ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΑΡΘΡΑ

Δεν βρέθηκαν άρθρα

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ακολουθήστε μας:
12 November, 2024
ΚεντρικήΜΟΥΣΙΚΗΑπό τους Beatles στους Porcupine Tree: 55 χρόνια “προγκρέσιβ ροκ”. Μέρος Α!

Από τους Beatles στους Porcupine Tree: 55 χρόνια “προγκρέσιβ ροκ”. Μέρος Α!

του Γιώργου Πισσαλίδη 

Mία από τις μεγάλες αγάπες του “Άβαλον των Τεχνών” είναι το “προγκρέσιβ ροκ” (η “προγκρέσιβ” η πρόγκ”) της δεκαετίας του 70 και πως αυτό εξελίχθηκε σήμερα. Eνα είδος που διεκδικεί τα καλύτερα και δημοφιλέστερα ονόματα του παρελθόντος (Beatles, Pink Floyd κλπ) και τα πιο φιλόδοξα μουσικά συγκροτήματα του σήμερα.

Έτσι σκεφθήκαμε να αναδημοσιεύσουμε τα αγαπημένα άλμπουμς του 2022 των μουσικών και των κριτικών του είδους. Όμως πρωτα νομίζουμε ότι πρέπει να εξηγήσουμε τι είναι και πως εξελίχθηκε το είδος επί πέντε και πλεον δεκαετίες. 

Οι απαρχές του “προγκρέσιβ ροκ”

Το “προγκρέσιβ ροκ” γεννήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 60 με πρωτεργάτες τους Beatles της περιόδου 1965-1967 (Rubber Soul, Revolver, Sgt Pepper), και  συγκροτήματα του πρωτο-συμφωνικού ροκ, όπως οι Moody Blues (Nights in White Satin) και οι Procol Harum (A White Shade of Pale). Eνώ αναδείχθηκε ως κορυφαίο είδος του ροκ με συγκροτήματα των 70’s όπως οι Jethro Tull, οι King Crimson, οι Genesis, οι Yes, οι Pink Floyd, οι Emerson, Lake & Palmer και οι Rush, αλλά και λιγότερο γνωστά ονόματα, όπως οι Van der Graaf Generator, οι Camel, οι Gentle Giant και οι Renaissance.

Oι Pink Floyd στο στούντιο στην διάρκεια της ηχογράφησης του Dark Side of the Moon

Όλοι οι παραπάνω ήθελαν να πάνε το ροκ πέρα από την  κλασσική φόρμουλα κουπλέ-ρεφρέν -κουπλέ του ποπ τραγουδιού, να σταματήσει το ροκ να θεωρείται θορυβώδης μουσική για έφηβους και να το ανεβάσουν στο επίπεδο της κλασσικής και της τζαζ. Αυτό ήταν ένα κοινό αίτημα στους ροκ μουσικούς της εποχής από τους Beatles και τον Ντυλαν στους Grateful Dead και τον Hendrix και αρχικά αυτό σήμαινε “προγκρέσιβ” (να πάς πιο πέρα την μουσική)

Όταν το Pet Sounds των Beach Boys κυκλοφόρησε στο Ηνωμένο Βασίλειο, η αφίσσα της διαφήμισης έγραφε: “Το καλύτερο προγκρέσιβ ποπ άλμπουμ που κυκλοφόρησε ποτέ”. Το άλμπουμ ήταν σαν απάντηση στο “Revolver” των Beatles και θα επηρέαζε με την σειρά του το “Sgt Pepper’s Lonely Heart Club Band” των τελευταίων με τα πολλά επίπεδα εγγραφής τραγουδιών και οργάνων, με συμβατικά όργανα της ροκ να συνδυάζονται με τσέμπαλα, φλάουτα, ορχήστρες εγχόρδων, organs που ακουγόταν να ζουζουνίζουν, Theremin, κουδούνες ποδηλάτων κ.α. δίνοντας ένα συνολικό συμφωνικό ήχο. Υπήρχε μια γενική θεματική ενότητα των τραγουδιών για τις οδύνες νέων και καταστραμένων σχέσεων, την απώλεια της αθωότητας και την πνευματική σύγχυση της εποχής. Και βέβαια υπήρχαν μεγάλα τραγούδια, όπως “Wouldn’t It Be Nice,” “God Only Knows,” “Sloop John B” και πάνω από όλα το ‘Good Vibrations” ένα μπαρόκ ποπ αριστούργημα (χρήση οργανοθεσίας της κλασσικής μουσικής σε ποπ τραγούδι) που η επίδραση του στην ψυχεδέλεια και το προγκρέσιβ ροκ ήταν καταλυτική.   

Το καλοκαίρι του 1967, το Sergeant Pepper’s Lonely Heart Club  Band  με επιρροές από το βρεταννικό μιούζικ χωλ, την ψυχεδέλεια (μουσική που υποτίθεται ότι κατεγραφε την εμπειρία με ναρκωτικά, αλλά ακούγεται εκπληκτική και χωρίς αυτά) την κλασσική και ινδική μουσική, τραγούδια όπως A Day in Life και Lucy in the Sky of Diamonds και προχωρημένη παραγωγή  έμπαινε σε κάθε σπίτι. Παράλληλα έκανε μουσικούς της κλασσικής μουσικής, όπως ο Γιεχουντίν  Μενουχίν να παίρνουν τους Beatles και το πρωτο-προγκρέσιβ στα σοβαρά. 

Ο ύμνος όμως του “Καλοκαιριού της Αγάπης”, θα γινόταν το “A Whiter Shade of Pale” των Procol Harum, ένα ονειρικό πρωτο-συμφωνικό κομμάτι επηρεασμένο από το “Air on the G String” του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπάχ, με περίεργους στίχους και ένα όργανο σε μπαρόκ στυλ παιγμένο από τον Matthew Fischer που ανέβηκε στο Νο 1 και έχει ψηφισθεί μαζί με το Bohemian Rhapsody των Queen ως το καλύτερο βρεταννικό τραγούδι της περιόδου 1952- 1977.  

Όμως μόνο από την στιγμή που οι Moody Blues ηχογράφησαν το πρωτο-συμφωνικό “Days of Future Passed” (1967) με την βοήθεια της London Festival Orchestra, η λέξη “προγκρέσιβ ροκ” άρχισε να παίρνει συγκεκριμένο νόημα. Σήμαινε απόφοιτους σχολών Καλών Τεχνών, οι οποίοι ήταν δεξιοτέχνες, έγραφαν μεγαλειώδεις, ενδιαφέρουσες και εκτενείς συνθέσεις (η πιο σύντομες), εμπνευσμένοι από την κλασσική, την τζαζ, την φολκ, την ηλεκτρονική και την “έθνικ” μουσική (συνήθως κλασσική Ινδική μουσική) χρησιμοποιώντας πολλές φορές ασυνήθιστους χρόνους. Ενώ οι στίχοι ήταν ποιητικοί, γεμάτοι φαντασία ή εμπνευσμένοι από τους μεγάλους ποιητές.  

Εκείνο που βοήθησε πολύ την ανάπτυξη του “προγκρέσιβ ροκ” ήταν η ευημερία του 60 που έκανε τους παραγωγούς και τα αφεντικά δισκογραφικών εταιρειών να δώσουν καλλιτεχνική ελευθερία στους καλλιτέχνες. Ένας δεύτερος παράγοντας ήταν η εξέλιξη της τεχνολογίας που βοήθησε στην ανάδειξη νέων οργάνων, όπως το moog, το μέλλοτρον και το συνθεσάιζερ, ενώ ήταν το στούντιο και όχι η μουσική σκηνή όπου πλέον δημιουργείτο η μουσική. 

Παράλληλα τα άλμπουμς πήραν την θέση των μικρών δίσκων κάτι που έδωσε δυνατότητα για εκτενή τραγούδια σαν σουίτες η “κόνσεπτ” άλμπουμς όπου τα τραγούδια βασιζόταν σε μια κοινή ιστορία, με πιο διάσημο παράδειγμα το The Wall των Pink Floyd. Ενώ ακόμα και τα εξώφυλλα των δίσκων θεωρούντο έργα τέχνης, όπως αποδεικνύουν περίτρανα τα εξώφυλλα του Ρότζερ Ντην για τους δίσκους των Yes και άλλων συγκροτημάτων του είδους.  

Το εξώφυλλο που σχεδίασε ο Ρότζερ Ντην για το Yesssοngs των Yes

Η συμφωνική κληρονομιά 

Σημαντικα για την εξέλιξη του “προγκρέσιβ ροκ” ήταν τα συγκροτήματα του κλασσικίζοντος ροκ (classical rock), όπως οι Nice, οι Ολλανδοί Ekseption και αργότερα οι Emerson, Lake & Palmer που διασκεύαζαν έργα συνθετών της κλασσικής μουσικής από τον Μπάχ στους Ρώσσους συνθέτες  και τον Άαρον Κόπλαντ, δίνοντας μια άλλη διάσταση στην μεγάλη έντεχνη μουσική της Δύσης. 

Ενώ αρχής γενομένης με το “In the Court of Crimson King” (1969) των King Crimson, το συμφωνικό προγκρέσιβ όχι μόνο έγινε σχεδόν συνώνυμο του είδους (από τους Yes, τους Camel και τους Renaissance στους Anglagard και τους Flower Kings του σήμερα) αλλά έδειχνε μια δεύτερη έμμεση επιρροή από την κλασσική μουσική. 

Η Τζαζ , η ποπ και η διεθνοποίηση

Στις ΗΠΑ συγκροτήματα, όπως οι Chicago Transit Authority, οι Blood Sweat & Tears και οι Electric Flag έπαιζαν πρώιμο τζαζ ροκ με βάρος στα πνευστά και γνωρίζοντας εμπορική επιτυχία. Τζαζ ροκ έπαιζαν επίσης ο πιο “αβαντ γκαρντ” Frank Zappa με το “Hot Rats” (1969) και οι εγγλέζοι Colosseum και Julie Driscoll, Brian Auger & The Trinity (1968-1969). Ενώ τζαζ επιρροές υπήρχαν στους Traffic, τους Soft Machine τους και τους πρώιμους Caravan. 

Από την άλλη υπήρχαν συγκροτήματα όπως οι Kansas (Dust in the Wind), οι Electric Light Orchestra (10438 Overture) οι Pavlov’s Dog (Julia), οι 10cc (I’m not in Love), οι Roxy Music, οι Supertramp (The Logical Song), οι Rare Bird (Sympathy) και οι Barclay James Harvest που  έγραφαν ποπ επιτυχίες η σύντομα συμπαγή τραγούδια χωρίς να σταματήσουν να εξερευνούν την μουσική. Αυτό ονομάσθηκε “κροσόβερ προγκ” 

Το “προγκρέσιβ ροκ” όμως εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Έτσι η Γαλλία είχε τους Magma (μέσα στην πεντάδα του προγκρέσιβ ροκ), η Ολλανδία τους Focus και τους Flairck, η Ουγγαρία τους Omega και η Ανατολική Γερμανία τους City. Στην Δυτική Γερμανία υπήρχαν οι Eloy και τα συγκροτήματα του Krautrock όπως οι Can, οι Faust και οι Amon Düül II που ήταν πιο αβαντ γκαρντ από τα αντίστοιχα του εγγλέζικου “προγκρέσιβ ροκ”, μιας και  εμπνεόταν από τον Στοκχάουζεν παρά τη Ρομαντική Σχολή της “κλασσικής” μουσικής. Ενώ τα Ιταλικά συγκροτήματα συγκροτήματα όπως οι Banco del Mutuo Soccorso και Premiata Forneria Marconi ήταν επηρεασμένα από την κλασσική και φολκ της πατρίδας τους.

Ο Κρίστιαν Βάντερ των Magma
Πάντρευε Στραβίνσκυ, τζαζ ροκ, εμβατηριακούς ρυθμούς, εξωγήινη μυθολογία και μια δική του γλώσσα

Φυσικά στο Παρίσι ήταν που ζούσαν και γνωρισαν διεθνή επιτυχία  οι Aphrodite’s Child (Bαγγέλης Παπαθανασίου, Ντέμης Ρούσσος και Λουκάς Σιδεράς) με πρωτο-συμφωνικά ροκ τραγούδια (Rain & Tears) πριν μας δώσουν τον προγκρέσιβ ογκόλιθο “666” σε στίχους Κώστα Φέρρη και βασισμένο στην Αποκάλυψη. Ενώ οι Axis, που έπαιζαν τζαζ ροκ, αλλά γνωρισαν τεράστια επιτυχία με το παραδοσιακό Ela Ela. 

Οι Aphrodite’s Child

Οι ντόπιοι ήρωες του “προγκρέσιβ ροκ” 

Εντός των συνόρων υπήρχε ένα “κίνημα” που συνδύαζε δημοτικό με προγκρέσιβ ροκ και τζαζ ροκ με εκπροσώπους τον Διονύση Σαββόπουλος σε εκτενή τραγούδια , όπως “Μπάλλος” και “Μαύρη Θάλασσα” και τον Ηρακλή  Τριανταφυλλίδη με την “Λερναία Ύδρα” στην ροκ όπερα “ Σε Άλλους Κόσμους”. Αυτό το στυλ θα επηρέαζε ακόμα και τους heavy rockers Socrates Drunk the Conium στον διεθνή τους δίσκο “Phos” σε παραγωγή Βαγγέλη Παπαθανασίου. 

Υπήρχαν ο Kώστας Τουρνάς με τα κορυφαία “Απέραντα Χωράφια” και ο Λουκάς Σιδεράς με τους Ypsilon σε στυλ Moody Blues και Barclay James Harvest. Πολυσυζητημένοι στο εξωτερικό είναι τα τελευταία χρόνια ο ομώνυμος δίσκος των “Ακρίτας” του Σταύρου Λογαρίδη και ο “Armageddon” των PLJ Band του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα θεωρούμενοι από τους καλύτερους δίσκους του προγκρέσιβ ροκ πανευρωπαϊκά. Ενώ ο ψυχελεδικός/ προγκρέσιβ δίσκος των “Τέσσερα Επίπεδα της Ύπαρξης” σαμπλαρίστηκε από τον Jay Z για ένα τραγούδι της Rheanna που κέρδισε Γκράμμυ. 

Υπήρχαν οι Apocalypsis, των οποίων ο τραγουδιστής Γιάννης Παλαμίδας έδινε θεατρικά σώου αλά Peter Gabriel, οι Nemesis και οι Schmetterling όλοι στα βήματα των συγκροτημάτων του συμφωνικού προγκρέσιβ.  Τέλος οι Iskra ήταν ένα τζαζ ροκ  συγκρότημα του 80 με τους μετέπειτα γνωστούς David Lynch, Γιώργο Φακανά, Τάκη Φαρατζή  Τάκη Μπαρμπέρη και αργότερα τον Nίκο Τουλιάτο. 

Ευχαριστούμε τον Τάκη Χιωτακάκο για την υπενθύμιση ξεχασμένων συγκροτημάτων του ελληνικού “προγκρέσιβ”

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ 

Ο Peter Gabriel των Genesis σε θεατρικό σώου την εποχή του Selling England by the Pound

 

Μοιραστείτε