του Μπρούς Φρέχνεν
Η παράσταση τελείωσε. Το 2016 χάσαμε τα δύο τρίτα από το πιο σημαντικό μουσικό γκρουπ της εποχής της ροκ. Ο Κηθ Έμερσον, συνθέτης τόσο της ροκ, όσο και κλασσικής μουσικής, ικανής να αγγίξει τη ψυχή, και αναμφισβήτητα του πιο ικανού κημπορντίστα του αιώνα, πάσχοντας από κατάθλιψη και αντιμετωπίζοντας επώδυνη και εξουθενωτική εκφύλιση των νεύρων, αυτοκτόνησε.
Ο Γκρεγκ Λέηκ, του οποίου η φυσικά βροντώδης φωνή καλλιεργημένη σε αξεπέραστο επίπεδο τονικής ακρίβειας και εύρους, του οποίου οι λυρικές συνθέσεις μπορούσαν να αναπαριστούν εικόνες εκπληκτικής ομορφιάς, υπέκυψε στον καρκίνο. Έτσι, τα δύο τρίτα των Eμερσον, Λέηκ εντ Πάλμερ έχουν εγκαταλείψει τη σκηνή, μην επιστρέφοντας ποτέ.
Έχουμε μείνει με τον Καρλ Πάλμερ, κλασικά εκπαιδευμένο όπως και οι συνάδελφοι του, ο οποίος διακατέχεται από υψηλές ικανότητες και ακατέργαστο ταλέντο (και πάλι, όπως και συνάδελφοι του), ίσως ο πιο ανοιχτός και προσιτός από τους τρεις τους, που εξακολουθεί να εκτελεί με μια άλλη υπέροχη, αλλά πολύ διαφορετική μπάντα, τους Asia, και συνεχίζοντας με μια μπάντα παρακαταθήκη των ELP για να μας θυμίζει αυτό που έχουμε χάσει.
Στα καλύτερά τους, οι στίχοι του Λέικ (συχνά με τη συνεργασία του Peter Sinfield) φαντασιοκοπούν άλλους κόσμους, αντλώντας εικόνες με τις λέξεις και τους ήχους και αποτυπώνοντας τους στα αυτιά και τα μυαλά των ακροατών.
Το μεγαλείο των «Έμερσον, Λέηκ εντ Παλμερ»
Στους κριτικούς της ροκ ποτέ δεν άρεσαν οι ELP, πετώντας αδαείς προσβολές όπως “στομφώδεις” και “υπερφίαλοι”, σαν η σύνθεση και εκτέλεση στα υψηλότερα ιδανικά αποτελεί “δήθεν» . Αλλά οι επιθέσεις των κριτικών ήταν με το τρόπο τους μια αναγνώριση της δόξας των ELP: Η μπάντα δεν είχε μόνο ως σκοπό απλώς να ευχαριστήσει το ακροατήριο – αν και επιδίωκαν να ευχαριστήσουν, μεταξύ άλλων μέσω θεατρικών του τσίρκου. Ούτε είχαν ως στόχο να είναι “σύγχρονοι” ή “αυθεντικοί” με την εκχυδαϊσμένη έννοια της λέξης, τόσο σεβαστή από τους πραγματικά ξιπασμένους ημιμαθείς που απαιτούν εκτίμηση για τις δικές τους προσωπικές κλίσεις και εμπειρίες. Οι ELP προσπάθησαν να δημιουργήσουν Τέχνη.
Για μια ομάδα μουσικών που παίζουν μηχανικά όργανα να καταφέρουν να θέσουν τόσο υψηλές προσδοκίες φαίνεται γελοίο σε πολλούς. Το είδος της μουσικής που βοήθησαν οι ELP να δημιουργηθεί (το “progressive”ροκ, ταμπέλα που οι ίδιοι απέρριψαν) είναι μάλλον επιεικής ως προς την έλξη της με τους ηλεκτρονικούς ήχους και μελλοντολογική ιδεολογία. Αλλά οι ELP, ανεξαρτήτως από τις υπερβολές τους και από τις πολιτικές απόψεις των μελών της, υπήρχαν για τη μουσική, όχι για την ιδεολογία.
Οι ELP δούλεψαν για να είναι επαγγελματίες συνθέτες και μουσικοί. Είτε εξετάσουμε το οργανικό, λικνιστικό, τυμπανοκεντρικό “Tank” από το πρώτο τους άλμπουμ ή τις απροκάλυπτα εγκεφαλικές φαντασιώσεις του “Pirates” από το Works Volume I και το “Karn Evil 9” από το Brain Salad Surgery, οι Έμερσον, Λέικ εντ Πάλμερ ήταν “ρέστοι”. Έβρισκαν χαρά στο να απλώνονται σαν μουσικοί και από το να στοιβάζουν ρυθμούς και μελωδίες με τρόπο που ο Μπάχ θα ενέκρινε.
Στα καλύτερά τους, οι στίχοι του Λέικ (συχνά με τη συνεργασία του Peter Sinfield) φαντασιοκοπούν άλλους κόσμους, αντλώντας εικόνες με τις λέξεις και τους ήχους και αποτυπώνοντας τους στα αυτιά και τα μυαλά των ακροατών. Αυτό είναι πιο προφανές στο επιφανειακά αυτο-επεξηγηματικό “Pirates”. Αλλά ισχύει επίσης, για παράδειγμα, και για το “Karn Evil 9, First Impression” (ειδικά το λιγότερο γνωστό Μέρος Ι) στο οποίο τα λόγια και η μουσική συνδυάζονται για να κάνουν τον ακροατή να ταυτιστεί με έναν ήρωα του οποίου η αρετή και η περηφάνια τον οδηγεί σε ένα φανταστικό, εφιαλτικό κόσμο στον οποίο το θέαμα και η φιλοδοξία καταστρέφουν την ανθρωπότητα – πνευματικά στο τέλος του First Impression, και κυριολεκτικά στο τέλος του άλμπουμ.
Το “Karn Evil 9” δεν είναι εξεζητημένο, είναι γνήσια και εκ προθέσεως μουσική μεγάλης κλίμακας, συνδυάζοντας τεχνικές της κλασσικής μουσικής με πολλαπλούς, συνυφασμένους ρυθμούς, και πολυφωνία που βυθίζει τον ακροατή σε έναν ιστό ήχου δημιουργώντας για μια στιγμή τη δική του πραγματικότητα.
Η “Αντίστιξη” είναι μια έννοια (αν όχι μια πραγματικότητα) ελάχιστα κατανοητή από τους ροκ μουσικούς, αλλά ήταν ζωτικής σημασίας για την ικανότητα των ELP να παράγει ήχους που έβγαζαν νόημα σε ένα επίπεδο -ειλικρινά- υψηλότερο από ότι μπορεί να επιτευχθεί από τις περισσότερες μουσικές βασισμένες στα μπλούζ, δίνοντας έμφαση σε μια μοναδική, απλή μελωδία προβαλλόμενη από τέμπο βαθιά ριζωμένα σε ένα ενιαίο ρυθμό.
Στα καλύτερα τους, οι Έμερσον, Λέηκ εντ Πάλμερ» εκτελούσαν σύμφωνα με ένα όραμα της ροκ μουσικής ριζωμένο στο παρελθόν της κλασσικής μουσικής. Οι παραγωγές τους συμπεριελάμβαναν τόσο κλασικές διασκευές (“Fanfare for the Common Man” η πιο διάσημη) όσο και πρωτότυπες συνθέσεις που παρομοίως συνδύαζαν σύγχρονους ρυθμούς και τεχνικές με τη μελωδική εκλέπτυνση ώστε να δημιουργήσουν γνήσια τέχνη – κομμάτια ομορφιάς ικανά να επηρεάσουν τις ψυχές των ακροατών.
Τα μετά την αρχική διάλυση
Όπως συμβαίνει συχνά στη «σώου μπίζνες» θα μπορούσε κάποιος να επικρίνει προσωπικότητες και κίνητρα, και να αμφισβητήσει τις διάφορες αποφάσεις που, για τους ELP, σήμαιναν χαμένες ευκαιρίες έτσι ώστε να φτιάξουν υπέροχη μουσική, όπως επίσης και κάποια μουσική που δεν ήταν έξοχη. Παρ’ όλα αυτά ακόμα και τα πιο παρεξηγημένα άλμπουμ όπως το Love Beach περιλαμβάνουν διαμάντια (το “Canario” είναι ένα από τις καλύτερες διασκευές κλασσικής μουσικής των ELP) και οι ELP σπάνια αποτύγχαναν όταν παρέμεναν πιστοί στο όραμά τους.
Οι ELP μας έχουν αφήσει κάτι πάνω από μισή ντουζίνα αριστουργημάτων σε μορφή άλμπουμ – όχι απλώς τραγούδια, αλλά ολόκληρα άλμπουμ με απαρχές, μέσες, και φινάλε που ταξιδεύουν τον ακροατή ακουστικά.
Η οδύσσεια των τριών αυτών ανδρών μετά την αρχική διάλυση του συγκροτήματος το 1978, είναι εκτενής και επίπονη. Περιλαμβάνει αρκετές σχεδόν-επανασυνδέσεις, συμπεριλαμβανομένου ενός διαφορετικού ELP άλμπουμ – των Emerson, Lake, and Powell.
Με όλο το σεβασμό προς τον Κόζυ Πάουελ, αυτό θα μπορούσε να ήταν ένας από τους καλύτερους δίσκους τους αν είχε συμπεριληφθεί το ταλέντο του Πάλμερ για τις ενορχηστρώσεις και την ικανότητά του να παίζει τα τύμπανα ως πρωταγωνιστικό όργανο. Και υπήρξαν και οι προσπάθειες για να μπουν στην ποπ σφαίρα. Αλλά, εκεί όπου γκρουπ όπως οι «Τζένεσις» είχαν καταφέρει τη μετάβαση, οι ELP, οι 3 (ένα προσωρινό γκρουπ των Emerson, Palmer και Robert Berry), και σόλο προσπάθειες, απέτυχαν. Ο λόγος ήταν απλός: σκεφτόντουσαν μεγαλεπήβολα. Ο Πάλμερ θα μπορούσε να διοχετεύσει τα ταλέντα του στα κρουστά πυροτεχνήματα των Asia.
Αλλά η επιδίωξη του ποπ ενδιαφέροντος, μόλις η μαγεία των συναυλιών σε στάδια με υποστήριξη ορχήστρας ξέφτισε, απαιτήθηκε μια θεμελιώδης αναθεώρηση για τον Έμερσον και τον Λέικ, των οποίων η κλασική εκπαίδευση και πλαίσιο σκέψης έγινε ανούσιο και περιορισμένο.
Ο Έμερσον ιδίως (προς έπαινό του) δε μπορούσε να σκεφτεί ούτε μονοσήμαντα ούτε κοινότοπα. Η μουσική των ELP ήταν επική, αναπαριστώντας εναλλακτικές πραγματικότητες. Να το διαφοροποιήσεις σήμαινε να κάνεις μια κακή απομίμηση από κάτι λιγότερο από το ίδιο.
PICTURES AT AN EXHIBITION (live) (Island) 1972
Αυτό δε σημαίνει ότι οι ELP ήταν μια αυστηρά “καλλιτεχνική” μπάντα. Το υποτιμημένο Works Volume II είναι γεμάτο με επιρροές τζαζ και κάποια από τη καλύτερη μουσική τους. Αλλά αυτό που έκανε τους ELP διαφορετικούς από άλλα ροκ γκρουπ δεν ήταν ότι ήταν “προοδευτικοί” – οτιδήποτε και αν σημαίνει ο όρος. Μάλλον, ήταν ότι τα μέλη τους έβλεπαν ως αποστολή τους τη δημιουργία ομορφιάς. Ένα τέτοιο κίνητρο είναι ένα σπάνιο δώρο, πόσο μάλλον όταν μοναδικά το μοιράζονται αυτοί οι τρεις λαμπροί μουσικοί μαζί με τη γενιά μας .
Οι ELP μας έχουν αφήσει κάτι πάνω από μισή ντουζίνα αριστουργημάτων σε μορφή άλμπουμ – όχι απλώς τραγούδια, αλλά ολόκληρα άλμπουμ με απαρχές, μέσες, και φινάλε που ταξιδεύουν τον ακροατή ακουστικά. Δεν είναι όλα τα άλμπουμ των ELP αριστουργήματα, αν και τα χειρότερα τους περιλαμβάνουν σημαντικά κομμάτια. Αλλά το ντεμπούτο τους Emerson, Lake and Palmer, το Tarkus, το Pictures at an Exhibition, το Trilogy, το Brain Salad Surgery, το Works Volume I και Works Volume II, και αν θα μπορούσα να προσθέσω το Emerson, Lake and Powell και ακόμα και το Black Moon, αποτελούν ένα σύνολο εργασίας πολύτιμο από μόνο του. Προσφέρουν εμπειρίες που εμπλουτίζουν την ψυχή και δείχνουν πόσα πολλά μπορούν να επιτευχθούν με μηχανικά όργανα και την ανθρώπινη φωνή όταν ο στόχος είναι κάτι παραπάνω από το “απλό”.
Προτάσεις μας:
του Μπρούς Φρέχνεν
Ο Μπρούς Φρόνεν είναι αρχισυντάκτης του κορυφαίου συντηρητικού περιοδικού The Imaginative Conservative. Είναι Καθηγητής Νομικής στο t Ohio Northern University College of Law και συγγραφέας των βιβλίων Virtue and the Promise of Conservatism: The Legacy of Burke and Tocqueville, The New Communitarians and The Crisis of Modern Liberalism και υπεύθυνος επιλογής κειμένων στην ανθολογία Community and Tradition: Conservative Perspectives on the American Experience.
