ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΑΡΘΡΑ

Δεν βρέθηκαν άρθρα

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ακολουθήστε μας:
11 November, 2024
ΚεντρικήΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ“Αν και ήταν παραδοσιακοί μουσικοί, ο Κώστας Μουντάκης και ο Βασίλης Σούκας ήταν ανοικτοί σε άλλες μουσικές παραδόσεις” Συνέντευξη με τον Ross Daly Μέρος Β! 

“Αν και ήταν παραδοσιακοί μουσικοί, ο Κώστας Μουντάκης και ο Βασίλης Σούκας ήταν ανοικτοί σε άλλες μουσικές παραδόσεις” Συνέντευξη με τον Ross Daly Μέρος Β! 

Συνεχίζουμε με το δεύτερο μέρος  της συνέντευξης του Ross Daly (διαβάστε το πρώτο μέρος εδώ) του ανθρώπου που έφερε τις μουσικές του κόσμου στην Ελλάδα δημιουργώντας την “έθνικ” σκηνή,  ενώ παράλληλα υπήρξε μύστης της δική μας παράδοσης. 

Και ενώ στο πρώτο μέρος μιλήσαμε για τα 40 χρόνια του Μουσικού Εργαστηρίου “Λαβύρινθος”, εδώ μιλάμε για την πρώιμη δισκογραφία του, όταν συνεργαζόταν με παραδοσιακούς μουσικούς όπως ο Βασίλης Σούκας και εταιρείες, όπως ο “Σείριος” του Μάνου Χατζιδάκι και η Libra του  Άλκη Βαφιά. 

Φωτο: Χρήστος Κισατζεκιάν

Συνέντευξη στον Γιώργο Πισσαλίδη*

Θα ήθελα να σε ρωτήσω για κάποιους μουσικούς με τους οποίους είχες συνεργασθεί, καταρχάς ήθελα να σε ρωτήσω για τον Βασίλη Σούκα.  

Ο Βασίλης Σούκας ήταν ένας πολύ σπάνιος μουσικός.  Βρεθήκαμε λίγο τυχαία το 1986 εάν δεν κάνω λάθος, που ο Νίκος Βαλκάνος έκανε στην Πλατεία Αμερικής το Κέντρο Έκφρασης και είχε έρθει ο Σούκας με το Μιχάλη Κλαπάκη και τον Κώστα Πίτσο και έπαιξαν και πήγα να τους ακούσω, επειδή πάντα μου άρεσε ο Σούκας, αλλά δεν τον ήξερα τον άνθρωπο.  Στο τέλος της βραδιάς ο Νίκος Βαλκάνος μου λέει, δεν πας στο σπίτι σου –έμενα πολύ κοντά– να φέρεις ένα λαούτο, να παίξετε κάτι, να κάνετε έναν αυτοσχεδιασμό μαζί με το Βασίλη;  Εγώ ντράπηκα και λέει, ο Βασίλης είπε να παίξουμε κάτι μαζί.  Οπότε πήγα και έφερα ένα όργανο και παίξαμε ντουέτο, σαν ένα διάλογο, αυτοσχεδιαστικά και αμέσως πήγε πολύ καλά. 

Έτσι ξεκίνησε αυτή η συνεργασία και κράτησε επτά χρόνια, μέχρι που, δυστυχώς, έφυγε πρόωρα ο Βασίλης, αλλά κάναμε πολλά πράγματα.

Πώς στήσατε την “Πνοή” και το “Ελεύθερο Σημείο”;

Η “Πνοή” ήταν πιο δουλεμένο πράγμα.  Δηλαδή η “Πνοή” ήταν αυτό που δουλεύαμε στις συναυλίες μαζί εκείνα τα επτά χρόνια, ήταν το αποτέλεσμα όλης αυτής της δουλειάς που κάναμε μαζί.  Ο Βασίλης μάθαινε πολύ εύκολα τα κομμάτια και πολύ δύσκολα κομμάτια και τα μάθαινε πάρα πολύ εύκολα και έδινε ένα δικό του χρώμα.  Αυτή η δουλειά, η “Πνοή”, βασικά απεικονίζει την επταετία που συνεργασθήκαμε και είναι το καλύτερο κομμάτι που δουλέψαμε. 

Το “Ελεύθερο Σημείο” είναι διαχρονικό πράγμα. Το “Ελεύθερο Σημείο” καταρχάς είναι κάτι που έφτιαξα, ήθελε ένα χρόνο να το φτιάξω αυτό και κάθε ημέρα πήγαινα στο στούντιο μη έχοντας την παραμικρή ιδέα τι θα παίξω.  Οι άνθρωποι που συμμετέχουν στο “Ελεύθερο Σημείο”, που είναι ο Αμίν Αλαγκαμπού, ο Βασίλης Σούκας και ο Περικλής Παπαπετρόπουλος που ήταν από τους πρώτους που μπήκαν στην ομάδα, με είχαν χάσει εκείνες τις ημέρες και ήρθαν στο στούντιο να δουν τι κάνω.  Όταν ήρθαν στο στούντιο, τους λέω, “Ελάτε μέσα να παίξουμε κάτι μαζί” και έτσι βρέθηκε ο Αμίν Αλαγκαμπού να τραγουδά ένα τραγούδι από την πατρίδα του, από το Σουδάν, και έγραψα ένα ολόκληρο κομμάτι γύρω από αυτό το τραγούδι που τραγούδησε, και ο Βασίλης Σούκας ο οποίος έκανε κάποιους αυτοσχεδιασμούς.  

Ο Σούκας πώς έβλεπε όλες τις παραδόσεις;  Δηλαδή είναι ένας μουσικός που είναι στο δημοτικό, πώς έβλεπε τότε να παίζει μουσική από το Σουδάν, από τον Καύκασο, από την Τουρκία;  Ήταν ανοικτός ή είχε δυσκολίες;

Ήταν πολύ ανοικτός.  Ο ίδιος διατηρούσε μία πολύχρονη φιλία με το Μουσταφά Καντιράλι από την Τουρκία και είχαν τύχει πολλές φορές που έρχονταν ο Μουσταφά στην Αθήνα να επισκεφθεί το Βασίλη και να κάνουν παρέα.  Μάλιστα όταν είχε πεθάνει ο Βασίλης, ο Μουσταφά ζήτησε άδεια από τη χήρα του και πήγε και έπαιξε ολόκληρη ημέρα στον τάφο του, να τον τιμήσει.  Οπότε ο Βασίλης ήταν πάρα πολύ ανοικτόμυαλος άνθρωπος και έβλεπε τους άλλους συναδέλφους από άλλες χώρες και από άλλες παραδόσεις με θετικότητα και με ενδιαφέρον.  Το ξέρω ότι η παραδοσιακή μουσική καμιά φορά είναι λίγο πιο κλειστή, αλλά ο Βασίλης δεν ήταν καθόλου, ήταν πολύ ανοικτός άνθρωπος.  

Να πω και για το δάσκαλό μου τον Κώστα Μουντάκη, ο οποίος ήταν μία εξίσου ανοικτή περίπτωση και μάλιστα είχε πει μία φορά την εξής κουβέντα, που μου είχε κάνει εντύπωση.  Είχε πει ότι στο βαθμό που κάποιος έχει μία καλή σχέση με τη δική του την παράδοση, είναι πιο ανοικτός προς τις άλλες.  Είχε πει αυτό το πράγμα σε μία κουβέντα σε μία παρέα και μου είχε κάνει εντύπωση, γιατί συχνά οι παραδοσιακοί μουσικοί δεν έχουν αυτές τις αντιλήψεις, αλλά ήταν η εξαίρεση αυτός, είχε πολύ ανοικτό πνεύμα.  Του άρεσε, αγαπούσε ιδιαίτερα τη μουσική της Ινδίας ο Μουντάκης, είχε πάει κιόλας.  Μία φορά σε ένα σπίτι στο Λονδίνο, όπου ήταν κάποιοι γνωστοί καλεσμένοι από την Ινδία και βρεθήκαμε όλοι μαζί, ο Μουντάκης, ο γιος του και εγώ, μαζί με τους Ινδούς μουσικούς και παίξαμε όλοι μαζί.  Το είχε ευχαριστηθεί ο Μουντάκης πάρα πολύ και οι Ινδοί μουσικοί τον λάτρεψαν το Μουντάκη, τον εκτίμησαν πάρα πολύ.

O Ross Daly με τον Στέλιο Φουσταλιέρακη, τον Γιώργο Γκίκα και τον θρυλικό Κώστα Μουντάκη (Αρχείο Ross Daly)

Όταν ήρθες στην Ελλάδα ή τέλος πάντων άρχισες να παίζεις τη μουσική που παίζεις όπως την παίζεις, είχες κριτική από τους παραδοσιοκράτες της δημοτικής μουσικής;

Κάποιοι άνθρωποι βέβαια ασκούσαν κριτική σε αυτό που κάνω και σε αυτό που κάνω ακόμα και το θεωρώ φυσιολογικό αυτό, γιατί δεν είναι εύκολο πάντα για όλους να καταλαβαίνουν ακριβώς τι κάνω εγώ.  Εγώ καταρχάς δεν θεωρώ τον εαυτό μου παραδοσιακό μουσικό, δεν ανήκω σε κάποια συγκεκριμένη παράδοση.

Πώς θα αυτοχαρακτηριζόσουν, πώς θα αυτοπροσδιοριζόσουν;

Ένας άνθρωπος που αγαπά τη μουσική και κάνει ό,τι μπορεί με αυτή.  Φερ’ ειπείν, εγώ όταν ήρθα στην Κρήτη, δεν ήρθα να γίνω Κρητικός λυράρης, ήρθα να μάθω λύρα, είναι δύο διαφορετικά πράγματα, υπάρχει μία λεπτή διαφορά ανάμεσα σε αυτούς τους δύο στόχους.  Δεν θα είχε νόημα να έρθω να γίνω κάτι το οποίο δεν είμαι, είχε νόημα να έρθω να μάθω να κάνω κάτι που δεν το κάνω μέχρι τώρα, να μάθω κάτι καινούριο που δεν το ξέρω και που με ενδιαφέρει.

O Ross Daly, o Γιώργος Νταλάρας και ο Χρόνης Αηδονίδης στην ηχογράφηση του δίσκου “Τα αηδόνια της Ανατολής” του τελευταίου

Ναι, αυτό είναι το νόημα.

Οπότε αυτό έκανα.  Με το Μουντάκη, στα πρώτα χρόνια επέμενε να αντιγράψω πιστά αυτά που έπαιζε ο ίδιος όταν μου έδειχνε κάτι, να το αντιγράφω πιστά, να το κάνω ακριβώς όπως το έκανε και το έκανα.  Τέσσερα-πέντε χρόνια κράτησε αυτή η διαδικασία και όταν έφθασα στο σημείο να το κάνω σχετικά καλά μου είπε, τώρα σταμάτα, τώρα πρέπει να βρούμε το δικό σου ήχο.  Ήταν πολύ σωστή η συμβουλή αυτή, γιατί σου λέει ότι, ωραία, όλη αυτή η διαδικασία της μίμησης που έκανες μέχρι τώρα είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτός μπορούσε να μου δώσει αυτό που είχε, αλλά δεν πρέπει να σταματήσω σε αυτό.

Πρέπει να πας το δικό σου δρόμο.

Ακριβώς, να το χωνέψω όλο αυτό, να το επεξεργασθώ και να το αξιοποιήσω με ένα δικό μου δημιουργικό τρόπο και να δημιουργήσω ένα δικό μου ήχο.  Ήταν η πιο σωστή συμβουλή που μου είχε δώσει πότε κανείς.  Οπότε ακριβώς αυτό κάνω, δηλαδή φτιάχνω μουσική, η κύρια ιδιότητά μου θα έλεγα ότι είναι του συνθέτη, δηλαδή κυρίως ότι γράφω μουσική, απλώς σε αντίθεση με άλλους συνθέτες με ιρλανδική καταγωγή, έχω πηγές από δύο διαφορετικά μέρη.  Αλλά ο κάθε συνθέτης έχει τις πηγές του, από τις οποίες αντλεί γνώσεις και εμπνεύσεις και ιδέες και ήχους και ακούσματα.  Έτσι και εγώ, απλώς οι δικές μου πηγές, οι δικές μου αναφορές είναι σε αυτές τις παραδόσεις…

Και όχι στα κέλτικα.

Ακριβώς.

Με το Μάνο Χατζιδάκι πως βρεθήκατε στον Μουσικό Αύγουστο;

Με το Χατζιδάκι βρεθήκαμε στο Zoom.  Είχαμε βρεθεί περαστικά στο Μουσικό Αύγουστο στα Ανώγεια πριν από κάμποσα χρόνια, είχαμε συναντηθεί τυχαία, αλλά είχαμε κάνει παρέα ουσιαστικά, δηλαδή γνωριστήκαμε κανονικά, το 1987 ήταν αυτό, που μας κάλεσε να έρθουμε να παίξουμε στο Zoom στην Πλάκα τότε.

Τότε που έκανε τα ακουστικά show, δηλαδή προσπαθούσε να δώσει μία πνευματικότητα στο να πάιζεις σε συγχρονα μαγαζιά  και είχε καλέσει πολλούς μουσικούς και είχε καλέσει και εσένα.

Ναι, είχε καλέσει και εμένα μαζί με το συγκρότημά μας τότε και καθίσαμε και παίξαμε, ήμασταν έναν μήνα στο Zoom.

Στο πρόγραμμα «Στο Σείριο υπάρχουν παιδιά».

Ακριβώς, έτσι λεγόταν το πρόγραμμα, απλώς ο χώρος λεγόταν Zoom.  Ήμασταν ένα μήνα εκεί και έτσι είχαμε την ευκαιρία να τον γνωρίσουμε πιο καλά από κοντά.  Εγώ προσωπικά τον εκτίμησα πάρα πολύ το Χατζιδάκι, δηλαδή πρέπει να είναι από τους πιο ενδιαφέροντες ανθρώπους που έχω γνωρίσει και έστω η περιορισμένη παρέα που είχαμε μαζί του τότε, είναι μία πολύτιμη εμπειρία για εμένα.

Για την έννοια της παράδοσης ή και αυτό που έπαιζες, πως το έβλεπε, τι σου έλεγε;

Νομίζω ότι ο Χατζιδάκις εκτιμούσε, όπως οποιοσδήποτε λογικός άνθρωπος, εκτιμούσε πράγματα που είναι η συσσωρευμένη γνώση του παρελθόντος, αλλά νομίζω ότι έβλεπε ταυτόχρονα ότι όλο αυτό δεν έχει κανένα νόημα εάν δεν συσχετίζεται με μία σημερινή δημιουργικότητα, με μία σημερινή αξιοποίηση δημιουργικού τύπου. Θέλω να πιστεύω ότι αυτό έβλεπε σε εμάς και εκτιμούσε ότι είχαμε μία τέτοια στάση και μία τέτοια προσπάθεια τουλάχιστον απέναντι στο υλικό που δουλεύουμε.

Η “Ανάδυση” πώς προέκυψε; 

Η “Ανάδυση” βασικά ξεκίνησε στα Χανιά, όταν είχα το μουσικό εργαστήρι «Λαβύρινθος» σε ένα ωδείο στα Χανιά, μας είχαν παραχωρήσει ένα χώρο και είχα κάποιους μαθητές και κάποιους άλλους μουσικούς, που ήταν ήδη μουσικοί, και που παίζαμε κάθε ημέρα πάρα πολλές ώρες ένα αρκετά μεγάλο ρεπερτόριο από διάφορα κομμάτια, κάποια δικές μας συνθέσεις, κάποια παραδοσιακά, κάποια από διάφορα μέρη, όχι μόνο από την Ελλάδα.  Ανεβήκαμε στην Αθήνα και συναντηθήκαμε με άλλους μουσικούς στην Αθήνα, που ένας από αυτούς ήταν ο Σενίχ Ούντεγκερ, ο οποίος είναι ένας Τούρκος που παίζει εξαιρετικό βιολί, σήμερα ζει στην Πάτρα και έπαιξε και αυτός μαζί μας, έδωσε πολύ ωραίο χρώμα και ήταν σημαντική η συμμετοχή του.  Ήταν και η Αγκνες Αγκοπιάν  που έπαιζε κανονάκι και βεβαίως προστέθηκε σε αυτή την ηχογράφηση ο Βασίλης Σούκας και αυτή ήταν η πρώτη μας συνεργασία δισκογραφικά με το Βασίλη Σούκα, που ήταν ιδιαίτερα πολύτιμη.

Ήταν προϊόν μίας πολύ καλής συνεργασίας με όλα τα παιδιά που συμμετείχαν σε αυτό. Βασικά είναι αυτό που πάντα πίστευα και που πιστεύω ακόμα, ότι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αναπτύξουμε καλές συνεργασίες με άλλους μουσικούς, γιατί έτσι το σύνολο με ένα μαγικό τρόπο ξεπερνά το απλό άθροισμα των κομματιών.

Να σου θυμίσω τη “Συναυγεία” και τη συνεργασία με τη Libra του Άλκη Βαφιά; 

Ήταν μετά από κάμποσα χρόνια που δεν είχα ηχογραφήσει κάτι.  Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε το τρίο Chemirani (Σεμιρανί), οι Ιρανοί που ζουν στην Αγγλία, ειδικά ο Djamchid Chemirani (Ντζαμίντ Σεμιρανί), ο πατέρας, είναι παλιός μου συνεργάτης και από τους πιο αγαπημένους μου συνεργάτες.  Είχαμε παίξει με τους δύο γιους του, ο μεγάλος, ο Keyvan, όταν ήρθε πρώτη φορά και έπαιξε μαζί μου πρέπει να ήταν 18-19 χρόνων περίπου, οπότε τους ήξερα από παιδιά, ήταν πολύ ωραίο πράγμα που κάναμε μία δουλειά με τους τρεις μαζί.  Επίσης με το Rufus Cappadocia, έναν εξαιρετικό τσελίστα από τη Νέα Υόρκη, που είχε επισκεφθεί την Αθήνα και είχαμε γνωριστεί και μου είχε κάνει τεράστια εντύπωση το δικό του παίξιμο, μου άρεσε πάρα πολύ.  Επίσης ήταν ο Γιώργος Συμεωνίδης που έπαιξε νέυ, ένας από τους πρώτους ανθρώπους στην Ελλάδα που είχε σκεφθεί να ασχοληθεί πολύ σοβαρά το νέυ.  Οπότε, αυτή η δουλειά έγινε με αυτούς τους ανθρώπους, ήταν ένας διαφορετικός ήχος, καινούριος ήχος για εμένα μετά από πέντε χρόνια που δεν είχα ασχοληθεί με ηχογράφηση και αυτό έγινε το 1996-1997.

Πώς ήταν σαν παραγωγή δηλαδή;  Με τη Libra περνούσες, ουσιαστικά, στην ψηφιακή περίοδο. 

Ήμουνα φίλος με το Μιχάλη Νικολούδη τότε.  Αυτό το στούντιο εκείνη την εποχή ήταν κάπου ανάμεσα στο ψηφιακό και στο αναλογικό.  Οπότε ακόμα δούλευε με τρόπους που μου ήταν αρκετά οικείοι και αισθανόμουν καλά.  Ειδικά με το γιο του Μιχάλη, το Θέμη Νικολούδη, ο οποίος είναι και ο ίδιος εξαιρετικός μουσικός, αυτός έκανε όλη την ηχοληψία και συνεργαστήκαμε, ήταν πάρα πολύ κακός συνεργάτης και έτσι την ευχαριστήθηκα αυτή την παραγωγή, μου βγήκε με μία φυσικότητα.

Ο Ross Daly, η Τάνια Νικολούδη, ο Abdeli, o Μιχάλης Νικολούδης και ο διευθυντής της Libra, Άλκης Βαφιάς κατά την ηχογράφηση
της “Συναυγείας” – Φωτό: Χρήστος Κισατζεκιάν

Ο Άλκης Βαφιάς πώς ήταν σαν παραγωγός;

Με άφηνε εντελώς ελεύθερο, ούτε καν ασχολήθηκε, δηλαδή μας είπε λίγο-πολύ κάντε ό,τι θέλετε και μας άφησε να κάνουμε ό,τι θέλουμε.

Είναι συνθήκες και καταστάσεις οι οποίες πλέον δεν υπάρχουν δυστυχώς, η Libra και όλες αυτές οι εταιρίες, γενικά οι εταιρίες, αλλά ειδικά μία σαν την Libra που ήθελε κάτι διαφορετικό εκείνη την περίοδο.

Θεωρώ ότι οι δισκογραφικές εταιρίες δεν έχουν κανένα λόγο ύπαρξης τώρα πια.  Τι CD να εκδώσουν τώρα, αφού Spotify πηγαίνουν όλα.  Τώρα με το Spotify είναι αδύνατον να κάνεις απόσβεση των εξόδων που θα κάνεις εάν φτιάξεις CD .  Δυστυχώς δεν έχει ούτε καν καλή ποιότητα, τίποτα, είναι μία απαξίωση της μουσικής το Spotify.  Οπότε τώρα, όπως είπα, θα ασχοληθώ εντελώς με άλλα πράγματα.

Ο Ross Daly, o Abdeli και ο Μιχάλης Νικολούδης στην φωτογράφηση για την “Συναυγεία”
Φωτό: Χρήστος Κισατζεκιάν

Όπως;

Με εκδόσεις βιβλίων με τη μουσική και με μία ποσότητα μουσικής.  Δηλαδή ήδη για το βιβλίο αυτό που συζητώ τώρα έχω ηχογραφήσει περίπου έξι ώρες μουσικής που θα μπει μέσα σε ένα USB μέσα στο βιβλίο και ο καθένας θα μπορέσει να το ακούσει έστω και με το USB.  Θα μπορεί να την ακούσει κανείς  ψηφιακά από τη δική μου την ιστοσελίδα, αλλά μου αρέσει να υπάρχει ένα φυσικό αντικείμενο, ας είναι αυτό το μικρό πραγματάκι.

Στο Ηρώδειο τι θα παρουσιάσεις;

Στο Ηρώδειο σκέφθηκα πολύ τι θα κάνω.  Δηλαδή έχω τόσους πολλούς συνεργάτες και τόσα διαφορετικά πράγματα που είναι αδύνατον να χωρέσουν μέσα σε μία βραδιά.  Οπότε σκέφθηκα να καλέσω καταρχάς κάποιους από τους ιδιαίτερα αγαπημένους μου συνεργάτες από εδώ, από την Κρήτη.

Τον Ξυλούρη ας πούμε;

Το Γιώργο Ξυλούρη, το Μανώλη Σταυρακάκη, το Γιώργο Μανωλάκη, που έχουμε μία πολύ στενή συνεργασία χρόνια με αυτούς και κατά τα άλλα αποφάσισα να επικεντρωθώ κυρίως σε μία νεότερη γενιά μουσικών που έκαναν μαθήματα και στο «Λαβύρινθο» ή και που κάποιοι από αυτούς είναι και δάσκαλοι.

Όπως;

Όπως είναι ο Χάρης Λαμπράκης, μία κοπέλα από την Τουρκία, η Tουγκσέ Αγκαρυάν, που θα διδάσκει νέυ φέτος, όπως είναι η Κέλλυ Θωμά, όπως είναι η Yasamin Shahhossein (Γιασαμίν Σαχοσσεϊν).  Είναι πάρα πολλοί μουσικοί που είναι καινούριοι και που με ενδιαφέρει να επικεντρωθώ κυρίως σε αυτούς.  Οπότε θα παίξουμε ένα πρόγραμμα με δικές μου συνθέσεις με όλα τα παιδιά, όλοι μαζί.  Διάλεξα ως καλή ιδέα να κάνω αυτό το πράγμα κυρίως με τους μαθητές μου που πλέον έχουν γίνει ολοκληρωμένοι μουσικοί.

Yassamin Shahossein


Γιώργος Ξυλούρης


Ross Daly Βασίλης Σταυρακάκης

 

* Ο Γιώργος Πισσαλίδης έχει υπάρξει συνεργάτης των μουσικών περιοδικών “Ποπ& Ροκ”, “Οζ”, “Δίφωνο” “Jazz & Tζαζ” , καθώς και της “βίβλου του έθνικ” Folk Roots , ενώ έχει συν-συγγραψει το κεφάλαιο για την ελληνική μουσική στις τελευταίες 4 εκδόσεις του έθνικ οδηγού The Rough Guide to World Music

Μοιραστείτε