Λονδρέζικη έκθεση ανιχνεύει την αγάπη των Προ-ραφαηλιτών ζωγράφων και της Βικτωριανής εποχής για τον Βασιλιά Αρθούρο

του Γεώργιου Πισσαλίδη

Μία από τις μεγαλύτερες αγάπες της Βικτωριανής εποχής, αυτήν για τον μεσαιωνικό θρύλο του Βασιλιά Αρθούρου, έρχεται να μας υπενθυμίσει η έκθεση “Ο Θρύλος του Βασιλιά Αρθούρου: Μια μεγάλη αγάπη των Προ-Ραφαηλιτών” (The Legend of King Arthur: A Pre-Raphaelite Love Story) που έκανε εγκαίνια στις 14 Οκτωβρίου 2022 στην “Γουίλλιαμ Μόρρις Γκάλερυ” του Λονδίνου.

Ή έκθεση ανιχνεύει τους εθνικούς μύθους και θρύλους του Βασιλιά Αρθούρου, μέσα από τα μάτια των Προ-Ραφαηλιτών ζωγράφων, που σε μια εποχή ρασιοναλισμού, κλασσικισμού, ακαδημαϊκής ζωγραφικής και “υλικής προόδου”, εκείνοι, όπως και τα “πρωτοξάδελφα” τους οι Ρομαντικοί, στράφηκαν σε αυτούς τους μύθους και τις παραδοσιακές αξίες της Ιπποσύνης του Μεσαίωνα για έμπνευση και εύρεση πνευματικότητας.

Kαι παρόλο που οι ίδιοι μιλούσαν για απλότητα και αλήθεια προς την φύση, ο πολυτελής κόσμος που εισήγαγαν στην Βικτωριανή εποχή ήταν πλούσια συμβολικός και πολύχρωμος, ανοίγοντας τον δρόμο για την σύγχρονη ζωγραφική. Ενώ η γενικότερη απεικόνιση θεμάτων από την κλασσική αρχαιότητα, τον Μεσαίωνα και την Βίβλο επηρέασε τον κόσμο του φανταστικού και την ενδυματολογία και σκηνογραφία στα κλασσικά έπη του Χόλλυγουντ. (για περισσότερα διαβάστε εδώ)

‘Το επίτευγμα του Αγίου Δισκοπότηρου” (Λεπτομέρεια 1) Ταπισερί του Γουίλλιαμ Μόρρις, βασισμένη στο έργο του
Έντουαρντ Μπερν Τζόουνς

‘Το επίτευγμα του Αγίου Δισκοπότηρου” (Λεπτομέρεια 2) Ταπισερί του Γουίλλιαμ Μόρρις, βασισμένη στο έργο του
Έντουαρντ Μπερν Τζόουνς

Η έκθεση στεγάζεται, όχι δίχως κάποιο συμβολισμό, σε ένα χώρο αφιερωμένο στην προβολή του έργου και της ζωής του λάτρη του Μεσαίωνα, ηγέτη του κινήματος “Άρτς εντ Κράφτς” και Προ-Ραφαηλίτη καλλιτέχνη Γουίλλιαμ Μόρρις, διάσημου για τις εμπνευσμένες από τον μύθο του Βασιλιά Αρθούρου ταπισερί του Αγίου Δισκοπότηρου, που δημιούργησε με τον Έντουαρντ Μπέρν Τζόουνς για την δική τους εταιρία Morris & Co, που αναβίωνε τις παραδοσιακές μεθόδους παραγωγής.

Ποιός όμως είναι ο Βασιλιάς Αρθούρος, που τις τελευταίες δεκαετίες ο μύθος του και οι Ιππότες του εμπνέουν το Χόλλυγουντ, την φανταστική λογοτεχνία και το heavy metal;

Βασιλιάς Αρθούρος: Από τον Μεσαίωνα στην Βικτωριανή εποχή

Ο Βασιλιάς Αρθούρος είναι μία κεντρική φυσιογνωμία του Εγγλέζικου φοκλόρ , που σύμφωνα με τους μύθους και τα μεσαιωνικά κείμενα υπήρξε ο ηγέτης των Αγγλο-Κελτών του 5ου και 6ου αιώνα, που κατατρόπωσε τους Σάξονες εισβολείς και τους συμμάχους τους Σκώτους και Πίκτες και επανάφερε την χριστιανική θρησκεία που εκείνοι είχαν καταργήσει. Έλαβε για σύζυγο του την Γκουίνεβιρ και κατέκτησε διαδοχικά την Σκωτία, την Ιρλανδία, την Γαλατία, την Νορβηγία, την Δανία και την Ισλανδία. Στην συνέχεια ίδρυσε το Τάγμα των “Ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης” και κυβέρνησε το Βασίλειο αυτό ειρηνικά μέχρι το 542 το οποίο και θεωρείται έτος θανάτου του, ο οποίος συνέβη στο νησί Άβαλον, όπου είχε αποσυρθεί μετά τη μάχη της Καμλάν κατά του ανιψιού του, Μόρντρεντ, στην οποία είχε τραυματιστεί. Για κάποιους ο Βασιλιάς Αρθούρος δεν πέθανε αλλά κοιμάται ως άλλος Μαρμαρωμένος Βασιλιάς για να σωσει την Αγγλία όταν έλθει η ώρα.

Τσάρλς Έρνεστ Μπάτλερ: “Βασιλιάς Αρθούρος”

Οι ιστορίες του Αρθούρου υπήρξαν το θέμα δεκάδων έργων από τον 9ον αιώνα και μετά με αποκορύφωμα τον “Θάνατο του Αρθούρου” (Le Morte d’Arthur, 1485), το μοναδικό έργο του Εγγλέζου συγγραφέα Σερ Τόμας Μάλορυ. Ο Μάλορυ συνέλεξε Αγγλικές και Γαλλικές πηγές, τις άλλαξε την χρονολογική σειρά, τις ερμήνευσε και τις παράλλαξε με σκοπό να πει την πλήρη ιστορία του Βασιλιά Αρθούρου: την σχέση με τον πατέρα του Ούθερ Πεντράγκον, τον θρύλο του ξίφους Εξκάλιμπερ και του μάγου Μέρλιν, τις ιστορίες των Ιπποτών Λάνσελοτ και Τριστάνου (και του έρωτα με την Ιζόλδη) την αναζήτηση του Άγιου Δισκοπότηρου και την παράνομη σχέση του Λάνσελοτ και της Γκουίνεβιρ, η οποία έμμεσα έφερε την καταστροφή του βασιλείου και τον θάνατο του Αρθούρου.

“Ο θάνατος του Αρθούρου” του Σερ Τόμας Μάλορυ σε έκδοση του 1674

Η τρέλλα της Βικτωριανής εποχής για τον Βασιλιά Αρθούρο, μετά από αιώνες ανυπολυψίας, οφείλεται αφ’ενός στην αναζήτηση για ένα κώδικα ηθικής της εποχής, πράγμα που οδήγησε σε επανέκδοση του “Θανάτου του Μάλορυ” το 1816 για πρώτη φορά από το 1674 (θα ακολουθήσουν άλλες έξι μέσα στον 19ον αιώνα) αφ’ετέρου στην κυκλοφορία των “Ειδυλλίων του Βασιλιά” (1856) του δαφνοσκεπή ποιητή Άλφρεντ Τέννυσον, που θα γινόταν το μεγαλύτερο μπεστ σέλλερ της εποχής. Σε αυτά ο Τέννυσον βασιζόταν στον Μάλορυ και παρουσίαζε τον Αρθούρο ως έναν ιδανικό άνδρα που απέτυχε εξαιτίας της ανθρώπινης αδυναμίας να ιδρύσει ένα τέλειο βασίλειο επί της γης. Και τα δύο βιβλία γοήτευσαν και επηρέασαν τον Ντάντε Γκαμπριέλ Ροσσέτι και την παρέα του.

Ακριβώς αυτήν την επίδραση έρχεται να δείξει η έκθεση “Ο Θρύλος του Βασιλιά Αρθούρου: Μια μεγάλη αγάπη των Προ-Ραφαηλιτών” με έργα διάσημων ζωγράφων, όπως ο Ντάντε Γκαμπριέλ Ροσσέτι, ο Άρθουρ Χιούτζ, ο Τζων Γουίλλιαμ Γουώτερχάουζ και ο Γουίλλιαμ Μόρρις, αλλά και λιγότερο γνωστών γυναικών του κινήματος, όπως η Έλεανορ Φορτέσκ – Μπρίκντέηλ, η Έμμα Σάντυς και η Ελίζαμπεθ Σίνταλ, από τις μούσες του κινήματος.

Η αφίσσα της έκθεσης

Μια περιοδεύουσα έκθεση με σπάνια αποκτήματα

Επιμελημένη από την Νάταλι Ρίγκμπυ της Φάλμουθ Αρτ Γκάλερυ, η έκθεση σηματοδοτεί τα διάφορα ερείπια και αξιοθέατα σε όλη την χώρα που είναι συνδεδεμένα μαζί του , επιτρέποντας το κοινό να περπατήσει στα βήματα του Αρθούρου και βλέποντας τον μέσα από μια νέα μάτια.

Για αυτόν τον λόγο, διαλέχθηκαν τρεις γνωστές πινακοθήκες για μια εθνικού επιπέδου περιοδεία σε τοποθεσίες που σχετίζονται με τον Βασιλιά Αρθούρο. Μετά την “Πινακοθήκη Γουίλλιαμ Μόρρις” όπου η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 22 Ιανουαρίου 2023, σειρά έχει το Tullie House (Τούλυ Χάουζ) του Καρλάισλ από τις 4 Φεβρουαρίου 2023 μέχρι τις 3 Ιουνίου 2023.

Το τελευταίο στάδιο θα την δεί να καταφθάνει στην Κορνουάλη – γνωστή από παλιά για τις γεωγραφικές διασυνδέσεις της με τον θρύλο του Βασιλιά Αρθούρου- βρίσκοντας μια στέγη στην “Φάλμουθ Άρτ Γκάλερυ” από τις 17 Ιουνίου 2023 έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2023.

Photo: Nicolas Tree /William Morris Gallery

Η περιοδεύουσα έκθεση που θα διαρκέσει 12 μήνες συγκεντρώνει μεγάλες ελαιογραφίες, σκίτσα και μελέτες σε λάδι, εικονογραφημένα βιβλία, τετράδια προσχεδιασμάτων και χαλκογραφίες και στις τρεις πινακοθήκες με τα εκθέματα να διαφέρουν ελαφρώς ανάμεσα στις πινακοθήκες.

Έτσι η “Φάλμουθ Άρτ Γκάλλερυ” εξασφάλισε την πλήρη σειρά των πινάκων του εγγλέζου ζωγράφου Τζων Γουίλλιαμ Γουώτερχάουζ με θέμα την Δεσποσύνη του Σαλότ ως σημαντικό μέρος της έκθεσης. Ζωγραφισμένοι σε μια περίοδο είκοσι χρόνων, οι πίνακες δεν εκτέθηκαν ποτέ όλοι μαζί πριν στο Ηνωμένο Βασίλειο, δίνοντας μια αποκλειστική και μοναδική ευκαιρία για να τους δει κάποιος όλους μαζί στην Κορνουάλη.

Τζων Γουλλλιαμ Γουώτερχάουζ: “Σιχαίνομαι τις σκιές ” είπε η Δεσποσύνη του Σαλότ”

Στα βήματα του Βασιλιά Αρθούρου

Μελέτες σε λάδι, σχέδια και τετράδιο προσχεδίων από την σειρά μαζί με το σχολιασμένο και γεμάτο σχέδια αντίτυπο της ποιητικής συλλογής “Tennyson’s Poems” (Ποιήματα του Τέννυσον) που είχε στην κατοχή του ο Γουώτερχάουζ θα είναι επίσης μέρος της έκθεσης.

Κάθε μία από τις τρείς πινακοθήκες βρίσκεται σε περιοχη που σχετίζεται με διαφορετικές ιστορίες του Αρθούρου και κάθε στάδιο της περιοδείας θα είναι διαφορετικά στημένο ώστε να πει τις ιστορίες της συγκεκριμένης περιοχής.

Έτσι η William Morris Gallery εκπροσωπεί το νοτιοανατολικό μέρος της Αγγλίας, την περιοχή όπου φτιάχθηκε η Στρογγυλή Τράπεζα και όπου το Εξκάλιμπερ καρφώθηκε σαν “Ξίφος στην Πέτρα”. Είναι επίσης στενά συνδεδεμένο με το φανταστικό “Άστολατ”, ένα μέρος που σχετίζεται με την σχέση του Λάνσελοτ και της Ελαίην (ετεροθαλή αδελφή του Αρθούρου), γνωστή ως Δεσποσύνη του Άστολατ, της οποίας η ιστορία ενέπνευσε το ποίημα του Τέννυσον “Δεσποσύνη του Σαλότ”.

Έμμυ Σάντυζ: ;Eλαιν

Το Tullie House’s (Τούλυ Χάουζ) στο Καρλάισλ περιτριγυρίζεται από τοποθεσίες παλαιών μαχών που συνδέονται με τον Βασιλιά Αρθούρο και τους Ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης. Είναι επίσης πολύ συνδεδεμένο με την ερωτική σχέση του Λάνσελοτ και της Γκουϊνβίρ και κατά συνέπεια με τον θάνατο της Γκουϊνεβίρ.

Nτάντε Γκάμπριελ Ροσσέτι: “Ο Σερ Λάνσελοτ στο δωμάτιο της Βασίλισσας”

Η Κορνουάλη, όπου βρίσκεται η Falmouth Art Gallery, φιλοξενεί ένα μεγάλο αριθμό τοποθεσιών συνδεδεμένων με τον θρύλο του Βασιλιά Αρθούρου, συμπεριλαμβανομένων του Κάστρου Τίνταγκελ, που υπήρξε το μέρος όπου γεννήθηκε ο Αρθούρος, της σπηλιάς του Μέρλιν στο Τίνταγκελ, της τοποθεσίας της Μάχης της Καμλάν ανάμεσα στον Βασιλιά Αρθούρο και τον Μόρντρεντ, της λίμνης Ντούζμαρυ Πούλ, όπου ζούσε η Κυρία της Λίμνης , της τοποθεσίας του Εξκάλιμπερ στο Λόε Μπαρ και του Τρίσταν Στόουν, μιας τεράστιας πέτρας στο Φόγιουεη, συνδεδεμένο με την καταγωγή του μύθου του Τριστάνου και της Ιζόλδης.

Τέλος για να συνοδεύει την έκθεση , οι εκδόσεις Sansom & Company κυκλοφόρησαν το βιβλίο The Legend of King Arthur: Pilgrimage, Place & the Pre- Raphelites (Ο θρύλος του Βασιλιά Αρθούρου: Προσκύνημα, Τοποθεσίες και οι Προ-ραφαηλίτες ζωγράφοι). Το βιβλίο είναι πλήρως εικονογραφημένο και με δοκίμια από διεθνώς αναγνωρισμένους μελετητές του Βασιλιά Αρθούρου και εξερευνεί τον θρύλο του και την επίδραση στην Βικτωριανή περίοδο.