Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Ένα βιβλίο κλασικό πιά, αυτό της κυρίας Αθηνάς Κακούρη με τίτλο «1821: Η αρχή που δεν ολοκληρώθηκε» (εκδόσεις Πατάκη, 2013), θυμόμαστε σήμερα, ανήμερα της Εθνικής επετείου.
Στο βιβλίο της αυτό η αγαπημένη μας συγγραφέας Αθηνά Κακούρη εξηγεί συνοπτικά το πώς και γιατί διατηρήθηκε ο ελληνισμός ζωντανός στα τετρακόσια χρόνια της τουρκοκρατίας και αφηγείται τα κύρια γεγονότα, –πολεμικά, πολιτικά και διπλωματικά– των δέκα ετών από την Επανάσταση του 1821 ως τη δολοφονία του Καποδίστρια το 1831. Αυτόν βλέπει ως κυρίαρχη μορφή, και επισημαίνει τις δυνάμεις εκείνες που τον εμπόδισαν τότε να δημιουργήσει κράτος, φτάνοντας ως και στη δολοφονία του.
Η εικονογράφηση στόχο έχει κυρίως την καλύτερη κατανόηση της στρατηγικής. Ο τρόπος της γραφής είναι απλός και άμεσος, τα ονόματα και οι ημερομηνίες περιορισμένες, ενώ γίνονται αναφορές και συσχετισμοί που βοηθούν τον αναγνώστη –παιδί ή ενήλικα– να συναισθανθεί το πόσο αυτό το παρελθόν επηρεάζει τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα, άρα τη ζωή του. Γι’ αυτό και η συγγραφέας χρησιμοποιεί το εύρημα του β’ ενικού προσώπου. Για να …ταρακουνήσει τον αναγνώστη, ανοίγει, π.χ., το βιβλίο της ως εξής: “Εσύ, λοιπόν, ποιος είσαι;”
Το “1821” της Αθηνάς Κακούρη (τις διορθώσεις επιμελήθηκε ο φιλόλογος Δημήτρης Καραδήμας) είναι συναρπαστικό. Είναι ιδανικό, θα έλεγα, για σχολικό εγχειρίδιο, με δεδομένη την απαξίωση της ιστορίας – και δη της ελληνικής – στο σύγχρονο σχολείο. Η ιστορία σαν μυθιστόρημα, θα μπορούσαμε να πούμε.
Ο Θόδωρος Παπαγγελής, καθηγητής της Κλασικής Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Ακαδημαϊκός έγραψε για το βιβλίο:
“Το «1821» είναι αφήγηση η οποία διεκδικεί το δικαίωμα ενός πατριωτισμού που συνδυάζει την αίσθηση της εθνικής αξιοπρέπειας με την εγρήγορση της κριτικής διάθεσης. Γι’ αυτό στο βιβλίο υπάρχει διδαχή χωρίς να υπάρχει διδακτισμός. Ο αφηγηματικός τρόπος θέλει να κάνει την Ιστορία ένα ζωντανό και εξελισσόμενο δράμα, στο οποίο όλοι έχουμε ιστορικές μετοχές και το οποίο, άλλοτε με ελεγχόμενο ενθουσιασμό και άλλοτε δι’ «ελέους και φόβου», όπως θα έλεγε ο Αριστοτέλης, αυξάνει το πηλίκον της ιστορικής μας νοημοσύνης, οξύνει την ιστορική μας αυτογνωσία, θέλει να ερμηνεύσει ιστορικά, δηλαδή ορθολογικά, την κληρονομικότητα των καλών και των κακών της συλλογικής μας συμπεριφοράς. Και όλα αυτά, όπως ήδη υπαινίχθηκα, όχι με το βαρύ χέρι του ερευνητικού ιστοριογράφου αλλά με την οικεία χειρονομία του καλού αφηγητή που τον νιώθουμε κοντά μας και δικό μας. Προσωπικά ευχαριστώ την Αθηνά Κακούρη γιατί το δικό της «1821» είναι μια αφήγηση νοήμονος και υγιούς πατριωτισμού που διεκδικεί αυτήν ακριβώς τη γοητεία.”
Σε συνέντευξή της και στο ερώτημα τι ξέρουν οι Έλληνες για το 1821, η Αθηνά Κακούρη απαντά:
Φοβούμαι ότι ξέρουν πολύ λίγα. Αυτό αφενός είναι φυσικό: Έχουμε τη μακρύτερη Ιστορία, διπλή και τρίδιπλη απ’ όλα τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη – κάπου τέσσερις χιλιάδες χρόνια. Ελάχιστοι είναι αυτοί που μπορούν να την ξέρουν, έστω και χοντρικά, όλη. Από την άλλη μολονότι η λογοτεχνία (πεζό και ποίηση) έχει αφιερώσει πολλά στο ιστορικό μυθιστόρημα, τα σύγχρονα μέσα –κινηματόγραφος και τηλεόραση– αδιαφορούν για την ιστορική μας μνήμη ή καταπιάνονται να τη στρεβλώσουν. Αποτέλεσμα: χαλάει κόσμο το Downton Abbey ή ο Σουλεϊμάν, αλλά δε θα βρείτε ούτε μία ταινία της προκοπής για την οθωνική μας εποχή, π.χ., όταν δημιουργείται η πανέμορφη νεοκλασική Αθήνα, ή για τους εκπληκτικούς Βαλκανικούς Πολέμους. Άμα σκεφτείτε πώς τη δημόσια τηλεόραση την πληρώνουμε εσείς κι εγώ, θα οδηγηθείτε σε συμπεράσματα θλιβερά.
Παραθέτουμε στη συνέχεια ένα σχετικό βίντεο: Η Αθηνά Κακούρη μιλάει στο πνευματικό κέντρο του Ι.Ν. Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μοσχάτου για το καινούργιο, τότε, βιβλίο της “1821 η αρχή που δεν ολοκληρώθηκε”.
