
Πρόλογος – επιμέλεια : Σπύρος Δημητρίου
Ο Άγγελος Σικελιανός ήταν «ένθεος», σημείωνε σ’ ένα του κείμενο ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Με την λέξη «ένθεος» ήθελε να χαρακτηρίσει τον άνθρωπο Σικελιανό, μια και όσοι τον είχαν γνωρίσει θα συμφωνούσαν μαζί του ότι ήταν – πλήρης θεού ή θεών- δηλαδή κατείχε το Θείο σε κάθε στιγμή της ζωής του.
Ο Άγγελος Σικελιανός ήταν αδιάκοπα και χωρίς ανάπαυλα ποιητής. Η ίδια του η ανάσα ήταν ποιητική.
Αυτό τονίζει κι ο Κώστας Τσιρόπουλος προλογίζοντας τον αφιερωματικό τόμο για τον Άγγελο Σικελιανό που εξέδωσε το 1981 στη μνήμη του, το περιοδικό «ΕΥΘΥΝΗ» : «Για τέτοιους αντρειωμένους του πνεύματος η μνήμη της θανής δεν φέρνει δάκρυα αλλά θάμβος στην ψυχή και στο νου έξαρση και φωτισμό», και συνεχίζει λέγοντας : «Είναι ποιητής σπανίου διαμετρήματος, είναι μύστης και ιεροφάντης. Έφερε τον ποιητικό λόγο σε χείλη πυθικά, έφτασε την ελληνική παράδοση σε μια ώρα που ξανάγινε επίκαιρη, βιώσιμη και έδειξε την αιώνια ειδή της μέσα στην πενιχρότητα μιας ζωής, του τόπου μας, βασανισμένης από την Ιστορία. Σ’ αυτόν βρίσκουμε, σε κράση μοναδική, την ευρωστία του λόγου και την υψηλοφροσύνη του ήθους, τον ένθεο οραματισμό και την συνείδηση της εθνικής αποστολής, τον βάρδο και τον απόστολο, τον Έλληνα και τον άνθρωπο, στην μεγαλοσύνη και το ακήρατο κάλλος τους».
Τούτες τις μέρες συμπληρώθηκαν εβδομήντα χρόνια από το μεγάλο ταξίδι του Άγγελου Σικελιανού(19 Ιουνίου 1951). Με την αφορμή αυτή ας θυμηθούμε ένα μικρό κριτικό σημείωμα του ακαδημαικού και μεγάλου του θεάτρου μας Σπύρου Ευαγγελάτου για τον Άγγελο Σικελιανό και την θεατρική πράξη. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στον τόμο «ΚΟΤΙΝΟΣ ΣΤΟΝ ΑΓΓΕΛΟ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟ. ΤΡΙΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ», που εξέδωσε το περιοδικό «ΕΥΘΥΝΗ».
«Την ενασχόληση του Άγγελου Σικελιανού με την θεατρική πράξη εμείς οι νεώτεροι τη γνωρίζουμε μόνο από την ιστορία και την πανελλήνια απήχηση των Δελφικών Εορτών. Έχουμε ακούσει, έχουμε διαβάσει γι’ αυτές, έχουμε δει φωτογραφίες και κινηματογραφήσεις αποσπασμάτων των παραστάσεων. Ξέρουμε ακόμη πόσο χάραξαν την προσπάθεια διερεύνησης του αρχαίου δράματος σε μια «καθυστερημένα πρώιμη» για το νεοελληνικό θέατρο εποχή. Από κει ξεκινούν οι εντυπώσεις και οι σκέψεις μας.
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό πως δεν μπορούμε να ασχοληθούμε αναλυτικά με την μορφολογική και υφολογική αντιμετώπιση των παραστάσεων και θα σταθούμε σ’ ένα μόνο σημείο: τη γενική σύλληψη.
Είναι αδύνατο με σημερινά κριτήρια να σταθμίσουμε τις τεχνικές σκηνοθετικές ικανότητες του Σικελιανού. Όπως σοφά είχε πει ένας μεγάλος μου Δάσκαλος, ο Άγγελος Τερζάκης, η σκηνοθεσία είναι ένα πολύ «θολό» επάγγελμα. Υπάρχουν πράγματι σκηνοθέτες «οργανωτές παραστάσεων» και σκηνοθέτες «ποιητές». Ο συνδυασμός των δυο δίνει το μεγάλο σκηνοθέτη. Δυστυχώς ενώ «οργανωτές» σκηνοθέτες δεν έλειψαν απ’ το θέατρό μας ποτέ, οι «ποιητές» ήταν και είναι συντριπτικά λίγοι. Ο Σικελιανός ήταν ένας από τους ελάχιστους και, νομίζω, ο πρώτος «ποιητής» σκηνοθέτης του νεοελληνικού θεάτρου. Η γενική σύλληψή του, το όραμα της αναβίωσης του αρχαίου δράματος, το υπηρέτησε με επιβλητικό και ανεπανάληπτο «μέγεθος». Προσπάθησε να ξαναζήσει ο ίδιος – κι ο χώρος του – τις «δονήσεις» που οδήγησαν στις συνθέσεις των μεγάλων τραγικών έργων. Επιδίωξε μια «φανταστική αναπαράσταση» μιας εποχής και μ’ όλες τις εκδηλώσεις – παραστάσεις και τελετές που τις συνόδευαν – πέτυχε να ζωντανέψει ένα μυθικό κόσμο, χαμένο στα βάθη της μνήμης μας και να προσδώσει στην αναβίωση αυτή τόνο προσωπικό. Ήταν μια μεγάλη στιγμή του νεοελληνικού θεάτρου.
Οι νεώτεροι, μελετώντας τα στοιχεία που διαθέτουμε, είναι εύκολο να πέσουμε στο λάθος να κρίνουμε με σημερινά κριτήρια τη μορφή και το ύφος των Δελφικών Εορτών κι έτσι να τις βρούμε παλαιικές, μπαρόκ ή μελοδραματικές. Η μορφή και βέβαια ξεπερνιέται. Η μεγαλειώδης, δυναμική σύλληψη όμως καταξιώνει το εγχείρημα. Κι απ’ αυτή τη σκοπιά πιστεύω πως ο Άγγελος Σικελιανός ήταν ένας μεγάλος «ποιητής της θεατρικής πράξης».
ΚΟΤΙΝΟΣ ΣΤΟΝ ΑΓΓΕΛΟ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟ. ΤΡΙΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ. Περιοδικό ΕΥΘΥΝΗ Γ’ έκδοση Αθήνα 1995.