Συνεχίζουμε την παρουσίαση του τρίτου μέρους (διαβάστε τά άλλα δύο μέρη εδώ και εδώ) των σημαντικότερων βιβλίων του Γοτθισμού, ενός από τα σημαντικότερα είδη του Ρομαντισμού, αλλά και του Μεσαιωνισμού, ήτοι της μεσαιωνικής επιρροής στις τέχνες από τα τέλη του 18ου αιώνα (Προ-Ραφαηλίτες, Νεο-Γοτθική Αρχιτεκτονική, Τόλκιν κ.α) .
Όπως γράφει ο Γιώργος Σχοινάς στο πρώτο μέρος: “Ο Γοτθισμός δύναται- απαλλαγμένος από την λογική (κατά την στενή έννοια) και την ηθική (με την κοινωνική ή θρησκευτική της μορφή)- να δώσει διέξοδο στις μύχιες και πιο σκοτεινές εκφάνσεις της ανθρώπινης ιδιοσυστασίας, φωτίζοντας σημεία που παραμένουν απωθημένα”. (ΑτΤ)
του Γιώργου Σχοινά, εραλδικού καλλιτέχνη
13-Άρθουρ Μάχεν:
Ένας αδιαμφισβήτητα σπουδαίος συγγραφέας και μακράν ο αγαπημένος μου, μαζί με τον Πόε. Όπως και ο τελευταίος, έχει συγγράψει έργα ποικίλης θεματολογίας, οπότε θα περιοριστώ σε εκείνα που περιλαμβάνουν πιο έντονα τα χαρακτηριστικά του γοτθισμού. Αυτά είναι:
Α. «Ο Μέγας Θεός Παν» (1890)
Είναι το πιο πετυχημένο έργο του δημιουργού και έχει περιγραφεί με διθυραμβικά σχόλια από σύγχρονους κολοσσούς όπως ο Στήβεν Κίνγκ. Σε αυτό το έργο ο τρόμος είναι εσωτερικός και αφορά την κατάδειξη πως υπάρχουν ισχυρότερες και απίστευτα επικίνδυνες δυνάμεις έξω από τον άνθρωπο που θα ήταν καλό να μην πειραματιζόμαστε μαζί τους. Η αδυναμία μας προς κατανόηση τους και η αδιαφορία των φυσικών δυνάμεων για εμάς ( που ενέχουν ταυτόχρονα μία τρομερά απειλητική δύναμη που μπορεί να μας καταστρέψει όχι φυσικά, αλλά οντολογικά), εισάγει μία υπόνοια κοσμικού τρόμου, πριν από τον εμπνευστή της, Χ.Φ. Λάβκραφτ.
Άρθουρ Μάχεν, ο πατέρας του folk horror του σήμερα
Επίσης, εδώ επανέρχεται η σύνδεση της μεταφυσικής με την επιστήμη- ένα διαδεδομένο πεδίο προβληματισμού, επάνω στα όρια τεχνολογικής εξέλιξης και ηθικής- προβληματισμός που εισήχθη στην γοτθική λογοτεχνία με το αριστούργημα της Μαίρη Σέλλεϋ, «Φράνκενσταϊν» (1818) και συνεχίστηκε με έναν πιο απλοϊκό τρόπο από τον Ρόμπερτ Λιούις Στήβενσον στο «Δρ Τζέκυλ και κύριος Χάϊντ» (1886). Ένας προβληματισμός επίκαιρός, που ανανεώνεται στις μέρες μας με την εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης στην ζωή μας και την συνεχώς αυξανόμενη κριτική διάθεση όσο αφορά τα οφέλη της ποσοτικής αντίληψης της παραγωγής.
Β. «Το Εσώτατον Φως» (1894),
Μερικές φορές η συγκίνηση της λογοτεχνίας δεν βιώνεται μέσω μίας ανεπτυγμένης πλοκής ή πολύπλοκων σχημάτων: Αρκεί μία φράση για να μας κάνει να αισθανθούμε πράγματα που δεν φανταζόμασταν πως ο γραπτός λόγος θα μπορούσε να προκαλέσει. Αρκεί να έχουμε μία ιδιοφυία όπως ο Μάχεν! Αυτή είναι η αξία της λογοτεχνίας κατά κυριολεξία, ως «τέχνη του λόγου».
Στο Εσώτατο Φως, ο δημιουργός έχει καταφέρει ακριβώς αυτό, τουλάχιστον κατά την προσωπική μου εμπειρία, όμως δεν θα ήθελα να γίνω πιο συγκεκριμένος, για να μην στερήσω την συγκίνηση από κάποιον που θα ήθελε να το διαβάσει. Ας αναφέρω όμως πως σε αυτό το έργο, ξανά, ο αποκρυφισμός και η επιστήμη μπλέκονται, με τρόπο που το ένα συμπληρώνει και επικυρώνει την αξία του άλλου, σε μία ιστορία πραγματικά τρομακτική για τον αναγνώστη που είναι ικανός για βαθύτερες κατανοήσεις και λεπτά υπονοούμενα. Έναν τρόμο που εντείνεται έτι περαιτέρω με την γνώση πως ο συγγραφέας είχε πρακτική ενασχόληση με τον αποκρυφισμό, ο οποίος- κατά προσωπική ομολογία- είχε επηρεάσει το καλλιτεχνικό του έργο.
Γ. «Οι Τρεις Απατεώνες» (1895):
Πρόκειται για ένα σπονδυλωτό έργο που αποτελείται από ιστορίες που συνταιριάζονται σε μία ευρύτερη διήγηση, χωρίς αυτό να εμποδίζει την νοηματική αυτονομία τους. Ενώ το έργο είναι αριστουργηματικό στο σύνολό του, θα εστιάσω εδώ σε δύο ιστορίες που είναι σημαντικές βάσει των λογοτεχνικών τους στοιχείων, στα πλαίσια του γοτθικού τρόμου.
Η μία είναι η Νουβέλλα της Άσπρης Σκόνης, μία ιδιαίτερα τρομακτική ιστορία στην οποία ανιχνεύουμε απερίφραστα την επιρροή του Μάχεν στον Λάβκραφτ. Η άλλη είναι η Νουβέλα της Μαύρης Σφραγίδας, όπου η Βρετανική λαογραφία εμπλέκεται με αριστουργηματικό τρόπο με την επιστημονική έρευνα, οδηγώντας τους ήρωες σε τρομακτικές και επικίνδυνες εμπειρίες, σωματικά και πνευματικά. Εδώ πάλι, θα δούμε τρόπους έκφρασης της μεταφυσικής απειλής, που μετέπειτα θα αναδιατυπωθούν από τον Λάβκραφτ.
14- Όσκαρ Ουάιλντ, «Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέϋ» (1890)
Έχει θεωρηθεί ένα από τα αριστουργήματα του Γοτθισμού, όχι άδικα. Η λογοτεχνική αξία του Ουάιλντ είναι γνωστή. Αν και το «Πορτρέτο» δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί έργο τρόμου, τουλάχιστον για τον σύγχρονο αναγνώστη, είναι σίγουρα γοτθικό, με ένα έντονο βρετανικό φλέγμα που ταιριάζει στο σκοπό της διήγησης. Το έργο είχε δεχτεί έντονη κριτική στην εποχή του, από την πρώτη του έκδοση, με αποτέλεσμα να λογοκριθεί και να επανακυκλοφορήσει με νέα μορφή. Παρ’ όλα αυτά οι αντιρρήσεις που δημιουργούσε λόγω της αυστηρής ηθικής της εποχής, δεν κάμφθηκαν.
15- Μπράμ Στόουκερ: «Δράκουλας» (1897)
Δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις. Σίγουρα το πιο διάσημο έργο του Ιρλανδού συγγραφέα και ίσως το διασημότερο μυθιστόρημα του είδους, ο Δράκουλας επηρέασε τον μύθο του βρικόλακα περισσότερο από οτιδήποτε υπήρξε πριν ή έκτοτε. Γραμμένο σε μία εποχή που, θεωρητικά, είχε παρέλθει η κλασσική περίοδος του Γοτθισμού, κατάφερε να εισαγάγει ένα κλασικό γοτθικό μοτίβο, όπως ο βρικόλακας, με φρέσκο αέρα, κερδίζοντας τους αναγνώστες.
16- Μπράμ Στόουκερ «Το Κόσμημα των Επτά Αστεριών» (1903)
Θα φανώ γενναίος και θα ομολογήσω πως το συγκεκριμένο μυθιστόρημα με άγγιξε πολύ περισσότερο από τον «Δράκουλα», όταν το διάβασα. Μήπως η υπερβολική έκθεση στην ιστορία και τις ταινίες του τρομακτικού Κόμη, να τον υποβίβασαν στην κοινοτυπία; Δεν ξέρω. Πάντως διάβασα το «Κόσμημα» πολύ μετά τον «Δράκουλα» και, ενώ ήμουν προετοιμασμένος να διαβάσω ένα έργο κατώτερο συγκριτικά, εξεπλάγην θετικά! Οι ήρωες είναι ενδιαφέροντες και αποζητούμε την δικαίωσή τους καθώς το διαβάζουμε. Παρατηρούνται κάποια κοινά μοτίβα με τον Δράκουλα, όπως η ύπαρξη μίας ομάδας ηρωικών ανδρικών χαρακτήρων, με διαφορετικές όμως ικανότητες ο καθένας, που είναι αποφασισμένοι να υπερασπιστούν την δεσποσύνη από κάποιο μεταφυσικό κίνδυνο.
Το ξεχωριστό στοιχείο εδώ είναι η εισαγωγή της αιγυπτιολογίας στο περιβάλλον του γοτθικού τρόμου, μία συνθήκη που δεν γνωρίζω να είχε εμφανιστεί μέχρι έκτοτε σε κάποιο μεγάλο έργο (παρά μόνο σε κάποια διηγήματα), παρά την επιρροή της αρχαίας Αιγύπτου στην φαντασία των ανθρώπων του 19ου αιώνα. Το τέλος του μυθιστορήματος χαρακτηρίζεται από μία αγωνιώδη και υπεράνθρωπη προσπάθεια των ηρώων να επιτύχουν τον σκοπό τους, σε μία κλιμακούμενη ένταση με απρόβλεπτες συνέπειες. Όμως ας σιωπήσω εδώ…
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
