του Τηλέμαχου Χορμοβίτη
Toν προηγούμενο μήνα προβλήθηκε στο Netflix η ταινία “Μόναχο” που βασίζεται στο ομώνυμο, πολύ δυνατό, μυθιστόρημα του Ρόμπερτ Χάρις. Η ιστορία διαδραματίζεται γύρω από δυο παλιούς φίλους και συμφοιτητές , έναν Άγγλο και έναν Γερμανό, που είναι μέλη στις αντιπροσωπείες των χωρών τους στην ιστορική Διάσκεψη του Μονάχου το 1938. Η ταινία είναι πιστή στο πνεύμα του βιβλίου, έχει σασπένς και γρήγορους ρυθμούς αλλά το πιο σημαντικό που θα αποκομίσει από αυτήν ο θεατής είναι η ενδιαφέρουσα αναθεωρητική ματιά της πάνω στο ρόλο του τότε πρωθυπουργού της Βρετανίας, Νέβιλ Τσάμπερλαιν (τον υποδύεται ένας εξαιρετικός Τζέρεμι Αϊρονς).
Ύστερα από δεκαετίες ακατάσχετης Τσωρτσιλομανίας (κάπως σαν τη δικιά μας βενιζελολατρεία), η εικόνα που έχουμε σήμερα για τον Τσάμπερλαιν είναι αυτή ενός αφελούς πολιτικού που πίστεψε τις υποσχέσεις του Χίτλερ. Όσο για την πολιτική του “κατευνασμού” που ακολούθησε έναντι της Γερμανίας θεωρείται από τους περισσότερους ιστορικούς μια αποτυχία που άνοιξε την όρεξη του Γερμανού δικτάτορα για ακόμη περισσότερες διεκδικήσεις. Όμως, η ταινία -όπως και το βιβλίο- μας παρουσιάζει ένα πιο συμπαθητικό πορτραίτο του Τσάμπερλαιν. Ο Τσάμπερλαιν του Χάρις είναι ένας ικανός πολιτικός που ήθελε μεν να κρατήσει τη Βρετανία μακριά από μια ακόμη καταστροφική πολεμική αναμέτρηση αλλά ταυτόχρονα δεν είχε ψευδαισθήσεις για το ρόλο της χιτλερικής Γερμανίας. Τελικά, χάρη στη Διάσκεψη του Μονάχου και στην πολιτική του “κατευνασμού”, η Βρετανία κέρδισε χρόνο και μπόρεσε να προετοιμαστεί στρατιωτικά για να αντιμετωπίσει τον Χίτλερ. Έτσι, η συνεισφορά του Τσάμπερλαιν στην ήττα του ναζισμού ήταν σημαντική.
Να την δείτε την ταινία και να διαβάσετε το βιβλίο. Αξίζουν και τα δύο.
ΥΓ Βέβαια υπάρχει και πιο προωθημένη αναθεωρητική ματιά για τον Τσάμπερλαιν που υποστηρίζεται κυρίως από τον συντηρητικό βρετανό ιστορικό Τζον Τσάρμλεϋ και την οποία βλέπω κι εγώ με ιδιαίτερη συμπάθεια : το πρόβλημα με τον Τσάμπερλαιν δεν ήταν ότι ακολούθησε την πολιτική του “κατευνασμού” αλλά ότι την εγκατέλειψε άρον άρον το 1939. Η Βρετανία δεν έχει καμιά δουλειά να επέμβει στρατιωτικά μετά την εισβολή του Χίτλερ στην Πολωνία. Έπρεπε να μείνει στην άκρη και να αφήσει τη Σοβιετική Ρωσία και τη ναζιστική Γερμανία να αλληλοεξοντωθούν. Εξάλλου τι κατάφερε με τη συμμετοχή της στον πόλεμο;
Ο πόλεμος επέσπευσε το τέλος της Αυτοκρατορίας, η οικονομία της καταστράφηκε, η χωρα έγινε δορυφόρος των ΗΠΑ ενώ ο πολεμικός σοσιαλισμός του Τσώρτσιλ έκανε αναπόφευκτη την νίκη των Εργατικών το 1945 και την οικοδομήση ενός κρατικίστικου σοσιαλδημοκρατικού μοντέλου που κυριαρχεί και σήμερα και εξαιτίας του οποίου παραδοσιακές ελευθερίες των Άγγλων έχουν χαθεί για πάντα. Όσο για την Πολωνία, για την οποία έγινε όλος αυτός ο χαμός, μπορεί τελικά να μην έπεσε στα νύχια του Χίτλερ, βρέθηκε όμως κάτω από την μπότα ενός εξίσου απεχθούς δικτάτορα, του Ιωσήφ Στάλιν (όπως και η μισή Ευρώπη, εξάλλου).
