Mε αφορμή τα Χριστούγεννα, αλλά και την σημερινή επέτειο της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης, εμείς θυμούμαστε τον πιο διάσημο αντιφρονούντα της, τον Ορθόδοξο Αλεξάντερ Σολζενίτσυν. Ένα Νομπελίστα συγγραφέα, που είναι διάσημος όχι μόνο για την αποκάλυψη της ωμής κρατικής ιδεολογικής βίας των στρατοπέδων γκουλάγκ, αλλά και για τον χριστιανικό ουμανισμό του και την αντίθεση σε μία ατομικιστική σχεδόν άθεη Δύση, που τελικά τον αντιμετώπισε με σχεδόν τον ίδιο τρόπο, όπως και η ΕΣΣΔ (Άβαλον των Τεχνών)
του Τζόσεφ Πηρς, βιογράφου του Σολζενίτσυν*
Σε τούτες τις σκοτεινές μέρες, κατά τις οποίες η ισχύς του κοσμικού φονταμενταλισμού φαίνεται να βρίσκεται σε άνοδο και που η θρησκευτική ελευθερία φαίνεται να βρίσκεται σε κίνδυνο, είναι εύκολο για τους χριστιανούς να αποθαρρυνθούν. Τα σύννεφα του ριζοσπαστικού σχετικισμού φαίνεται να θολώνουν το φως της αντικειμενικής αλήθειας και μπορεί να γίνει δύσκολο να διακρίνεις οποιαδήποτε θετική πλευρά, που θα μας βοηθήσει να φωτίσουμε το μέλλον, με ελπίδα.
Σε τέτοιους ζοφερούς καιρούς, το παράδειγμα των μαρτύρων μπορεί να είναι ενθαρρυντικό. Αυτοί που προσέφεραν τις ζωές τους για το Χριστό και την Εκκλησία Του, σε χαλεπότερους καιρούς από τους δικούς μας, είναι φάροι φωτός που διαλύουν το σκοτάδι, με το βάπτισμα αίματος τους. «Μπροστά σε τέτοιες θυσίες», λέει ο Βασιλιάς Ληρ στην κόρη του Κορδέλια, που σύντομα θα μαρτυρήσει, «οι ίδιοι οι θεοί ρίχνουν θυμίαμα”.
Λέγεται ότι το αίμα των μαρτύρων είναι ο σπόρος της Εκκλησίας και, αν ισχύει αυτό, περισσότερος ματωμένος σπόρος έχει σπαρεί κατά τον περασμένο αιώνα, παρά σε οποιοδήποτε από τους ματωμένους αιώνες που προηγήθηκαν. Δεκάδες εκατομμυρίων έχουν σφαγιαστεί στους ποτισμένους με αίμα βωμούς του εθνικού και του διεθνούς σοσιαλισμού στην Ευρώπη, την Κίνα, την Καμπότζη και αλλού. Σήμερα, σε πολλά μέρη του κόσμου, εκατομμύρια επί εκατομμυρίων σφαγιάζονται στη μήτρα, στο όνομα των «αναπαραγωγικών δικαιωμάτων».
Σε μια τέτοια επιφανειακή εποχή, αναδύεται η γιγάντια φιγούρα του Αλεξάντρ Σολζενίτσιν, ως ενός κολοσσού σθένους. Γεννημένος στη Ρωσία το 1918, μόλις μήνες μετά, που οι κοσμικοί φονταμενταλιστές είχαν σαρώσει την εξουσία στη Μπολσεβίκικη Επανάσταση, ο Σολζενίτσιν υπέστη πλύση εγκεφάλου από ένα κρατικό σύστημα εκπαίδευσης που του έμαθε ότι ο σοσιαλισμός ήταν δίκαιος και ότι η θρησκεία ήταν ο εχθρός του λαού. Όπως οι περισσότεροι από τους φίλους του στο σχολείο, σκλάβωσε τον εαυτό του στο πνεύμα των καιρών, έγινε άθεος και εντάχθηκε στο κομμουνιστικό κόμμα.
Υπηρετώντας στο Σοβιετικό στρατό, στο Ανατολικό Μέτωπο, κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, έγινε μάρτυρας εν ψυχρώ δολοφονιών και βιασμών γυναικών και παιδιών, καθώς ο Κόκκινος Στρατός έπαιρνε την «εκδίκηση του» από τους Γερμανούς. Απογοητευμένος, διέπραξε την αδιακρισία να κατακρίνει το Σοβιετικό ηγέτη Ιωσήφ Στάλιν και φυλακίστηκε για οκτώ χρόνια, ως πολιτικός διαφωνούντας.
Ενώ ήταν στη φυλακή, αποφάσισε να ξεσκεπάσει τις φρικαλεότητες του Σοβιετικού συστήματος. Λίγο μετά την αποφυλάκισή του, κατά τη διάρκεια μιας περιόδου υποχρεωτικής εξορίας στο Καζακστάν, διαγνώστηκε με ένα κακοήθη καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο και δεν αναμενόταν να ζήσει. Ενώπιον αυτού που φαινόταν ως επικείμενος θάνατος, μεταστράφηκε στο Χριστιανισμό και έμεινε έκπληκτος από αυτό που θεώρησε ότι ήταν μια θαυματουργή ανάρρωση.
Ο Αλεξάντρ Σολζενίτσυν στα γκουλάγκ. Photo credit: Getty Images
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, ο Σολζενίτσιν εξέδωσε τρία μυθιστορήματα, αποκαλύπτοντας την κοσμική τυραννία της Σοβιετικής Ένωσης και έλαβε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1970. Μετά την έκδοση, το 1973, του επιδραστικού του έργου, Αρχιπέλαγος Γκουλάνγκ, μια αποκάλυψη της μεταχείρισης των πολιτικών διαφωνούντων στο Σοβιετικό σωφρονιστικό σύστημα, συνελήφθη και εκδιώχθηκε από τη Σοβιετική Ένωση, ζώντας στο εξής τη ζωή ενός εξόριστου, στην Ελβετία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τελικά επέστρεψε στη Ρωσία το 1994, μετά την κατάρρευση του Σοβιετικού συστήματος.
Η πρώτη ελληνική έκδοση του “Αρχιπέλαγους Γκουλάγκ”
Το 1978, ο Σολζενίτσιν προκάλεσε μεγάλη διαμάχη, όταν άσκησε κριτική στην εκκοσμίκευση και στον ηδονισμό της Δύσης, στην περίφημη ομιλία του στην τελετή απονομής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Καταδικάζοντας τα έθνη της αποκαλούμενης ελεύθερης Δύσης, για ηθική χρεωκοπία, προέτρεψε ότι ήταν καιρός «να υπερασπιστούμε όχι τόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα, όσο τις ανθρώπινες υποχρεώσεις».
Η έμφαση στα δικαιώματα, αντί στις υποχρεώσεις, οδηγούσε «στην άβυσσο της ανθρώπινης παρακμής» και στη διάπραξη «ηθικής βίας εναντίον των νέων ανθρώπων, όπως οι ταινίες γεμάτες πορνογραφία, έγκλημα και τρόμο». Στη ρίζα της σύγχρονης αρρώστιας, βρισκόταν η μοντέρνα φιλοσοφία του «oρθολογιστικού ουμανισμού ή της ουμανιστικής αυτονομίας», που διακήρυσσε «την αυτονομία του ανθρώπου από οποιαδήποτε ανώτερη εξουσία πάνω από αυτόν». Μια τέτοια θεώρηση «θα μπορούσε επίσης να ονομαστεί ανθρωποκεντρισμός, με τον άνθρωπο να θεωρείται ως το κέντρο των πάντων».
Ο Σολζενίτσυν μιλάει στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Photo credits: Bettmann/Getty Images)
Τελικά, λίγη σημασία έχει αν στην αρρώστια που δηλητηριάζει σταδιακά τη Δύση δοθούν οι ετικέτες που της επισύναψε ο Σολζενίτσιν ή αν προτιμάμε να της δίνουμε το όνομα του κοσμικού φονταμενταλισμού. Η αρρώστια, με οποιοδήποτε άλλο όνομα, θα ήταν εξίσου θανατηφόρα.
Επιπλέον, αυτή η αρρώστια δεν είναι απλά καταστροφική, αλλά αυτοκαταστροφική. Δεν έχει μακροπρόθεσμο μέλλον. Αν και οι «προοδευτικοί» του κοσμικού φονταμενταλισμού ίσως πιστεύουν σε μια μελλοντική «χρυσή εποχή», τέτοια εποχή δεν υπάρχει. Το μέλλον που προαναγγέλλουν είναι μονάχα ένα από συσσωρευόμενο ζόφο και ολοένα πιο σκοτεινά σύννεφα. Αυτή ήταν πάντοτε η μοίρα για όσους διακηρύσσουν την «Περηφάνεια» τους. Δεν έχουν τίποτα να περιμένουν στο μέλλον, παρά την πτώση τους.
Όσο για το Χριστιανό, δεν έχει τίποτα να φοβάται, παρά την πτώση του στην περηφάνεια της απόγνωσης. Αν αποφύγει να αποκαρδιωθεί και διατηρήσει την ταπεινότητα του, θα λάβει το δώρο της ελπίδας, που είναι ο καρπός της. Όπου υπάρχει ελπίδα, υπάρχει η Οδός, η Αλήθεια και η Ζωή.
Καθώς αναμένουμε την πτώση της τελευταίας εκδήλωσης κοσμικού φονταμενταλισμού, χρειάζεται να θυμόμαστε ότι η κουλτούρα του θανάτου είναι ένα παράσιτο. Δεν δίνει ζωή. Μόνο την καταστρέφει ή τη διαφθείρει. Όπως όλα τα επιτυχημένα παράσιτα, σκοτώνει τον εαυτό του όταν σκοτώνει την κουλτούρα-ξενιστή πάνω στην οποία τρέφεται. Δεν είναι απλά θανατηφόρο, αλλά αυτοκτονικό. Δεν είναι βιώσιμο. Δεν μπορεί να επιζήσει.
Ο Σολζενίτσυν επιστρέφει ως εθνικός ήρωας στην Ρωσσία
Ας μην ξεχνάμε ότι η υπόσχεση του Χίτλερ για το Χιλιετές Ράιχ διήρκεσε μόνο δώδεκα έτη. Με τον ίδιο τρόπο, η κομμουνιστική επανάσταση η οποία, σύμφωνα με το Μαρξ, θα οδηγούσε στο τέλος της ιστορίας, είναι η ίδια ένα κατεστραμμένο απομεινάρι της ιστορίας. Ο Σολζενίτσιν δεν μπορούσε να ξέρει, όταν υπέφερε, ως ένας από τα πολλά εκατομμύρια στο Σοβιετικό σωφρονιστικό σύστημα, ότι θα ζούσε περισσότερο από το Σοβιετικό σύστημα και ότι, περαιτέρω, το δικό του σθένος θα έπαιζε ένα σημαντικό ρόλο στην κατάρρευση αυτού του ίδιου του συστήματος.
Επιστρέφοντας στην εικόνα των σκοτεινιασμένων ουρανών, με την οποία ξεκινήσαμε, πρέπει να υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας ότι τα σύννεφα και οι σκιές που ρίχνουν είναι παροδικά. To Κακό είναι μηδενιστικό, που είναι ένας άλλος τρόπος να πεις ότι τελικά είναι ένα τίποτα. Είναι μόνο ένα προσωρινό μπλοκάρισμα του φωτός. «Πάνω από όλες τις σκιές, καβαλικεύει ο Ήλιος» όπως διακηρύττει ο αιωνίως ταπεινός Σάμγουάιζ Γκάμτζη, στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Ακόμα και σε τούτες τις σκοτεινές μέρες, όπως μας υπενθυμίζει ο Σολζενίτσιν, ουδέν κακόν αμιγές καλού.
Ο Joseph Pearce είναι ο συγγραφέας πολλών βιβλίων: Tolkien: Man and Myth (Τόλκιν: ο άνθρωπος και ο μύθος), The Unmasking of Oscar Wilde (Το ξεσκέπασμα του Όσκαρ Γουαιλντ), C. S. Lewis and The Catholic Church (Ο Κ.Σ. Λιούις και η Καθολική Εκκλησία), Literary Converts (Μεγάλοι Συγγραφείς που ασπάσθηκαν τον Χριστιανισμό: Πνευματική έμπνευση σε μια εποχή μή πίστης), ένα βιβλίο για τον Έλιοτ, τον Τόλκιν, τον Οσκαρ Γουάιλντ κ.α Wisdom and Innocence: A Life of G.K. Chesterton (Σοφία και Αθωότητα: Η ζωή του Γκ. Κ Τσέστερτον), Solzhenitsyn: A Soul in Exile (Σολζενίτσυν: Μια ψυχή σε εξορία) , The Quest for Shakespeare (Η αναζήτηση για τον Σαίξπηρ), and Further Up & Further In: Understanding Narnia (Όλο και πιο πάνω, όλο και πιο μέσα: Κατανοώντας την Νάρνια). Επισκεφθειτε την προσωπική του ιστοσελίδα jpearce.co.
