του Τηλέμαχου Χορμοβίτη
Ένα από τα θετικά στοιχεία της ιστορικής βιβλιοπαραγωγής των τελευταίων χρόνων είναι πως αυξάνονται και πληθύνονται τα βιβλία που δεν αγιογραφούν τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πατάκη η μελέτη “Μεταξύ Επανάστασης και Μεταρρύθμισης- Ελεύθεριος Κ. Βενιζέλος και βενιζελισμός, 1909-1922” του γνωστού ιστορικού Σπυρίδωνα Πλουμίδη.
Ο συγγραφέας κάθε άλλο παρά εχθρικός είναι προς το Βενιζέλο και μάλιστα θεωρεί πως η απόφασή του να μπει στον πόλεμο με την πλευρά της Αντάντ ήταν επιβεβλημένη και εξυπηρετούσε τα εθνικά μας συμφέροντα. Όμως, όταν η συζήτηση φτάνει στον Εθνικό Διχασμό, ο Πλουμίδης δεν μασάει τα λόγια του. Αν και οι δυο παρατάξεις έχουν τις ευθύνες του για το τραγικό αυτό γεγονός της ελληνικής ιστορίας, για τον Πλουμίδη ο Βενιζέλος και ο αμετροεπής ριζοσπαστισμός του συνέβαλαν περισσότερο στην όξυνση των πολιτικών παθών. Κάποια ενδιαφέροντα συμπεράσματα που προκύπτουν από το βιβλίο :
– H επιλογή του Βενιζέλου να μετατρέψει ένα ζήτημα εξωτερικής πολιτικής, όπως ήταν η είσοδος της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε ζήτημα εσωτερικό και συνταγματικό, αμφισβητώντας ευθέως το πρόσωπο του βασιλιά, το βασιλικό θεσμό και τις εξουσίες του, ήταν άκαιρη και λανθασμένη. Όχι μόνο συνέβαλε καθοριστικά στον διχασμό των Ελλήνων αλλά αποξένωσε τον Βενιζέλο από ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που στις εκλογές του 1910 και του 1912 του έδωσε τη νίκη. Μην ξεχνάμε πως εκείνη την εποχή, οι Έλληνες ήταν ένας λαός συντηρητικός, που πίστευε στον θεσμό της βασιλείας και ειδικά ο Κωνσταντίνος Α’ , ο Στρατηλάτης των Βαλκανικών Πολέμων, απολάμβανε τεράστιας δημοφιλίας. Οι σφοδρές επιθέσεις του Βενιζέλου και των Φιλελεύθερων εναντίον του ήταν κόκκινο πανί για πλατιά στρώματα του πληθυσμού, ιδιαίτερα στην Παλαιά Ελλάδα.
– Το επιχείρημα των βενιζελικών πως οι ενέργειες του Κωνσταντίνου εκείνη την περίοδο ήταν αντισυνταγματικές ήταν ιδιαίτερα αδύναμο. Ο Πλουμίδης πιστεύει ότι οι υπερεξουσίες του Στέμματος θα έπρεπε να καταργηθούν αλλά παραδέχεται πως αυτές οι υπερεξουσίες (οι λεγόμενες “προνομίες”) προβλέπονταν από το Σύνταγμα και περιλάμβαναν μια σειρά από τομείς της λειτουργίας του Κράτους όπως η χάραξη εξωτερικής πολιτικής, η διαχείριση της στρατιωτικής πολιτικής , η ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων, η διάλυση της Βουλής κτλ. Μάλιστα, ο ίδιος ο Βενιζέλος υποστήριξε τη διατήρηση αυτών των βασιλικών αρμοδιοτήτων στην συνταγματική αναθεώρηση του 1911 ενώ δεν δίστασε να τις εκμεταλλευτεί όταν τον συνέφερε εκλογικά και συγκεκριμένα το 1910 όταν ζήτησε και απέσπασε βασιλικό διάταγμα διάλυσης της Βουλής για να προκηρυχθούν εκλογές για δεύτερη φορά μέσα στο ίδιο έτος.
-Τα εχθρικά αισθήματα της πλειοψηφίας των Ελλήνων, ιδιαίτερα στην Παλαιά Ελλάδα, κατά του Βενιζέλου εντάθηκαν εξαιτίας της απόλυτης ταύτισης του ακόμη και με τις πιο απαράδεκτες πλευρές της πολιτικής των Συμμάχων, όπως ο εμπορικός αποκλεισμός της Ελλάδας. Οι Φιλελεύθεροι όχι μόνο υποστήριξαν αυτό το απάνθρωπο μέτρο που στοίχισε την ζωή σε εκατοντάδες ή και χιλιάδες φτωχούς Έλληνες, όχι μόνο το δικαιολόγησαν από το βήμα της Βουλής όταν επανήλθαν στην εξουσία το 1917, αλλά ήταν αυτοί που το είχαν ζητήσει από τους Συμμάχους!
Πεινασμένα παιδιά παρακαλούν για λίγο ψωμί από τους Γάλλους , βασικούς υπεύθυνους του λοιμού του 1917
Όπως έγραφαν οι αντιβενιζελικές εφημερίδες της εποχής : «H “πείνα” και ο “λιμός” εγγραφόνταν “εις το πρόγραμμα της ενέργειας” του Βενιζέλου, ο οποίος -ωσεί άλλος Ιωνάς της Αγίας Γραφής- “ανέμενε την καταστροφήν της αμαρτωλής πόλεως” η οποία δεν υπάκουσε στα κελεύσματά του· και το ραλλικό “Εμπρός” σχολιασε ειρωνικά : “Βεβαίως είνε πάρα πολύ δι’ έναν λαόν να τρώγη ψωμί, αφού δεν τον διοικεί πλέον ο κ. Βενιζέλος”»
-Ο ρόλος της Γαλλίας στην επέμβαση των Συμμάχων στις ελληνικές υποθέσεις την περίοδο 1915-1917 υπήρξε καθοριστικός και ήταν αυτή που έσυρε και τις άλλες Δυνάμεις στη σκληρή πολιτική της. Μέχρι τότε οι στρατιωτικές επεμβάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων στην Ελλάδα γίνονταν για θέματα εξωτερικής πολιτικής. Για πρώτη φορά το 1915-1917, η επέμβαση έγινε για εσωτερικά θέματα της Ελλάδος και συγκεκριμένα το συνταγματικό ζήτημα. Η στάση αυτή απηχούσε τον ρεπουμπλικανισμό και ιακωβινισμό της γαλλικού κράτους.
άλλοι στην Ακρόπολη βομβαρδίζουν τα Ανάκτορα κατά την διάρκεια των Νοεμβριανών
Όπως τονίζει εύστοχα ο Πλουμίδης : «Εφαρμόστηκε στην Ελλάδα το δόγμα της επαναστατικής επέμβασης, που είχε κηρύξει η Γαλλική Εθνοσυνέλευση το 1792 και το οποίο αιτιολογούσε τις ένοπλες επεμβάσεις της επαναστατημένης Γαλλίας στα γειτονικά κράτη στο όνομα της αδελφικής αλληλεγγύης και της αρωγής προς τους λαούς που ήθελαν να ανακτήσουν την ελευθερία τους από τους βασιλείς-“τυράννους”.»
Όσο για τον Σαραίγ, τον προκλητικό Γάλλο διοικητή της Στρατιάς της Θεσσαλονικής, που αντιμετώπιζε την Ελλάδα σαν να ήταν γαλλική αποικία, ο Αγγλος πρεσβευτής στο Παρίσι τον είχε αποκαλέσει “πολιτικοποιημένο στρατηγό της Άκρας Αριστεράς”, “φανατικό αντιμοναρχικό” και “ρεπουμπλικάνο”
– Ακόμη και όταν ο Εθνικός Διχασμός είχε προχωρήσει, ο Βενιζέλος μπορούσε να κάνει βήματα που θα οδηγούσαν στην επιστροφή της πολιτικής ομαλότητας, αλλά δεν τα έκανε. Μπορούσε να παραμείνει πρωθυπουργός και μετά τη δεύτερη άρνηση του Κωνσταντίνου να δεχτεί την εξωτερική πολιτική του και να προσπαθήσει από αυτή την θέση να προωθήσει την πολιτική της “ευμενούς ουδετερότητας”, όπως άλλωστε του ζητούσαν και οι Σύμμαχοι. Μπορούσε να συμμετάσχει στις εκλογές του Δεκεμβρίου 1915 ή και στις εκλογές που απαιτούσαν οι Δυνάμεις της Αντάντ μέσα στο 1916. Αρνήθηκε και τις δυο φορές γιατί πολύ απλά είχε καταλάβει πως η κοινή γνώμη είχε ήδη στραφεί εναντίον του και θα τις έχανε. Όπως έγραψε ο Δ. Καλαποθάκης στην εφημερίδα “Εμπρός” : «Ο αρχηγός των Φιλελευθέρων ουδέποτε κατέρχεται εις τας εκλογάς, όταν πρόκειται ν’ αποτύχη, αλλά αντ’ αυτού προτιμά πάντοτε μίαν επανάστασιν.»
Ο Στρατηγός Σαράιγ, ο αμφιλεγόμενος διοικητής της Θεσσαλονίκης υποδέχεται τον Βενιζέλο, βασικό αίτιο του Εθνικού Διχασμού
-Ο βασιλιάς θαύμαζε τον Κάιζερ αλλά δεν είχε καμιά διάθεση να εγκαθιδρύσει ένα απολυταρχικό κράτος και να επεκτείνει τις υπερεξουσίες του και στον τομέα της εσωτερικής πολιτικής. Αυτό που τον ενδιέφερε ήταν να ελέγχει την στρατιωτική και εξωτερική πολιτική. Η στάση του Κωνσταντίνου δεν ήταν μια ελληνική ιδιαιτερότητα αλλά συμβάδιζε με τις διεθνείς πρακτικές και το πνεύμα της εποχής. Εξάλλου, δεν είχαν περάσει πολλά χρόνια από τότε που ακόμη και στην κοιτίδα του κοινοβουλευτισμού, τη Μεγάλη Βρετανία, η βασίλισσα Βικτώρια παρενέβαινε παρασκηνιακά σε μια σειρά από ζητήματα, ιδίως εξωτερικής και αποικιακής πολιτικής και ασκούσε όλη την επιρροή της για να παρθούν οι αποφάσεις που εκείνη επιθυμούσε.
-Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και Φιλελεύθερο Κόμμα του συγγένευε ιδεολογικά με το πολιτικό ρεύμα του ριζοσπαστισμού (πρόκειται για την αριστερή πτέρυγα του φιλελευθερισμού) που σάρωνε εκείνη την περίοδο στη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία και την Πορτογαλία και ζητούσε εμβάθυνση της λαϊκής κυριαρχίας, την αποδυνάμωση των κατεστημένων θεσμών όπως το Στέμμα, οι ευγενείς ή η Εκκλησία και μεγαλύτερο κρατικό παρεμβατισμό στην οικονομία.
