του Γιώργου Σταφυλά, συγγραφέα αστυνομικών ιστοριών
Ο συγγραφέας Ρόμπερτ Ε. Χάουαρντ ήταν απο πολλές απόψεις μια ιδιάζουσα περίπτωση. Ψηλός και ογκώδης με αγάπη για την φύση και τα σπόρ πόρρω απείχε η εικόνα του από αυτή που συνήθως σχηματίζουμε στο μυαλό μας όταν ακούμε οτι κάποιος γράφει. Κι όμως αυτός ο γιγαντόσωμος τύπος στα λιγοστά χρόνια της συγγραφικής του πορείας μπόρεσε να πραγαγάγει τέτοιον όγκο έργου που ανάλογο του πολλοι φτασμένοι συγγρφείς δεν καταφέρνουν να επιδείξουν ούτε μετά από δεκαετίες επιτυχημένης καριέρας.
Το προσωπικό του κίνητρο δεν ηταν το οικονομικό κέρδος. Πουλούσε βέβαια τα διηγήματα του αντι ελάχιστων δολλαρίων σε λαϊκά περιοδικά της εποχήςμιας αλλά ωστόσο δεν τα είδε ποτε να εκδιδονται να γίνονται βιβλία και να πουλούν εκατομμύρια αντίτυπα όπως θα του άξιζε. Αντίθετα λοιπόν από ότι συμβαίνει σήμερα με κάποιους από τους πιό γνωστούς και πολυγραφότατους συγγραφείς της λογοτεχνίας του φανταστικού, της εποχής μας, αυτό που ενέπνεε τον Χάουαρντ και τον κέντριζε να γράφει δεν ήταν το δέλεαρ των χρημάτων και της προβολής. Ωστε έτσι γίνεται ακόμα πιο θαυμαστή και αξιοπερίεργη η περίπτωση του καθώς φαίνεται οτι το μοναδικό του ερέθισμα, αυτο που τον κέντριζε να γράφει ηταν η απο μέσα του αναβλύζουσα επιθυμία να διηγηθεί ιστορίες, να πεί πραγματα. Σε τελική ανάλυση τόύτο οφείλει να είναι το μοναδικό, το υπέρτατο, το αυθεντικό κίνητρο κάθε αληθινού και γνήσιου δημιουργού.
Και ο Χάουαρντ υπήρξε πράγματι ένας αληθινός δημιουργός. Μεγαλωμένος με τους παράξενους θρύλους της Κέλτικης μυθολογίας που απο μικρός είχε συνηθίσει να ακούει από τα χείλη της μητέρας του, αλλά και τις τρομακτικές ιστορίες που οι Ινδιάνοι σαμάνοι ψηθίριζαν τις νύχτες γύρω απο την φωτιά, ηταν επόμενο να σχηματίσει μια εξωπραγματικη και σχεδόν απόκοσμα ονειρική αντίληψη για τον κόσμο που μας περιβάλλει.
Φωτογραφία του Ρόμπερτ Χάουαρντ από το Conan the Phenomenon
Χωρίς πνευματικά δικαιώματα
Ο Χάουαρντ ηταν χαμένος στα όνειρα του και σε τούτο ‘έμοιαζε πολυ του Λάβκραφτ, του άλλου μεγάλου της φανταστικής λογοτεχνίας, με τον οποίο υπήρξαν φίλοι. Μια τέτοια δυσπροσάρμοστη μορφή όπως ο Χάουαρντ δύσκολα μπορούσε να βρει την θέση του μέσα στον σύγχρονο κοσμο ακόμα και αν επρόκειτο για το Τέξας των πρώτων δεκαετιών του εικοστού αιώνα. Ετσι η συγγραφή παράξενων ιστοριών έγινε το καταφύγιο του, το δίκο του όχημα απόδρασης από το πνιγηρό σύγχρονο κόσμο που τότε ακόμα μόλις που ανέτειλε δειλά. Ίσως η δυναμη της πένας του να οφείλεται σε αυτό ακριβώς το βιωματικό στοιχείο. Ο συγγραφέας Χάουαρντ μεσω της καλπάζουσας ζωηρής του φαντασίας ζούσε τις ιστορίες,έμπαινε ο ίδιος στους ονειρικούς κόσμους και στα χαμένα βασίλεια που περιέγραφε και ταυτιζόταν με τους ήρωες που ‘έπλαθε,
Κι αυτό το ζωντανό πνεύμα των ιστοριών του ειναι κάτι που ο αναγνώστης διαπιστώνει αμέσως. Διαβάζοντας μια ιστορία του Κόναν νίωθεις φρέσκος, δυνατός και ακμαίος όπως όταν αναπνέεις τον καθαρό αναζωογονητικό αέρα του βουνού. Η ανάγνωση αυτών των ιστοριών λειτουργεί πραγματικα σαν οξυγόνο για τον καταπιεσμένο, σχεδόν ευνουχισμένο άνθρωπο της πολης που ζει μεσα σε ένα φυσικά αλλα και ηθικά μολυσμένο περιβάλλον. Ο άνθρωπος που χει μαθει να αναπνέει την μούχλα και την σκονη του μικρού του γραφείου και να ζει με τους σύγχρονους ρυθμους κυνηγώτας την επιτυχία, βουλιάζοντας ομως ταυτόχρονα μεσα στον ηθικό σχετικισμό του, αποτελματωμένος από τον καταιγισμό των πληροφοριώνπου δεν προλαβαίνουν να μετουσιωθούν σε γνώση, αυτό ο άνθρωπος σοκάρεται θετικά ερχόμενος σε επαφή με εναν κόσμο όπου το καλό και το κακό αενάως, πολεμούν μεταξύ τους λυσαλέα,οπου μάγοι και μυθικά τερατα συνηπάρχουν με σκληρούς πολεμιστες και γυναίκες πρόθυμες να υποαχτούν στα δυναατά μπράτσα του νικητή, οπου τελικά η μόνη δικαιαιοσύνη η υπέρτατη αλήθεια είναι το σπαθί, το ατσάλι.
Αυτός ειναι ο κόσμος του Κόναν,ο κόσμος που έπλασε ο Χάουάρντ με την γοητευτική του πένα. Ενας κόσμος που ξεπροβάλλει μεσα από την αχλυ του μυθου θέτοντας σε αμφισβήτηση την γραμμική μας αντίληψη περι χρονου, ξυπνώντας ισως μέσα μας αταβιστικές μνήμες απο αλλόκοτες εποχές.Κι αυτός ο κόσμος μπορεί πραγματικά να σοκάρει τον σύγχρονο άνθρωπο – καταναλωτή, τον υπερτεχνολογικό τρωγλοδύτη, τον αρουραίο των μεταμοντέρνων μητροπόλεων. Είναι ενας κόσμος αρχετυπικά αρσενικός, ενας κοσμος οπου λατρέυεται η δυναμη, το σθένος, η αντοχή, η ευθύτητα, η τιμιότητα, η φιλιά, η τόλμη, το θάρος, οι κάτεξοχήν δηλαδη αρσενικές αξιες.
Ο Κόναν ο Βάρβαρος, δημιούργημα του Ρόμπερτ Ε. Χάουαρντ
Φαντάζεστε ποιος θα ηταν αντίκτυπος αν στον δικο μας ανάποδο, μαλθακοποιημένο και θυληκοποιημένο κόσμο, βαζαμε υποχρεωτικά στα σχολεία την ανάγνωση των ιστοριών του Κόναν. Σαν τσουνάμι θα ειχε καταρχάς ξεσηκωθεί το φεμινιστικό κινημα να καταπιεί τους εμπνευστές αυτης της απόφασης, αλλα όμως κάποια απο τα σημερινά αδύναμα, φιλάσθενα και πνευματικώς απσυντονισμένα σημερινά παιδιά θα έβρισκαν στον Κιμμέριο με τα μακριά μαύρα μαλλιά και τα γαλάζια μάτια που πιστεύει μονο στο ατσάλι, εναν ήρωα να ταυτιστουν, ένα αθάνατο πρότυπο ηρωϊκής ζωής.
Εκτός από τον Κόναν ο Χάουαρντ επλασε κι άλλους ηρωες. Ο Σόλομων Καίην – ο πουριτανός πιονιέρος που γυρνάει τον κοσμο πολεμώντας το κακό-ειναι ο δεύτερος πιο γνωστός ήρωας του. Ο Καίην προυπήρξε του Κόναν. Ο δημιουργός του έγραψε μόνο έξι ιστορίες με ήρωα τον μαυροντυμένο Άγγλο πουριτανό πριν τον εγκαταλείψει χαμμένο κάπου στα βάαθη της Αφρικανικής ζούγκλας οπου αιώνια κυνηγάει τις αναρίθμητες μεταμορφώσεις του ίδιου αρχτετυπικού κακού, του διαβόλου. Ο Καίην, σε αντίθεση με τον Κόναν, ειναι πολύπλοκος, ανεξιχνίαστος, μυστηριώδης, εσωστρεφής αλλά και διαχσμένος. Η θρησκετικότητα του έρχεται πάντοτε σε σύγκρουση με τα άγρια ενστικτα του τα οποία μόλις και μπορεί να αποκρύψει κάτω από την μάσκα του θρησκευτικου φανατισμού.
Θα λέγαμε οτι ο Κααίην είναι πολυ πιο βαθύς κι ενδιαφέρον ήρωας από τον απλοικό Κόναν. Ο Κιμμέριος βάρβαρος, αιώνιος μισθοφόρος, γυρνάει τον κόσμο θέτωντας το ξιφος του στην υπηρεσία όποιου του προσφέρει χρήμα, ποτό, φαϊ, γυναίκες. Ο Καιην αναζητά την περιπέτεια για την περιπέτεια. Δεν τον ενδιαφέρουν οι γυναίκες, το φαί, τα χρήματα, τα υλικά αγαθά. Κείνο που χρειάζεται είναι το κατάλληλο ηθικό κίνητρο για να δικαιολογήσει στην πολύπλοκη και ταραγμένη από τα ερωτηματικά συνείδηση του, την επιθυμία του για πόλεμο και φόνο. Και το βρίσκει στην θρησκεία, αποκμοιμίζει την συνείδηση του πείθοντας την οτι πολεμάει το κακό.
Κατά μία ένοια ο Άγγλος πουριτανός με το ωχρό πρόσωπο και τα μαυρα ρούχα ειναι μια απεικόνιση της ίδιας της ψυχής της Ευρώπης.Οι λαοί της δυτικής Ευρώπης,οι λαοί δυτικά των Αλπεων εχριστιανίσθηκαν σταδικά και πολύ αργότερα από τους μεσογειακούς λαούς. Γνωρίζουμε ότι τα αρχαία παγανιστικά έθιμα επιβίωναν ακόμη στα σκιερά δάση του βορρά αιώνες μετα την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Κατά μια έννοια λοιπόν κάποιοι ευρωπαϊκοί λαοί ακόμα και όταν εχριστιανίσθηκαν παρέμειναν στο βάθος της καρδιάς του παγανιστές. Το φως της χριστιανικής θρησκείας και του ανώτερου ελληνοχρστιανικού πολιτισμού κατάφερε μονο να αποκρούσει στα βάθη της συλογικής τους συνείδησης τα κατάλοιπα χιλιάδων χρόνων βαρβαρότητας. Οι άνθρωποι αυτοί ενδύθηκαν τον χριστιανικό μανδύα αλλα οχι και το φωτοστέφανο του αγίου. Μέσα τους παρέμεινε ζωντανή και άσβεστη η δίψα για πόλεμο,κατάκτηση, λεηλασία. Το ποτάμι των βάρβαρων φυλευτικών ενστίκτων βρήκε διέξοδο την εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων και του εκχριστιανισμού των αγρίων λαών των ηπείρων που ανακαλύπτονταν.
Σε αυτή ακριβως την εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων και των θρησκευτικών πολέμων, δρα ο Καίην αντιπροσωπεύοντας τον διχασμένο ανάμεσα στην θρησκεία και την βαρβαρότητα ψυχισμό της Ευρώπης. Ακόμα και το όνομα με το οποίο τον βάφτισε ο Χάουαρντ δεν είναι τυχαίο. Δίκαος και σοφός σαν τον βασιλιας Σολομών (που ομως στα γεράματα του εξετράπη της θεϊκής οδού) αλλά και φονιάς όπως ο Κάϊν.
Εκτός απο τις ιστορίες του Κόναν και τις άλλες με ήρωα τον Καίην, ο Χάουαρντ έγραψε επίσης και ιστοριές της μυθολογίας Κθούλου ενω καταπιάστηκε και με κάθε γνωστό λογοτεχνικό είδος. Εγραψε έργα αστυνομικά, καουμπόϊκα, ταξιδιωτικά, αθλητικά άρθρα και άλλα πολλά. Οι γείτονες της οικογένειας Χάουαρντ συχνά έκαναν παρατήρηση στον πατέρα του Ρόμπερτ γιατι ο ήχος από τα πλήκτρα της γραφομηχανης που ασταμάτητα χτυπούσε ο γιός του δεν τους άφηναν να κοιμηθούν.
Κάποιες απο αυτές τις ιστορίες ο Χάουαρντ τις πουλούσε για λίγα δολάρια στα λαϊκά περιοδικά εκείνης της εποχής. Τότε και σε κάποιο βαθμό ακόμα και σήμερα τα λογοτεχνικα είδη με τα οποία καταπιάστηκε ο Χάουαρντ θεωρούνταν ευτελή. Κάτι σαν παραλογοτεχνία. Όμως το ύφος της γραφής του, συχνά περίτεχνο κάποιες φορές πομπώδες αλλα πάντοτε μοναδικά ατμοσφαιρικό, εκπληκτικά ζωντανό, διαψεύδει αυτή την θεωρία. Ο Χάουαρντ ηταν μεγάλος συγγραφέας. Σε τελική ανάλυση δεν υπάρχει καλή και κακή λογοτεχνία, λογοτεχνία ευτελή, η λόγοτεχνία σοβαρή. Υπάρχουν μόνο καλοί και κακοί συγγραφείς.
Ο Χάουαρντ πέθανε στην ηλικία των τριάντα ετων. Αυτοκτόνησε μην αντέχοντας τον χαμό της μητέρας του. Μέσα σε λίγα χρόνια κατάφερε να γραψει εικοσιέξι ιστοριές με τον Κόναν και πόσες άλλες ακόμα με άλλους ηρωες… Ο Κόναν όμως ηταν αυτός που έμελλε να αναδείξει τον δημιουργό του χρόνια μετα τον θάνατο εκείνου, κάνοντας τον γνωστό σε όλο τον κοσμο.
Με βάση τις ιστορίες του Χάουαρντ με ήρωα τον Κοναν γυρίστηκαν ταινίες, γράφτηκαν τραγούδια, βιβλία, και κόμιξ. Από την κοσμοθεωρία του Χάουαεντ όπως αυτή διαφαίνεται μεσα από τις ιστορίες κυρίως του Κόναν εμπνεύθστηκαν ακόμα και πολιτικά κινήματα εστω και αν αυτή δεν ήταν ακριβώς η πρόθεση του δημιουργού του. Εν κατακλείδι θα λέγαμε ότι αν κανείς θέλει να πάρει ενα γερό σφηνάκι ηρωϊκής φαντασίας, αν κανεις θέλει να αποδράσει από το γυαλί, το μέταλλο και το σκρόδεμα, τα ευτελη υλικα του σημερινού μας κσμου μαζι με την αφόρητη καταπίεση εως ευνουχισστικου βαθμου, που αυτός ασκεί, ας διαβάσει Κόναν, ας διαβάσει Καίην, ας διαβάσει τις ιστορίες του Χάουαρντ.
