της Ευαγγελίας Χαλδαιάκη
Δρα. Ιστορικής Μουσικολογίας
En Route. Ένας ορχηστρικός δίσκος, με συνθέσεις του Νίκου Παραουλάκη, που κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2022.
Την πρώτη φορά που άκουσα τον δίσκο, παρατηρώντας παράλληλα και την εικόνα του εξωφύλλου, σκέφτηκα πως προορίζεται για να ακούγεται στον δρόμο! Τον συνέδεσα δηλαδή με ταξίδια, ένα ακόμη άλμπουμ για να ακούω στο αμάξι (το οποίο έχω εξάλλου μετατρέψει στη μουσική μου βιβλιοθήκη). Περνώντας βέβαια από το ένα κομμάτι στο άλλο, αλλά κυρίως συζητώντας με τον δημιουργό του για το όλο εγχείρημα, κατάλαβα ότι στην ουσία αφορά τον δικό του δρόμο. Είναι ένα ταξίδι από το παρελθόν στο παρόν, όπως και ο ίδιος δηλώνει.
En Route λοιπόν. Καθ’ οδόν. Ένας τίτλος σαφής και περιεκτικός, που σκιαγραφεί επακριβώς την εντύπωση που αφήνει, ή που επιδιώκει να αφήσει, το άκουσμα του συγκεκριμένου έργου. Οι ονομασίες των συνθέσεων είναι επίσης απλές, αλλά συνάμα και περιγραφικές. Προδίδουν κατά κάποιο τρόπο το μουσικό περιεχόμενο. Νομίζω επίσης ότι η απουσία των στίχων δεν είναι τυχαία. Όσοι γνωρίζουν τον Νίκο ξέρουν ήδη ότι εκφράζεται καλύτερα και βαθύτερα μέσω των μελωδιών. Και πόσο άνετος είναι όταν φυσάει κάποιο καλάμι ή επιμελείται κάποια ηχογράφηση…
Το “En Route” ξετυλίγεται με μια συγκεκριμένη σειρά, τόσο από άποψη μουσική, όσο και με απώτερο σκοπό να αφήσει μια σαφή αίσθηση στις ακροάτριες και στους ακροατές. Να αποτυπώσει το μουσικό ταξίδι του δημιουργού του. Μια εξελικτική διαδικασία τόσο μουσική, όσο και ζωής. Ένας καλλιτέχνης που μεγάλωσε στην Ιεράπετρα της Κρήτης, με την παιδική του ηλικία να πλαισιώνεται από τα ανάλογα μουσικά ακούσματα που υπήρχαν γύρω του. Η μουσικότητά του φαίνεται ότι ενυπήρχε και κρυβόταν μέσα του, έτοιμη να αρχίσει να ξεδιπλώνεται και να αναπτύσσεται, τη στιγμή που θα εμφανίζονταν τα κατάλληλα εναύσματα. Όταν ήταν μικρό παιδί, στα κρητικά πανηγύρια που ενίοτε βρισκόταν, στεκόταν μπροστά στη σκηνή και παρατηρούσε τους οργανοπαίκτες· έτσι δημιουργήθηκε αρχικά η περιέργεια και το ενδιαφέρον του προς τη μουσική.
Αλλά το πρώτο του κίνητρο για να ασχοληθεί με το σημερινό βασικό του όργανο έγινε σε πιο ώριμη ηλικία, όταν είχε την πρώτη του συνάντηση με το νέυ, ακούγοντάς το σε μια συναυλία που οργάνωσε ο Ross Daly. Βέβαια, αυτή η πρώτη επαφή έπρεπε επίσης να διαφυλαχθεί, ώστε να εξελιχθεί όταν οι συνθήκες θα το ευνοούσαν. Καθότι κατά εκείνο το χρονικό διάστημα η ανεύρεση του συγκεκριμένου οργάνου, αλλά και δασκάλου επ’ αυτού, δεν ήταν ιδιαίτερα εφικτά στον ελλαδικό χώρο. Φανταστείτε επομένως την έκπληξή του όταν την πρώτη φορά που βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη, στον όροφο και μόνο του χόστελ όπου έμενε συνάντησε δυο επιπλέον νεϋζέν, όσους περίπου έβρισκε στην Αθήνα! Αν και έχουν περάσει χρόνια από τότε, μέχρι σήμερα χαμογελάει πραγματικά όταν διηγείται τα πρώτα του αυτά μουσικά βήματα – μικρό αλλά σημαντικό δείγμα της αγάπης του προς το αντικείμενο ενασχόλησής του. Επιστρέφει, τρόπον τινά, στον ίδιο παιδικό ενθουσιασμό με τον οποίο κοιτούσε τους μουσικούς στα πανηγύρια. Λίγο πολύ όπως τον βλέπουμε κι εμείς στο εξώφυλλο του CD να στρέφεται προς τον φακό της κάμερας.
Το έργο αυτό όμως δεν αφορά μόνο το νέυ, ούτε μόνο τον πνευστό Νίκο. Είναι ναι μεν ο ίδιος ως οργανοπαίκτης πνευστών, εδώ με νέυ, τουρκικό καβάλ, ζουρνά και ντουντούκ, έχοντας, ως γνωστόν, αφήσει ανάλογο ορόσημο στην ελληνική μουσική σκηνή. Από την άλλη, στον δίσκο εμφανίζεται και ως οργανοπαίκτης εγχόρδων, με κιθάρα και τζουμπούς. Στην κιθάρα εξάλλου έχει κάνει ωδειακές σπουδές και του έχει απονεμηθεί πτυχίο. Δεν δίστασε ωστόσο να παίξει και πλήκτρα σε κάποια από τα κομμάτια, αλλά και να προσθέσει ηχογραφήσεις της φωνής του! Και φυσικά σε αυτό το έργο προβάλλεται ως συνθέτης, μουσικός παραγωγός και τεχνικός ήχου. Γιατί, όπως πιθανό ήδη γνωρίζει το κοινό, εκτός από νεϋζέν και καλός δάσκαλος είναι και ένας εξαιρετικός ηχολήπτης, έχοντας στήσει, ας σημειωθεί εδώ με τα ίδια του τα χέρια και την πολύτιμη βοήθεια ενός φίλου του, το προσωπικό του στούντιο μέσα στο σπίτι του. Το στούντιο “K65”. Μάλιστα, ανά στιγμές σε κάποια από τα κομμάτια του, ο οργανοπαίκτης Νίκος αφήνει εντελώς τη θέση του στον ηχολήπτη Νίκο.
Παρότι είναι μια ατομική υπόθεση, ο δίσκος αφορά και τη συλλογή και μείξη των ήχων που πρόσθεσαν προθυμότατα οι φίλοι και συνεργάτες του δημιουργού του. Περιέχονται ακροάματα τζαζ, κλασικά δυτικά, ‘παραδοσιακά’, ανατολικά και πειραματικά. Τοποθετημένα γενικότερα στον χώρο της διεθνούς, world, μουσικής. Οι επιρροές του δημιουργού του δίσκου από τις μουσικές του σπουδές, τα ακούσματά του και τις μουσικές του συμπράξεις είναι εμφανείς. Ο Νίκος προσφέρει στο κοινό ένα πολύ περίτεχνο κέντημα που έφτιαξε ο ίδιος, χρησιμοποιώντας αρκετές και πολύχρωμες κλωστές. Έτσι, παρά τις διάφορες καλλιτεχνικές συνεργασίες που προβάλει αυτό το άλμπουμ, εδώ κυριαρχεί πλέον ως αυτόνομος καλλιτέχνης, ως μουσική προσωπικότητα, και όχι ως μέλος κάποιου γκρουπ. Είναι το προσωπικό του έργο, το οποίο έχει δουλέψει κυρίως κατά μόνας και ηχογραφημένο, σχεδόν εξολοκλήρου, στο δικό του στούντιο.
Γενικώς, το “En Route” μπορεί να ακροαστεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Εξάλλου έτσι δεν οφείλει να είναι κάθε τέτοιο δημιούργημα; Κινείται γραμμικά, από τον χαιρετισμό μέχρι τον αποχαιρετισμό. Περιέχει πολλά επίπεδα ακρόασης αλλά και μουσικής, με βάθος έκφρασης. Οι αρμονίες, οι ενορχηστρώσεις και οι αυτοσχεδιασμοί έχουν όλα συντεθεί σε μια συνεργία με τρόπο ποικιλματικό. Το όλο εγχείρημα χαρακτηρίζεται από σεβασμό και αφοσίωση στη μουσική τέχνη και στα επιμέρους είδη της. Αποδίδεται απλότητα αλλά και πολλαπλότητα μαζί – ακριβώς όπως και η προσωπικότητα του Νίκου… Εν πάση περιπτώσει, πρόκειται για μελωδίες που ‘κολλάνε’ στον νου και παίζονται ξανά και ξανά στη μουσικοθήκη του εγκεφάλου. Συνθέσεις ανόμοιες μεταξύ τους, που ακούγονται και αυτόνομα. Κάτι ακόμη που προδίδει το μουσικοσυνθετικό ταλέντο του δημιουργού τους.
Και φυσικά, οι συναισθηματικές επιδράσεις δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν από ένα τέτοιο έργο. Συνθέσεις με σαφείς ή υπαινικτικές αφιερώσεις, ως εντυπώσεις από άτομα που πέρασαν από τη ζωή του Νίκου. Και, βέβαια, δεν παραλείπει να αποτίσει φόρο τιμής στους γονείς του και στην αδερφή του, που στέκονται αρωγοί στη ζωή του. Αξιοσημείωτο στοιχείο το ότι το εξώφυλλο του CD είναι μια παιδική ανάμνηση του ίδιου και της αδερφής του Αθηνάς, απαθανατισμένοι από μια οικογενειακή φίλη στο αγροτικό μάρκας Datsun του πατέρα τους, μαζί με αυτόν· ένα όχημα ορόσημο για την ελληνική αγροτική επαρχία και πόσο μάλλον για την Κρήτη! Σαφώς και δεν θα υπήρχε καλύτερη εικόνα για να πλαισιώσει την έννοια του “En Route”… Επίσης ενδιαφέρουσα πληροφορία, ότι και η ενασχόλησή του με την ηχοληψία ξεκινάει με συναισθηματικού τύπου επιρροές, αφού τα πρώτα του ηχοληπτικά μηχανήματα του δωρίστηκαν από τον κουμπάρο του! Ένα μάλιστα από αυτά τα αρχικά δώρα έχει βρει τη θέση του και παραμένει μέχρι σήμερα στο K65.
Kλείνοντας, θα ήθελα να αναφέρω το προσωπικά αγαπημένο μου κομμάτι του δίσκου: το “Karsilama”. Γιατί το συγκεκριμένο; Αρχικά για λόγους προσωπικών μουσικών προτιμήσεων, αναγνωρίζοντας ότι στο “Karsilama” αξιοποιείται τροπικού είδους σύνθεση και υπάρχουν αναμφίβολα επιρροές από την ‘παράδοση’. Πρόκειται για αποτέλεσμα συνθετικής σπουδής, για μια επέκταση στις μουσικές κουλτούρες της Ανατολής. Αλλά κυρίως το ξεχωρίζω διότι σε αυτό το κομμάτι ξεδιπλώνεται στο έπακρο ο πνευστός Νίκος, σε ένα διάλογο μόνο μεταξύ πνευστών και κρουστών. Και επειδή ταυτόχρονα αναδύεται ο ίδιος ως δημιουργικός, μουσικά καλλιεργημένος και ιδιοφυής, θα πρόσθετα!
Σε όλες αυτές τις σκέψεις προστίθεται το γεγονός ότι το “Karsilama” ανοίγει με το ηχητικό αποτύπωμα της στιγμής της έμπνευσής του, στο πεδίο επιτέλεσής του. Ακούμε, συγκεκριμένα, μια πρόχειρη ηχογράφηση που έγινε στην πλατεία του Αγίου Λαυρεντίου στο Πήλιο, τις ημέρες του Μουσικού Χωριού. Με μια φλογέρα φτιαγμένη από ένα πλαστικό κέλυφος μαρκαδόρου! Και κάπως έτσι γινόμαστε κι εμείς μέτοχοι της ανάμνησης αυτής: καθώς στο βάθος ακούγονταν νταούλια να παίζουν σε ρυθμό εννιάσημο, ο Νίκος κρατούσε αυτό το ιδιαίτερο όργανο, το οποίο έφτιαξε ο πατέρας ενός φίλου του, και εμπνεύστηκε τη συγκεκριμένη μελωδία…
Καλές ακροάσεις λοιπόν, ή όπως πολύ σοφά λέει ο ίδιος ο συνθέτης, καλά και περιπετειώδη ταξίδια!
