Mε αφορμή την επέτειο θανάτου (14 Ιουνίου 1936), του μεγάλου λογοτέχνη, κριτικού τέχνης και λογοτεχνίας, δημοσιογράφου, φιλοσόφου και λαϊκού θεολόγου Γκίλμπερτ Κηθ Τσέστερτον, παρουσιάζουμε ένα άρθρο για τις ιδέες του γραμμένο από μια αυθεντία στο έργο του. ΑτΤ
του Στράφορντ Κάλντεκοτ
Ο Τσέστερτον αναγνώριζε την καρδιά και την οικογενειακή εστία , την εργασία και την αξία ως ένα ενιαίο σύνολο. Η ανθρώπινη ευημερία βρίσκεται στις οικογένειες, την ανθρώπινη ολότητα στην αγιοσύνη. Ο πολιτισμός εξαρτάται από την πίστη – πίστη στον υπερβατικό ορίζοντα που πολλοί αποκαλούν Θεό, αλλά και πίστη στην λογική, και στην ικανότητα της ανθρώπινης ευφυΐας να συλλάβει την αντικειμενική αλήθεια. Ο άνθρωπος είναι ένα παράδοξο – ένα εν μέρει υπερφυσικό ζώο – και διαθέτει και το εσωτερικό και το εξωτερικό. Από αυτά τα δύο , το εσωτερικό είναι το πιό σημαντικό , γιατί ανοίγει προς το άπειρο. Αλλά ο μοντερνισμός – ύστερα αφού οι «μεγάλοι δάσκαλοι της υποψίας», Δαρβίνος, Μάρξ και Φρόιντ, ολοκλήρωσαν την δουλειά τους- καταπιέζει και αρνείται το εσωτερικό, ελαττώνοντας τον άνθρωπο σε ζώο ή σε μια οικονομική μονάδα που υποκινείται εντελώς από τις σωματικές του επιθυμίες.
Ο Τσέστερτον είχε μια αρκετά σωστή αντίληψη για το από που προήλθε αυτός ο πρωτόγνωρος και πιθανώς φονικός πολιτισμός που αποκαλούμε μοντερνικότητα. Μεγάλωσε στα ερείπια του Χριστιανικού κόσμου και τράφηκε με ότι είχε απομείνει από τον Γοτθικό πολιτισμό του Μεσαίωνα. Ξανά στο έργο του The Thing ( ένα από τα πιο χρήσιμα βιβλία του πάνω στο θέμα) γράφει: “H αλήθεια είναι αυτή: ο μοντέρνος κόσμος με τα μοντέρνα του κινήματα, ζεί βασισμένος στους (πνευματικούς) θησαυρούς του Καθολικισμού. Χρησιμοποιεί και εξαντλεί, τις αλήθειες που απομένουν σε αυτόν μέσα από το παλιό θησαυροφυλάκιο της Χριστιανοσύνης. Συμπεριλαμβάνοντας, φυσικά, πολλές αλήθειες γνωστές στην παγανιστική αρχαιότητα οι οποίες όμως αποκρυσταλλώθηκαν στην Χριστιανοσύνη».
Οι δυνάμεις καταστροφής ήταν πολλές. Ο Ερρίκος Η΄ ήταν μια από αυτές , με την διάλυση των μοναστηριών που ήταν αφιερωμένα σε τρία ζωτικά πράγματα : προσευχή και εσωτερική ζωή , τη συνετή καλλιέργεια της γής, την φιλοξενία στους φτωχούς. Η απελευθέρωση του κεφαλαίου από την Διάλυση των Μοναστηριών την περίοδο της Αγγλικής Μεταρρύθμισης (1536- 1541) έκανε δυνατή την Βιομηχανική Επανάσταση, ενώ την ίδια στιγμή δημιούργησε μια τάξη απο εκμεταλλευόμενους εργάτες οι οποίοι χρειάζονταν απελπισμένα τον Κομμουνισμό. Στο μεταξύ η Μεταρρύθμιση που προέκυψε από την εκστρατεία του Μαρτίνου Λούθηρου εναντίον της Καθολικής Εκκλησίας οδήγησε στην καταστροφή του φιλοσοφικού ρεαλισμού που ήταν το μόνο ασφαλές θεμέλιο για την ανθρώπινη λογική. Οδήγησε επίσης σε μια αυξανόμενη διάθεση ατομικισμού που προσέλκυσε τον ανθρωπισμό τής Αναγέννησης και επεκτάθηκε σε όλο το μήκος του κόσμου την Εποχή των Ανακαλύψεων, η οποία σύντομα μετατράπηκε σε μια εποχή αποικιοκρατισμού ,δουλείας, και γενοκτονίας.
Ο Τσέστερτον έζησε αρκετά ώστε να δει τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά όχι τον Δεύτερο, ήταν ο Πρώτος όμως ο οποίος σημάδεψε το τέλος της Εδουαρδιανής εποχής και την αρχή του μοντερνισμού. Αυτός ήταν ενας πόλεμος μηχανών, όπλων και τάνκς και δηλητηριωδών αερίων και βομβαρδιστικών αεροπλάνων. Ο Τόλκιν το περιέγραψε ως την “ Πτώση της Γκόντολιν”, έχοντας επιβιώσει – σε αντίθεση με τον αδελφό του Τσέστερτον που δεν τα κατάφερε – μια σύντομη περίοδο στα χαρακώματα. Ο Γκ. Κ. Τσέστερτον έζησε μέσα στην περίοδο της εποχής του Μεσοπολέμου , και το προφητικό του ένστικτο είδε να έρχεται μία «επικείμενη απειλή» πιο επικίνδυνη από οποιονδήποτε επίγειο δικτάτορα – ένας πολιτισμός βασισμένος σε έναν ακόμα πιο έντονο κύκλο παραγωγής και κατανάλωσης, καταστρέφοντας κάθε ελπίδα για μια εσωτερική ζωή. Το αποκαλούμε αυτό καταναλωτισμό ή καταναλωτική κοινωνία , μια κοινωνία χτισμένη πάνω στην οικονομική ανάπτυξη η οποία μετριέται με τέτοιο απατηλό τρόπο που εμφανίζεται να είναι και επιτυχημένη και αναπόφευκτη. Μέχρι το Κραχ. Αυτή είναι μια κοινωνία χτισμένη πάνω στην τοκογλυφία , στην πίστωση και στο χρέος – και είναι πιά παγκόσμια , έτσι ώστε να μην υπάρχει διαφυγή.
Ο Τσέστερτον είδε επίσης ότι η επόμενη μεγάλη αίρεση που θα υπονόμευε την πολιτισμένη ύπαρξη “ επρόκειται απλά να είναι μια επίθεση στην ηθικότητα και ειδικά στην σεξουαλική ηθικότητα . Και έρχεται, όχι απο μερικούς Σοσιαλιστές που έχουν επιβιώσει απο την Κοινωνία του Φαμπιάν, αλλά από την ζωντανή, ενθουσιώδη ενέργεια των πλουσίων που έχουν πάρει την απόφαση να διασκεδάσουν επιτέλους, χωρίς τον Παπισμό, τον Πουριτανισμό ή τον Σοσιαλισμό να τους κρατάνε τα ηνία. Η τρέλα του αύριο δεν βρίσκεται στην Μόσχα, αλλά στο Μανχάταν”( G.K.’s Weekly, 19 Ιουνίου, 1926). Αν ο άνθρωπος είναι ζώο χωρίς υπερφυσική διάσταση ή σκοπό, τότε η διασκέδαση πρέπει να είναι η ανώτερη του επιδίωξη, αν έχει την οικονομική δυνατότητα, και η σεξουαλική ικανοποίηση όντας η πιό συναρπαστική μορφή διασκέδασης , η τωρινή διολίσθηση στήν παρακμή είναι το ίδιο προβλέψιμη.
“Μπομπ και Κάρολ, και Τεντ και Άλις” μια ταινια για τους πλούσιους
των βορείων προαστείων και την σεξουαλική επανάσταση
Αυτές οι διορατικές εικόνες του Τσέστερτον εκφράστηκαν το 1920 και ’30, αλλά δεν κάνανε τίποτα για να αποτρέψουν τα δεινά που είδε να έρχονται . Φυσικά, δεν ήταν η μόνη φωνή εν τη ερήμω. Οι προφήτες είναι άνθρωποι που θαυμάζουμε αφού έχουνε πεθάνει. Αλλά η ενόραση του Τσέστερτον παραμένει έγκυρη, και απαιτεί την προσοχή μας. Υπάρχουν υποδείξεις στα γραπτά του για το πώς θα μπορούσαμε να φυτέψουμε τους σπόρους ενός νέου πολιτισμού – ένα πολιτισμό που θα αναπτυχθεί και θα ανθίσει στα ερείπια της πτώχευσης που έρχεται. Θα βασίζεται πάνω στήν κοινή λογική η οποία δεν είναι πιά κοινή, στο φιλοσοφικό ρεαλισμό παρά στον σχετικισμό, προσωπισμός αντί του ατομικισμού, στίς αξίες της οικογένειας και της αγνότητας, στο σεβασμό της φύσης αντί της βραχυπρόθεσμης εκμετάλλευσης της, στην παράδοση, την θρησκευτική ελευθερία και στο κοινό καλό.
Ο Στράτφορντ Κάλντεκοτ (1953- 2014) υπήρξε Άγγλος συγγραφέας, αρχισυντάκτης, συνεργάτης και ιδρυτής περιοδικών (Second Spring) και μπλόγκερ με τεράστια γκάμα θεμάτων. Σήμερα θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Καθολικούς διανοούμενους του αγγλόφωνου κόσμου και αυθεντία στο έργο του Τόλκιν και του Τσέστερτον. Ίδρυσε το «Ίδρυμα για την Πίστη και την Κουλτούρα» που συνδεόταν με το περιοδικό «Τσέστερτον Ρηβιού» (Επιθεώρηση Τσέστερτον) και το «Ίδρυμα Γκ. Κ. Τσέστερτον»..
