του Γιώργου Πισσαλίδη*
Αφιέρωμα στο ούτι, αυτόν τον Ανατολίτη απόγονο του Βυζαντινού ταμπουρά, οργανώνει το Μέγαρο Μουσικής Aθηνών στις 24 Νοεμβρίου 2022 στις 19:00 στην Αίθουσα Μητρόπουλος με συμμετοχή οκτώ γνωστών δεξιοτεχνών.
Το ούτι αποτελεί σήμερα το πλέον εμβληματικό και αναγνωρίσιμο όργανο στους λόγιους και λαϊκούς μουσικούς πολιτισμούς της Εγγύς και της Μέσης Ανατολής. Με μακραίωνη παρουσία σε ποικίλους χώρους μουσικής δράσης, αποτέλεσε το μέσο έκφρασης και δημιουργίας Αράβων, Τούρκων, Αρμενίων, Ελλήνων, Περσών κ.ά.
Η παρουσία του στη μουσική ζωή των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, αποτελώντας συχνά ζυγιά σε συνδυασμό με το βιολί, την πολίτικη λύρα ή το κανονάκι, υπήρξε δεσπόζουσα σε γλέντια, πανηγύρια και λαϊκούς χώρους διασκέδασης, όπως τα καφενεία, οι ταβέρνες και τα καφέ-αμάν. Μετά το 1922 και την ανταλλαγή των πληθυσμών, οι μικρασιατικής καταγωγής ουτίστες θα συνεχίσουν τη δράση τους τουλάχιστον μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτυπώνοντας τον ήχο τους και στη δισκογραφία των 78 στροφών.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια το ούτι επανήλθε στο προσκήνιο της «παραδοσιακής», ethnic και εναλλακτικής ελληνικής μουσικής σκηνής, αναδεικνύοντας εξαίρετους δεξιοτέχνες, συνθέτες και δασκάλους. Στην συναυλία του Μεγάρου, οκτώ δεξιοτέχνες ουτίστες θα αποδώσουν παραδοσιακά τραγούδια και σκοπούς από την Ελλάδα, την Εγγύς και τη Μέση Ανατολή, αυτοσχεδιασμούς, σύγχρονες συνθετικές προτάσεις και δικές τους συνθέσεις σε σόλο πρόγραμμα.
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ, 19:00
Δημήτρης Μικέλης
Ο Δημήτρης Μικέλης γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στο Πειραματικό Μουσικό Γυμνάσιο Παλλήνης, όπου διδάχθηκε την Βυζαντινή και ελληνική παραδοσιακή μουσική από καταξιωμένους ακαδημαϊκούς, όπως ο Μάριος Μαυροειδής και ο Γιάννης Αρβανίτης.
Από το 2001 ο Μικέλης έχει εντρυφήσει ως ουτίστας στην Αραβική μουσική συστηματικά κάτω από την επιρροή και επίβλεψη του διεθνούς φήμης δεξιοτέχνη και συνθέτη Simon Shaheen. Εμφανίζεται με διάφορα σύνολα αραβικής μουσικής, ενώ ως βιρτουόζος στο ούτι, έχει λάβει μέρος σε ηχογραφήσεις δίσκων στην Ελλάδα και στην Νέα Υόρκη, όπως “Rebirth” (2003), Zikryayat “Live at Lotus” (2006).
Το 2003 συνόδευσε την Σαβίνα Γιαννάτου στην περιοδεία της στις ΗΠΑ για την προώθηση του δίσκου της Terra Nostra. Στην Ελλάδα περιόδευσε μεταξύ άλλων δίπλα στους Μελίνα Κανά, Αλκίνοο Ιωαννίδη, Σωκράτη Μάλαμα, Λιζέττα Καλημέρη, Πέτρο Δουρδουμπάκη, Στέλιο Βαμβακάρη και Σοφία Νοητή.
Νικόλαος Παλαιολογος
Λάτρης της παραδοσιακής μουσικής της Ανατολικής Μεσογείου, ο 38χρονος Νίκος Παλαιολόγος παίζει με επιδεξιότητα Κοπούζ (Τουρκία), βιολί, λύρα Καππαδοκίας, λύρα πολίτικη, τσαράνγκο (Περού), νέι (Τουρκία και Αίγυπτος, κυρίως), σιτάρ (Ινδία), αραβικό ούτι, μπουζούκι, cumbus (τζουμπούς, το όργανο των Τσιγγάνων της Κωνσταντινούπολης και γενικότερα της Τουρκίας), κεμανλί κεμανέ (Τουρκία), rababa (ραμπάμπα, αρχαίο αιγυπτιακό), yayli tanbur (γιαλί τανμπούρ, Τουρκία), tanbur (τανμπούρ, Τουρκία), σάζι (Τουρκία), τουρκικό ούτι, μπαλαλάικα (Ρωσία), κόρα (Αφρική), ντζέπε (Αφρική), ρεκ (Τουρκία και Αίγυπτο, κυρίως)
Κυριάκος Ταπάκης
Είναι κυπριακής καταγωγής και γεννήθηκε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από το Πειραματικό Μουσικό Γυμνάσιο-Λύκειο Παλλήνης, όπου διδάχτηκε ούτι από τον Αντώνη Απέργη, ταμπουρά από τον Περικλή Παπαπετρόπουλο, δημοτικό τραγούδι από τη Θεοδώρα Βάρσου, βυζαντινή μουσική από τον Γιάννη Αρβανίτη και θεωρητικά από τον Μάριο Μαυροειδή.
Έχει συνεργαστεί με πληθώρα σημαντικών Ελλήνων μουσικών και τραγουδιστών στο χώρο της παραδοσιακής μουσικής και του έντεχνου τραγουδιού, όπως με τη Δόμνα Σαμίου, την Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας Βόλου, τον Σωκράτη Μάλαμα, τον Νίκο Πορτοκάλογλου κ.ά., με τα συγκροτήματα Εργαστήρι Ανατολικής Μουσικής, Kirmizi Gul, Καφέ Αμάν, Λαλητάδες της Ροδόπης κ.ά.
Είναι μέλος του συγκροτήματος “Λωξάντρα” και εκτός από το ούτι, χειρίζεται με ευχέρεια πολλά άλλα συγγενή έγχορδα, όπως λαούτο, τζουρά, κιθάρα, σάζι, μαντόλα κ.ά. Διδάσκει ούτι στο Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής του Τ.Ε.Ι. Ηπείρου στην Άρτα.
Ηaig Yazdjan
Ο Χάϊκ Γιαζιτζιάν (Haig Yazdjian) γεννήθηκε το 1959 στο Χαλέπι της Συρίας από Αρμένιους γονείς. Ζει και εργάζεται στην Ελλάδα από το 1980.
Έχει συνεργαστεί με πολλούς σημαντικούς συνθέτες και τραγουδιστές και με σολίστες διεθνούς κύρους, όπως οι Νίκος Ξυδάκης, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Μαρία Φαραντούρη, Δήμητρα Γαλάνη, Έλλη Πασπαλά, Ελένη Βιτάλη, Loreenna McKennitt, David Lynch, Dave Spilain, Omar Faruk Tekbilek, Djivan Gasparyan, Theodossii Spassov και Glen Velez.
Στην προσωπική του δισκογραφία ανήκουν οι δίσκοι: Τalar (Libra, 1996), όπου έπαιζε ένα κράμα και αρμένικης και αράβικης παραδοσιακής μουσικής, οι οποίες αργότερα με τα Garin (Libra, 1998) και Yeraz (Resistencia, 2001) εμπλουτίστηκαν με τζαζ επιρροές. Το πρώτο στούντιο άλμπουμ του ήταν το Amalur (2007), όπου έπαιζε ηλεκτρικό ούτι και συνέθετε περισσότερα τραγούδια, σε ένα από αυτά συνεργάσθηκε με την Ελευθερία Αρβανιτάκη (“Έρημος”) ενώ σε ένα άλλο με τον Ara Diknjan των Night Ark στο ούτι.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ , 21:00
Ταξιάρχης Γεωργούλης
Ο Ταξιάρχης Γεωργούλης γεννήθηκε στην Καλαμάτα (1993). Η ενασχόληση του με την μουσική ξεκίνησε στα οκτώ του χρόνια, με το μπουζούκι.
Το 2009 μπήκε στα μονοπάτια του ουτιού με τον Νίκο Παλαιολόγο. Έζησε για δυο χρόνια στην Κρήτη όπου εργάστηκε στο μουσικό εργαστήρι “Λαβύρινθος” του Ross Daly, με τον οποίον συνεργάστηκε ως μέλος του κουαρτέτου του μαζί με τους Κέλυ Θωμά και Σοφία Ευκλείδου.
Ο Ταξιάρχης Γεωργούλης είχε ακόμη την ευκαιρία να συνεργαστεί με σπουδαίους μουσικούς όπως ο κορυφαίος ερμηνευτής της Κλασσικής Οθωμανικής Μουσικής Ahmet Erdogdular, ο Τούρκος δεξιοτέχνης του νέϊ, Omer Erdogdular, ο Ισραηλινός κρουστός Zohar Fresco, ο διεθνής μας κλαριτζής Μάνος Αχαλινωτόπουλος, ο κιθαρίστας και μαντολινίστας Μιχάλης Κονταξάκης (Encardia), o δεξιοτέχνης του πολίτικου μαντολίνου Περικλής Παπαπετρόπουλος, ο κρουστός Βαγγέλης Καρίπης (“Κρόταλα”), ο δημοφιλής ουτίστας Haig Yazdjian, ο Νικόλας Παλαιολόγος (ούτι), η πρωθιέρεια της παραδοσιακής μας μουσικής Μάρθα Μαυροειδή, ο Derya Turkan και πολλοί άλλοι παίζοντας σε συναυλίες και φεστιβάλ, σε Ελλάδα, Τουρκία, Ινδία, Ιταλία, Βέλγιο, Γαλλία, Κατάρ κ.α.
Πρόσφατα ίδρυσε μαζί με τη Σοφία Ευκλείδου στο τσέλο, το ντουέτο Beraber, όπου παίζουν τροπικές συνθέσεις της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και δικές τους. Είναι βασικό μέλος του σχήματος “Ακούσματα Ανατολής” του Γιώργου Ψάλτη, όπου παίζουν συστηματικά τα τελευταία χρόνια. Έχει κερδίσει το δεύτερο βραβείο στο διεθνές φεστιβάλ ουτιού της Τυνησίας.
Από το 2018 διδάσκει τούρκικο ούτι στο Μουσικό Εργαστήρι Λαβύρινθος.
Ευγένιος Βούλγαρης
O Ευγένιος Βούλγαρης έχει Δίπλωμα Βυζαντινής Μουσικής με Άριστα, ενώ το 1992 πήρε τα πρώτα μαθήματα παραδοσιακής μουσικής κοντά στον Χρήστο Τσιαμούλη. Έχει μαθητεύσει πάνω στην ερμηνεία των τρόπων της ανατολικής μουσικής κοντά στον Fahrettin Cimenli και τον Murat Aydemir με συχνές επισκέψεις στην Κωνσταντινούπολη, ενώ στα πλαίσια των καλοκαιρινών σεμιναρίων του «Λαβύρινθου» στο Χουδέτσι παρακολούθησε σεμινάρια στο ούτι, το σάζι και το αφγανικό rabab, καθώς και στη σύνθεση και ενορχήστρωση.
Έχει συνεργασθεί σε συναυλίες και δίσκους πολλών Έλληνων συνθετών.
Τον Απρίλιο του 2000 ίδρυσε το μουσικό σχήμα «Ρωμηοί», το οποίο απέσπασε άριστες κριτικές στις συναυλίες που εμφανίστηκε μέχρι σήμερα , ερμηνεύοντας έργα συνθετών Κλασσικής Οθωμανικής Μουσικής.
Στη διδακτική του εμπειρία συμπεριλαμβάνεται και η συνεργασία του με τα Μουσικά Σχολεία του Βαρθολομιού και Πάτρας, καθώς και με το Τ.Ε.Ι. Ηπείρου στο Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής, όπου διδάσκει ούτι και γιαλί ταμπούρ. Σε επιμέλεια του τελευταίου εκδόθηκε το 2006 συλλογή 200 τραγουδιών από το ρεπερτόριο της ρεμπέτικης μουσικής του Μεσοπολέμου, μεταγραμμένα στους τρόπους της ανατολικής μουσικής (σε συνεργασία με τον Βασίλη Βανταράκη).
Το 2014 μαζί με τον Δημήτρη Μυστακίδη κυκλοφόρησαν το “Ψιθυρίζοντας το ρεμπέτικο”, όπου έπαιζε γιαλί ταμπούρ.
Κυριάκος Καλαϊτζίδης
Ο Κυριάκος Καλαϊτζίδης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1969 με καταγωγή από τον Πόντο και την Καππαδοκία.
Από το 1988 αναπτύσσει ένα πολύμορφο έργο το οποίο εστιάζεται στην έρευνα, διδασκαλία και την καλλιτεχνική πράξη της μουσικής της καθ’ ημάς Ανατολής. Το 1993 ιδρύει το «Εν Χορδαίς», έναν φορέα μελέτης, διδασκαλίας και ανάδειξης των μουσικών παραδόσεων της Μεσογείου, που παρεμβαίνει στο μουσικό γίγνεσθαι με παραγωγές δίσκων, εκδόσεις βιβλίων και διοργάνωση συναυλιών. Ως Καλλιτεχνικός Διευθυντής του «Εν Χορδαίς» είναι υπεύθυνος για την ανάπτυξη του προγράμματος σπουδών, την μουσικολογική επιμέλεια εκδόσεων και την υλοποίηση ευρωπαϊκών έργων στο πλαίσιο διεθνών συνεργασιών (MediMuses, MORE, Cantnates des Rives, Εxtra!, και MELOS).
Με τους “Εν Χορδαίς” έχει κυκλοφορήσει τους δίσκους: “Προσμονή” (1997) , “Θάλασσα θυμήσου :Σκοποί και τραγούδια των Οινουσσών” (1999) “Ζαχαρίας ο Χανεντές” (2001) Carrefour De La Méditerranée, δίσκος , με το “ανσάμπλ” Constantinople και τις Λιβανέζες Ghada Shbeir (τραγούδι) και Ιmane Homsy (κανονάκι), “Πέτρος Πελοππονήσιος: Μεγάλοι Συνθέτες της Μεσογείου” (2006) και το Grèce: Musique D’Asie Mineure Et De Constantinople (Οcora, 2009), που κέρδισε Prix France Musique des Musiques de Monde. Eνώ στό όνομα του έχουν κυκλοφορήσει το “Τhe Musical Voyages of Marco Polo” (Harmonia Mundi, 2013) με τους “Έν Χορδαίς”, το “ανσάμπλ” Constantinople και την Μαρία Φαραντούρη που βραβεύτηκε με το “Prix Academie Charles Cros”και το Εξορία (2019).
Η διδακτορική του διατριβή με θέμα “Μεταβυζαντινά μουσικά χειρόγραφα ως πηγή για την Κοσμική μουσική της Ανατολής” έχει δημοσιευτεί στα ελληνικά από το Ίδρυμα Βυζαντινής Μουσικολογίας (Οκτώβριος 2020)
Από το 2020 είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ιωάννίνων.
Χρήστος Τσιαμούλης
Γεννήθηκε το 1961 στην Αθήνα. Οι βασικές του μουσικές σπουδές έγιναν στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών (κιθάρα και θεωρία). Αργότερα ασχολήθηκε με την παραδοσιακή μουσική και όργανα. Σπούδασε επίσης Βυζαντινή Μουσική.
Το 1985 ίδρυσε μαζί με Νίκο Γράψα, Γιάννη Ζευγώλη και Μιχάλη Καλπάκη το συγκρότημα παραδοσιακής μουσικής Δυνάμεις του Αιγαίου, που κυκλοφόρησαν τρεις δίσκους . Έχει συνεργαστεί με πολλούς γνωστούς συνθέτες έντεχνης μουσικής και καλλιτέχνες παραδοσιακής μουσικής, όπως Σίμωνα Καρά, Μάνο Χατζιδάκι, Διονύση Σαββόπουλο, Γιάννη Μαρκόπουλο, Νίκο Μαμαγκάκη, Γιώργο Χατζηνάσιο (Χρονικό της Άλωσης), Γιώργο Σταυριανό, Χρόνη Αηδονίδη, Δόμνα Σαμίου, Νίκο Σαραγούδα, Μαριώ, Σαββίνα Γιαννάτου, Nίκο Κυπουργό, Αλκίνοο Ιωαννίδη και άλλους.
Διδάσκει στο Ωδείο Αθηνών και στο τμήμα Μουσικολογίας του Πανεπιστήμιου στην Αθήνα
Έχει κυκλοφορήσει τους δίσκους: Αθως ο εμός – 1992, Ερωτόκαστρο , 1994. Αύρα θαλασσινή – 1995 (με την Καίτη Κουλιά), Μουσικές της Ιωνικής γης -(Αρχείο Μέλπω Μερλιε, 1996) όπου τραγουδάει η Κατερίνα Παπαδοπούλου, Μεταμόρφωσις (Ισπανία) – 1997, Μονάχα για να ταξιδεύω – 1997, Ο Χρίστος Τσιαμούλης συναντά τον Χαλίλ Καραντουμάν – 2001 (ζωντανή ηχογράφηση), Ανέσπερα (ζωντανά στο Ηρώδειο, 2003), Αφύλακτη Σκοπιά (με τη Λιζέττα Καλημέρη, 2005), Carte-Postale – 2005, Πολίτικη Ζυγιά – Κονσέρτο Στην Ουτρέχτη (15.12.07) (με τον Σωκράτη Σινόπουλο και την Κατερίνα Παπαδοπούλου) – 2010, Σαν παιδικό παιχνίδι (με την Σοφία Παπάζογλου) – 2015, Άγριος Καιρός (με την Κατερίνα Παπαδοπούλου) 2016.
Έχει εκδώσει τα βιβλία: “Ρωμηοί Συνθέτες της Πόλης”, την μέθοδο εκμάθησης “Οι κλίμακες στο Ούτι” και “Αριθμητικό Τροπικό Σύστημα της Ελληνικής Μουσικής” , όπου περιγράφει την δημιουργία ενός Αριθμητικού συστήματος που να γεφυρώνει τις δύο μεγαλύτερες παραδόσεις της τροπικής μουσικής: των εκκλησιαστικών Ήχων και των ανατολικών Μακάμ.
ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ
€8.00 Φοιτητές, νέοι έως 25 ετών, άνεργοι, ΑμεΑ, 65+ & πολύτεκνοι
€12.00
€18.00
Η προπώληση των εισιτηρίων ξεκινά στις 3 Νοεμβρίου 2022.
* Ο Γιώργος Πισσαλίδης έχει υπάρξει συνεργάτης των μουσικών περιοδικών “Ποπ& Ροκ”, “Οζ”, “Δίφωνο” “Jazz & Tζαζ” , καθώς και της “βίβλου του έθνικ” Folk Roots , ενώ έχει συν-συγγραψει το κεφάλαιο για την ελληνική μουσική στις τελευταίες 4 εκδόσεις του έθνικ οδηγού The Rough Guide to World Music