά – σιγά. Έτσι και η Ατλαντίδα είναι ένας ωραίος μύθος.

Ας μιλήσουμε λίγο για τον «Κύκλο των Αγγέλων». Κατ’ αρχήν  οι Άγγελοι δεν είναι όπως τους ξέρουμε.

Όχι δεν είναι τα Χερουβείμ και τα Σεραφείμ της Εκκλησίας. Είναι ο Άγγελος της διπλανής πόρτας. Μας προσέχει. Αισθανόμαστε την ανάγκη να υπάρχει κάποιος Άγγελος. Είναι βαθιά ριζωμένη μέσα μας η ανάγκη της προστασίας και της κάλυψης. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι υπάρχει μια ομπρέλα, η οποία είναι από πανω μας και δεν περνάν τα κακά για να μας βρούν. Αν η ομπρέλα δεν λειτουργεί σωστά είναι μια άλλη ιστορία . Έχουμε λοιπόν έναν Άγγελο, ο οποίος μας προσέχει και είναι σε ένα δρόμο, σε ένα χιονισμένο τοπίο, σε ένα βράχο και προστατεύει τα πλοία. Και θέλω να δώσω στον κόσμο την αίσθηση ότι υπάρχει αυτή η προστασία  και να διαιωνίσουμε την ανάγκη της ύπαρξης τους, στην πίστη ότι υπάρχουν.

Είναι όμως πάντα γυναίκες οι Άγγελοι και έχουν κάτι ερωτικό.

Όχι δεν έχουν κάτι ερωτικό. Είναι μητρικοί άγγελοι για αυτό είναι θηλυκής μορφής. Δεν λέμε ποτέ όταν μας συμβεί κάτι «Αχ, πατέρα μου’ Λέμε «Άχ, μάνα μου»  Η λέμε «Αχ Παναγιά μου» Λέμε φυσικά «Αχ Χριστέ μου», αλλά «Αχ Παναγιά μου» είναι απλωμένο σε όλο τον κόσμο, σε όλες τις διαστάσεις, σε όλα τα επίπεδα μόρφωσης. Πάντα υπάρχει αυτό . Για αυτό και οι άγγελοι είναι θυληκής μορφής και αγγελιοφόροι. Άγγελος ήταν  αυτός που πήγε το κρίνο. Έτσι λοιπόν οι άγγελοι έχουν μπει σιγά- σιγά στην ζωγραφική μου, ως μία ενότητα. Τους έχω δει να παίζουν όργανα, πετούν πάνω από πόλεις, να είναι πάνω στα δένδρα και να μας προστατεύουν. Είναι μια διάσταση που με απασχολεί και με αρέσει να ζωγραφίζω.

Στον «Κύκλο με τις μάσκες» οι μάσκες είναι αυτές του καρναβαλιού η έχουν άλλο νόημα;

Είναι λίγο πιο πέρα. Είναι πιο συμβολικές. Όλοι μας έχουμε μία μάσκα και την χρησιμοποιούμε κατά καιρούς, όταν δεν θέλουμε να δείξουμε τι αισθανόμαστε. ¨Όταν θέλουμε να κρυφτούμε Όταν θέλουμε να πούμε πράγματα που δεν τα πιστεύουμε φοράμε μια μάσκα. Αυτήν την μάσκα την ανακάλυψα και στην Ιταλία, που ζούσα Πήγαινα στην Βενετία και έβλεπα το Καρναβάλι και είπα ότι αυτοί οι άνθρωποι από μέσα, άλλα σκέφτονται, άλλα κάνουν και άλλα πιστεύουμε ότι κάνουν. Είναι ο «κόσμος με τις μάσκες» Είναι το προσωπείο που κρύβει όλο το εγώ μας. Όταν θέλουμε φοράμε μια μάσκα.  Άρα δεν είναι άκαιρο που ζωγραφίζω αυτόν τον κόσμο με τις μάσκες. Είμαστε εμείς οι ίδιοι.

Ο ερωτισμός παίζει στο έργο σας

Υπάρχουν και έργα με ερωτικό στοιχείο γιατί οι αισθήσεις μας  έχουν ανάγκη έκφρασης, πολλές φορές τακτοποίησης , τι θέλουμε να πούμε, τι θέλουμε να κάνουμε. Όμως δεν υπάρχει κύκλος έργων, απλώς υπάρχει ερωτισμός σε κάποια από αυτά.

Στο νου μου έρχεται το «Άρης και Αφροδίτη»

Εκείνη ήταν μια ερωτική σκηνή. Και από ότι ξέρουμε ήταν και η πρώτη μοιχεία στον Όλυμπο. Η Αφροδίτη ήταν η γυναίκα του Ήφαιστου και ο Άρης ήταν εργένης και όμορφος και τους έπιασε στα πράσα ο Ήφαιστος με το δίκτυ. Τους πήγε στους Θεούς να τους δικάσουν και εκείνοι έσκασαν στα γέλια.

Είστε από τους λίγους στην Ελλάδα, αν όχι ο μόνος που εμπνέεστε από τον Δυτικό Μεσαίωνα. Τι σημαίνει για εσάς αυτή περίοδος;

Όντως είναι μια περίοδος που με έχει απασχολήσει. Ο Μεσαίωνας είναι η εποχή των μεγάλων παραμυθιών.  Ότι έχει φτάσει σε εμάς από τον Μεσαίωνα έχει φτάσει με μορφή παραμυθιών, που πάντα ήταν μια μορφή έμπνευσης. Αυτοί οι ήρωες οι περιπλανώμενοι ιππότες , οι δράκοι ήταν μια ευχάριστη μορφή έμπνευσης και διασκέδασης. Είναι έργα που διασκέδαζα ζωγραφίζοντας τα.

Τι είναι οι ιππότες για εσάς;

Είναι πρόγονοι μου. Η μισή μου οικογένεια είναι Κελτική Ήταν από παλιά οικογένεια με ιππότες και όλα αυτά. Είναι μακρινοί συγγενείς. Η μητέρα μου κατάγεται από Σταυροφόρους και παει πίσω στην εποχή της Κωνσταντινούπολης.

Τι σημαίνει για εσάς αυτό το γενεαλογικό δένδρο;

Τίποτα . Όλοι από κάπου καταγόμαστε. Αν όλοι πάμε πίσω θα βρούμε ίσως γνωστά η ιστορικά πρόσωπα, ανάλογα πόσο παλιά πάει το γενεαλογικό δένδρο.   

Οι οποίοι Σταυροφόροι έχουν γίνει πηγή έμπνευσης

Ναι τους έχω ζωγραφίσει σαν πιόνια σκακιού

Συμβολίζει κάτι αυτό;

Όχι.  Έτσι μου ήρθε και το ζωγράφισα. Η φαντασία δεν έχει όρια

Έχετε φτιάξει ένα πίνακα για το Άβαλον. Τι σημαίνει για εσάς το Αβαλον και ο μύθος του Βασιλιά Αρθούρου;

Είναι το κάστρο του Άβαλον, οι Ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης που αναζητούν το Γκράαλ, το Άγιο Δισκοπότηρο, είναι ο Πάρσιφαλ . Τους έχω κάνει να περιπλανώνται και στην  δικιά μας εποχή ψάχνοντας πράγματα χαμένα στον χρόνο. Ήταν ευχάριστα θέματα, ειλικρινά πηγή φαντασίας γιατί είναι μια εποχή που δεν είναι πολύ μακρινή για να πούμε ότι ξεχάστηκε εντελώς.

Ο Αρθούρος τι σημαίνει για σας;

Ο Αρθούρος είναι ο Βασιλιάς του καλού και που ο Μόρντρεντ θα προσπαθήσει να σκοτώσει. Είναι εκείνος που θα βγάλει το Εξκάλιμπερ από την πέτρα. Είναι ιστορίες που έχουμε δει στο σίνεμα που πάντα ασκούν μια γοητεία και η οποία δεν με άφησαν ανεπηρέαστο

Όλα αυτά τα χρόνια έχει υπάρξει κάτι που θα θέλατε να ζωγραφίσετε και δεν σας δόθηκε ακόμα η ευκαιρία;

Ναι. Είναι η μάχη του Διγενή με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια.

Πως το φαντάζεστε;

Δεν μπορεί να λεχθεί. Το εχω στο μυαλό μου με διάφορες φάσεις.

Και μια και μιλήσαμε για Διγενή Ακρίτα, τι σημαίνει ο ελληνισμός για σας;

Είμαι χαρούμενος που υπάρχει αυτή διάσταση γιατί διαιωνίζουμε και τις ιδέες μας και το DNA μας. Είναι μεγάλη υπόθεση ο Ελληνισμός.  

Η έκθεση του Γιάννη Νίκου διαρκεί μέχρι τις 23 Δεεμβρίου 2017 στην Ολυμπιακή Δημοτική Πινακοθήκη Αμαρουσίου (Β. Σοφίας 85, Πλατεία Ηρώων)