Συνεχίζουμε με το δεύτερο μέρος (διαβάστε το πρωτο μέρος εδώ) του αφιερώματος στην ιστορία των κορυφαίων του “προγκρέσιβ ροκ”, Pink Floyd μέχρι το Dark Side of the Moon υπό το οπτική της σύνθεσης και της τεχνολογίας. Aφορμή η συναυλία του Nick Mason και του προσωπικού συγκροτήματος του στην Τεχνόπολη στις 4 Ιουνίου όπου θα παίξει πρώιμο υλικό των Pink Floyd. Ένα πρότζεκτ, που όπως γράφουν τα αντίστοιχα περιοδικά του είδους ενθουσιάζει κριτικούς και κοινό.
του Τάκη Χιωτακάκου, μουσικού
Mε τον David Gilmour πλέον στην θέση του Syd Barrett, οι Pink Floyd κυκλοφορούν το 1969 το “More”. Το συγκρότημα προσπαθεί να αναπτύξει συνέργειες και βρεί την απαραίτητη «χημεία» του. Δοκιμάζει τις δυνάμεις του σε διακριτές μουσικές φόρμες και παραθέτει πλήθος ιδεών, που συνήθως περιβάλλονται από έντονα “tape effects”. Έτσι, διακρίνονται ταυτόχρονα πιό σκληρά rock κομμάτια όπως το “The Nile Song”, αργόσυρτα και επιβλητικά blues ακούσματα όπως το “More Blues”, πανέμορφες μπαλάντες σαν το “Crying Song” και το “Green is the Color”, ή ακόμα, το παραδοσιακό ύφος Ισπανικής μουσικής στο “A Spanish Piece”.
Προσωπικά, το κομμάτι εκείνο του δίσκου που μου άρεσε πάντα περισσότερο, είναι το “Up the Khyber”, λόγω της εξαιρετικής εισαγωγής του Nick Mason στα τύμπανα και το αφαιρετικό παίξιμο του Richard Wright στα πλήκτρα, που ίσως να είναι μία παραπομπή στη Jazz του John Coltrane.
Την ίδια χρονιά, κυκλοφορεί ο διπλός δίσκος “Ummagumma”. Η πορεία ωρίμανσης και η ομοιογένεια της προσωπικής ηχητικής ταυτότητας, αποκρυσταλλώνεται σε αυτό το μουσικό έργο, που περιέχει υλικό τόσο από ζωντανές εμφανίσεις τους, όσο και κομμάτια ηχογραφημένα στο studio. Είναι ένα πολυσύνθετο και «εγκεφαλικό» έργο, το οποίο μελετήθηκε από σωρεία μουσικών, παρά το γεγονός ότι μέλη του συγκροτήματος έχουν κατά καιρούς εκφραστεί με τρόπο ακυρωτικό για το “Ummagumma”.
Όπως και να έχει, είναι ευδιάκριτο ότι οι μουσικοί ξεδιπλώνουν το ταλέντο τους χωρίς περιορισμούς στη διάρκεια και την υφή των μουσικών φράσεων και είναι ανεξάντλητοι στην παράθεση των μουσικών ιδεών. Βρίσκουν τον «δικό τους» χώρο μέσα στα κομμάτια και αναδεικνύουν την πολυσχιδή καλλιτεχνική τους προσωπικότητα. Η αρμονική συνύπαρξη ακουστικών, ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών μουσικών οργάνων είναι υποδειγματική. Η τετραλογία “Sisyphus”, εμπνευσμένη από την Ελληνική Μυθολογία, καθώς και οι τριλογίες “The Narrow Way” και “The Grand Vizier’s Garden Party”, είναι εξαιρετικές συνθέσεις, χωρίς να λησμονούμε το “Careful with that Axe, Eugene”. Σαφέστατα, ανάμεσα στις αξιοπρόσεκτες δημιουργικές τους στιγμές, και προοΐμιο για τα επερχόμενα.
Το “Atom Heart Mother” (1970) ήταν ο επόμενος δίσκος τους, με την ομώνυμη σουΐτα να προεξάρχει, βρίθοντας από εξάρσεις χάλκινων πνευστών και εμφατικά χορωδιακά περάσματα, τα οποία άλλοτε θυμίζουν ευρωπαϊκές χορωδιακές συνθέσεις και άλλοτε στιγμές αρχαιοελληνικού δράματος. Την «καταιγίδα» αυτού του έργου διαδέχεται η ηρεμία που προσφέρει η υπέροχη μπαλάντα “If”, ένα από τα κομμάτια του δίσκου που διακρίνεται ιδιαίτερα.
Ο έκτος τους δίσκος, δεν είναι άλλος από το “Relics” (1971), με τον Nick Mason να αναλαμβάνει και την καλλιτεχνική επιμέλεια του εξώφυλλου. Στο υλικό περιλαμβάνονται κυρίως επεξεργασμένες επανεκδόσεις παλαιότερων επιτυχιών τους και το μέχρι τότε ακυκλοφόρητο “Biding my Time” του Roger Waters, με πολλά Blues και Jazz στοιχεία.
Ακολουθεί το “Meddle” (1971), ένας δίσκος που θεωρήθηκε τότε από κάποιους ότι στερείτο κατευθυντήριας γραμμής και προσανατολισμού. Παραταύτα, περιέχει μία εξαιρετική σύνθεση, ένα αληθινό διαμάντι, που μέχρι σήμερα περιλαμβάνεται συχνά στο σχετικό ρεπερτόριο των μελών των Pink Floyd. Πρόκειται για το λυρικό κομμάτι “Echoes”, η χαρακτηριστική εισαγωγή του οποίου παραμένει ανεξίτηλη στη μνήμη των ακροατών, με το παρατεταμένο κτύπημα του πλήκτρου B6 στο κλαβιέ του Richard Wright και τα “runs” στα μαύρα πλήκτρα του οργάνου. Το όμορφο θέμα, το επιβλητικό ρεφρέν, τα διπλά φωνητικά από Wright και Gilmour, όπως και το solo της κιθάρας του τελευταίου, θα μείνουν αξέχαστα.
Στη συνέχεια, έχουμε το “Obscured by Clouds” (1972), που όπως προαναφέραμε, χρησιμοποιήθηκε ως σάουντρακ στη Γαλλική ταινία του Barbet Schroeder “La Valée” (1972). Η εισαγωγή του ομώνυμου κομματιού δεν ξεχνιέται, ειδικά όταν το ακούς την εποχή που κυκλοφόρησε. Το ηχητικό μέτωπο που δημιουργείται από τους Waters, Wright Gilmour και Mason, με την προσθήκη των ηλεκτρονικών τυμπάνων του τελευταίου, είναι όντως απίστευτο. Πράγματι, υπήρξε χρήση “electronic drums” το 1972, άλλη μία πρωτοπορία. Ακόμα κι όταν δεν γνωρίζεις τι σημαίνει ο τίτλος του δίσκου («κρυμμένο από τα σύννεφα»), είναι σαν να βλέπεις μπροστά σου να συσσωρεύονται μαύρα, απειλητικά σύννεφα, και αισθάνεσαι την καταιγίδα να πλησιάζει (το κομμάτι ακούγεται δυνατά).
Πολλές σαγηνευτικές και καλοστημένες μπαλάντες κοσμούν τον δίσκο αυτό, με εξαιρετική ηχογράφηση της ακουστικής κιθάρας. Τέτοια κομμάτια είναι τα “Burning Bridges”, “Wot’s… Uh the Deal?” και “Free Four”, βρίσκονται ανάμεσα στις συνθέσεις που ξεχωρίζουν. Προσέξτε και το “Mudmen”, με τις χειμαρρώδεις εκρήξεις που διακόπτουν την ελκυστική μελωδική του υφή.
Οι Pink Floyd κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης του Obscured by Clouds
Φθάνουμε, λοιπόν, στο τέλος αυτού του ταξιδιού, με το αριστούργημα “The Dark Side of the Moon” (1973). Ένας δίσκος που άλλαξε για πάντα την πορεία της rock μουσικής. Ένας δίσκος, που παραλίγο να τιτλοφορηθεί “Eclipse” και που αποτέλεσε ορόσημο για την καινοτομία του – από κάθε άποψη, καλλιτεχνική ή τεχνολογική.
Ένας δίσκος που αδιαμφισβήτητα συνόψισε, υπογράμμισε και επέκτεινε με τον βέλτιστο τρόπο, ολόκληρο το μέχρι τότε έργο των Pink Floyd. Τα πάντα ενσωματώνονται ιδανικά και δομούν με άνεση ένα αυτούσιο και αδιαίρετο σύνολο. Ως αποτέλεσμα, προσδίδεται ικανοποιητικά από τους δημιουργούς η απαιτούμενη έμφαση στο μουσικό περιεχόμενο. Η τέχνη και η τεχνολογία, σε ένα ιδανικό λόγο συνύπαρξης.
Ένα εννοιολογικό (conceptual) άλμπουμ, που πραγματεύεται την ζωή, τον χρόνο, τον θάνατο, τις διάφορες διενέξεις, την ανθρώπινη απληστία, ακόμα και τις σοβαρές νοητικές παθήσεις.
Dark Side of the Moon: Ένας ακρογωνιαίος δίσκος στην εξέλιξη των Pink Floyd, του προγκρέσιβ και του ίδιου του ροκ.
Πολλά από τα φωνητικά που ακούγονται στο δίσκο, είναι διπλά ηχογραφημένα (double-tracked), με σκοπό να αποδοθεί ένας πληρέστερος και πλουσιότερος ήχος, τονισμένος ασφαλώς και από τα διάφορα εφέ βάθους και χρονικής καθυστέρησης, ενώ τα περίφημα πυκνωτικά μικρόφωνα της Neumann με προενίσχυση λυχνίας VF14 (κυρίως τα vintage U 47, U 67 και U 87), αποτυπώνουν με ακρίβεια κάθε λεπτομέρεια.
Καθήκοντα μηχανικού ήχου είχε αναλάβει ο μεγάλος Alan Parsons (πασίγνωστος και από το εξαιρετικό progressive rock συγκρότημά του “The Alan Parsons Project”) έχοντας μπροστά του την γνωστή αναλογική κονσόλα μίξης ΕΜΙ TG12345 και μαγνητόφωνα 16 καναλιών (16-track), τα οποία, για τα δεδομένα των ‘70s, αποτελούσαν τεχνολογία αιχμής. Η εύστοχη και σχολαστική μίξη των κομματιών έγινε με βάση την γνωστή τεχνική “Cross-fading”, οπότε και συνενώθηκαν τα επί μέρους κομμάτια σε ένα ενιαίο έργο με συναρπαστική αλληλοδιαδοχή, άλλοτε με μετατροπίες και άλλοτε με ανακρούσεις που είχαν ως αφετηρία τα μηχανήματα παραγωγής ειδικών εφέ.
O Alan Parsons και οι Pink Floyd στο στούντιο κατά την διάρκεια της ηχογράφησης του Dark Side of the Moon
Ο ήχος της ανθρώπινης καρδιάς που ακούγεται στο “Speak to me/Breathe” παίχτηκε από τον Nick Mason με μία γκρανκάσα που είχε ειδική επίστρωση, ώστε να μιμείται με ακρίβεια τον ήχο αυτό. To αγωνιώδες ορχηστρικό κομμάτι “On the Run” που ακολουθεί, βρίθει από καθηλωτικά εφέ που δημιουργήθηκαν με το “EMS Synthi AKS” ένα φορητό, αρθρωτό, αναλογικό συνθεσάϊζερ με ενσωματωμένα πλήκτρα και “sequencer”.
Φθάνουμε στο περίφημο “Time”. Το θέμα του κομματιού είναι ο «πανδαμάτωρ χρόνος» και η φθορά που προξενεί στον άνθρωπο. Οι ήχοι των ρολογιών που ακούγονται στην εισαγωγή, ηχογραφήθηκαν τετραφωνικά από τον Alan Parsons σε ένα παλαιοπωλείο, ενώ έμφαση προσδίδουν τόσο τα roto-toms (ειδικά τύμπανα) του Nick Mason, όσο και τα όγδοα του Roger Waters στο μπάσο (ο “tick-tock” ήχος), με χρήση της τεχνικής “muting”. O τελευταίος, έγραψε και τους στίχους.
Το solo του David Gilmour στην κιθάρα, είναι ίσως το καλύτερο που έχουμε ακούσει από αυτόν, λόγω της έμπνευσης που προσφέρει το περιεχόμενο μήνυμα του κομματιού, της πρωτοτυπίας, αλλά και της πλούσιας αρμονικής δομής του, που δίνει έδαφος σε κάτι περισσότερο περίτεχνο και ολοκληρωμένο.
Στο “The Great Gig in The Sky” έλαμψε το άστρο της τραγουδίστριας Clare Torry, η οποία περιέβαλλε το κομμάτι με τα συγκλονιστικά εκείνα φωνητικά, που έχουν μείνει στην ιστορία.
Στη συνέχεια, υπάρχει το “Money” (χρήμα, η «ρίζα του κακού»), μία εξαιρετική σύνθεση του Roger Waters σε χρόνο 7/4, που καταλήγει στη «δαντελένια» εισαγωγή του “Us and Them”, με τις υπέροχες “suspended” και “minor/major7” συγχορδίες του, όπως και τις καλαίσθητες λυρικές μεταπτώσεις του. Εξαιρετική ενορχήστρωση, πλούσια φωνητικά, και επάξια η συμμετοχή του Dick Parry, στον οποίο ανήκει το solo σαξόφωνο που ακούγεται στο κομμάτι (όπως και στο “Money”).
Το “Us and Them” είχε δημιουργηθεί παλαιότερα με σκοπό να συμπεριληφθεί στην ταινία “Zabriskie Point”, κάτι που τελικά δεν προχώρησε, οπότε και συμπεριλήφθηκε σε αυτόν τον δίσκο.
Ακολουθεί το ορχηστρικό “Any Color you Like”, με τα ορμητικά περάσματά του, που οδηγεί στο “Brain Damage” και στο “Eclipse”, τον επίλογο αυτού του δίσκου. Εικάζεται ότι μέρος των συνθέσων και των στίχων των κομματιών αυτών, γράφτηκε με αφορμή για τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε το πρώην μέλος των Pink Floyd, ο Syd Barrett.
Νοσταλγώ την πρώτη φορά, που άκουσα το “The Dark Side of the Moon”, από εκείνο το «λαμπάτο» φορητό πικάπ – «βαλιτσάκι» της Teppaz, που οι παλαιότεροι θα θυμούνται. Τώρα, μπορεί να διαθέτω ένα καλύτερο πικάπ, αλλά κάτι μου λέει ότι τέτοιοι δίσκοι δεν ξαναβγαίνουν. Στο τέλος της ημέρας, ναι, ήμασταν στη συναυλία των Pink Floyd στο ΟΑΚΑ το 1989, μαζί με εξαιρετικούς φίλους μουσικούς…
https://www.youtube.com/watch?v=-0kcet4aPpQ&ab_channel=PinkFloyd
