του Γεωργίου Πισσαλίδη
Έκλεισαν φέτος 40 χρόνια από την πρεμιέρα των “Δρόμων της Φωτιάς”, μιας ταινίας που σηματοδότησε την απαρχή ενός σύγχρονου πνευματικού (η χριστιανικού ) κινηματογράφου, Από την άλλη, η δημοφιλέστερη ταινία αυτή την στιγμή στην Ελλάδα είναι ο “Ανθρωπος του Θεού” της Γιέλενα Ποποβιτς, με τον Άρη Σερβετάλη στον ρόλο του Αγίου Νεκταρίου. Και αυτό κόντρα στις αρνητικές κριτικές, πράγμα που αποδεικνύει ότι υπάρχει ενδιαφέρον για μια χριστιανική πνευματικότητα στον κινηματογράφο.
Σκεφτήκαμε λοιπόν να παρουσιάσουμε μια εκτενή λίστα ταινιών της παγκόσμιας παραγωγής που τα 40 τελευταία χρόνια παρουσιάζουν τον χριστιανισμό ως καθημερινό βίωμα η υπαρξιακή αγωνία και όπου κυριαρχεί ένας χριστιανικός η ηθικός προβληματισμός πέρα από σύνορα η δογματικές διαφορές.
Οι ταινίες αυτές αντανακλούν αιώνιες πνευματικές αλήθειες σε ένα σύγχρονο πλαίσιο και παρουσιάζουν τον Χριστιανισμό και ως βίωμα και αναρωτιούνται αν μπορούν οι ηθικές αξίες να επιβιώσουν στο σύγχρονο κόσμο. Το κάνουν δε μέσα από καθημερινές ιστορίες και όχι τις κλασσικές βιβλικές ταινίες, που βλέπουμε την Μεγάλη Εβδομάδα.
Oι σκηνοθέτες αυτών των ταινιών δεν ηθικολογούν, αλλά δείχνουν τόσο την αμαρτία η την λάθος συμπεριφορά του ατόμου όσο και την μεταμέλεια και την πνευματική του αναγέννηση η και την καταστροφή του. Xρησιμοποιούν εύστοχα τα σύμβολα, την παραβολή ή την αλληγορία που ήταν και ο τρόπος που δίδασκε ο Χριστός. Kαι όλα αυτά χωρίς να αποκαλούν τις ταινίες τους χριστιανικές. Για αυτό χρησιμοποιούμε τον όρο πνευματικές ταινίες.
Αυτές οι ταινίες έχουν αγαπηθεί από αμερικανούς χριστιανούς σινεκριτικούς διαφόρων δογμάτων (ανάμεσα τους και Ορθόδοξοι) , οι οποίοι χρησιμοποιούν αυτές τις ταινίες και με πρωτότυπες προσεγγίσεις απελευθερώνουν την άποψη περί χριστιανικής ταινίας, ενώ βρίσκουν μια πνευματικότητα σε ταινίες που άλλοι θεωρούν ως ταινίες για ποπ κόρν. Παραδείγματος χάριν «Ο Άρχοντας των Δακτυλιδιών» που μετέφερε στην οθόνη το έπος του χριστιανού Τόλκιν. Η ταινίες που πολλοί δεν μπορεί να τις σκεφτεί κανείς ως πνευματικές, όπως “Οι τρεις ταφές του Μελκιάδες Εστράδα και “Οι τρεις ταμπέλλες έξω από το Έμπινγκ του Μιζούρι”
Η προτεινόμενη λίστα που ακολουθεί (και που είναι απλώς και μόνο ενδεικτική) είναι ένας συνδυασμός από μεγάλες εμπορικές επιτυχίες και βραβευμένες καλλιτεχνικές δημιουργίες (οσκαρικές η μεγάλων δημιουργών) από όλα τα κινηματογραφικά είδη: αθλητικές, ιστορικές, κοινωνικές, ακόμη και γουέστερν και κομεντί. Απόδειξη ότι μπορεί ο κινηματογράφος μπορεί να είναι πνευματική τροφή για τις μάζες. Έχουμε λοιπόν και λέμε:
Οι Δρόμοι της Φωτιάς του Χιου Χάντσον (πρωτότυπος τίτλος: Chariots of Fire, 1981)
Μία από τις ωραιότερες αναπαραστάσεις της Πίστης στην ιστορία του Κινηματογράφου μέσα από την πραγματική ιστορία δύο δρομέων της Αγγλικής ομάδος στους Ολυμπιακούς του 1924, όπου ο ένας είναι Σκωτσέζος ιεραπόστολος και τρέχει για τον Θεό του και ο άλλος ένας αλαζονικός Εβραίος , που τρέχει για να βρει αναγνώριση στο Πανεπιστήμιο και μια κοινωνία που την αρνιέται. Το ποιος είναι νικητής το βλέπουμε στην τελευταία σκηνή όπου ο Εβραίος αναγνωρίζει την ηθική και αθλητική υπεροχή του αντιπάλου του. Το μέλλον τους όμως έτσι όπως το βλέπουμε εκτός ταινίας στους τίτλους τέλους μας κάνει να αναρωτιόμαστε για το μέλλον του χριστιανισμού σε ένα άγριο κόσμο που αλλάζει. Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και Μουσικής για τον Βαγγέλη Παπαθανασίου.
«Τo Xρήμα» του Ρομπέρ Μπρεσόν (π.τ: L’Argent ,1982)
Tο κύκνειο άσμα του «Αγίου» του παγκόσμιου κινηματογράφου είναι η ιστορία ενός πλαστού χαρτονομίσματος που αλλάζει χέρια και καταλήγει σε έναν τίμιο φορτηγατζή, που θα τιμωρηθεί για πλαστογραφία στην θέση των δύο αλαζονικών πλουσιόπαιδων που το τυπώσανε μόνο και μόνο γιατί έπλητταν. Βραβείο καλύτερου Σκηνοθέτη για τον Μπρεσόν στο Φεστιβάλ Καννώνεξ ημίσεως με τον Αντρέα Ταρκόφσκι και την «Νοσταλγία».
Μπλέηντ Ράννερς: Ομάδες εξόντωσης του Ρίντλεύ Σκωτ (π.τ: Blade Runner, 1982)
Mεταφορά επί της οθόνης της νουβέλλας του Φίλιπ Ντίκ «Ηλεκτρικό Πρόβατο» μια δυστοπία μέσα από την ιστορία τεσσάρων ρέπλικας (ου εξωτερικά μοιάζουν με ανθρώπους) που επιστρέφουν στην Νέα Υόρκη για να βρούν τον κατασκευαστή τους, ο Σκωτ θέτει το θέμα της συνάντησης με τον Δημιουργό και το αναπόφευκτο του θανάτου.
«Τρυφερές Σχέσεις» του Μπρους Μπέρεφορντ ( Tender Mercies, 1983).
Η ιστορία μεταμέλειας ενός αλκοολικού πρώην αστέρα της μουσικής «κάντρυ», του οποίου η ζωή αλλάζει όταν πιάσει δουλειά στο βενζινάδικο μιας νεαρής χήρας ήρωα του Βιετνάμ που ζει με τον μικρό της γιο. Θα την παντρευτεί, θα ανακαλύψει την Θρησκεία και μέσα από την Πίστη και μία σωστή οικογένεια, θα μπορέσει σιγά-σιγά να ξανασταθεί στα πόδια του για να αντιμετωπίσει το παρελθόν του και να αναδιπλώσει την καριέρα του. Όσκαρ Α! Ανδρικού Ρόλου για τον Ρόμπερτ Ντυβάλ.
«Αμαντέους» του Μίλος Φόρμαν (π.τ: Amadeus, 1984)
Ο ζηλόφθονος συνθέτης Σαλιέρι (Φιούραιη Άμπραχαμ) δεν μπορεί να καταλάβει πως ο Θεός έδωσε τόσο μεγάλο ταλέντο στον κακότροπο Μότσαρτ (Τόμ Χάλς) και όχι σε αυτόν που είναι πιστός Χριστιανός. Θα αποφασίσει να εκδικηθεί τον Θεό προσπαθώντας να σκοτώσει το ταλαντούχο δημιούργημα Του, αλλά θα τρελλαθεί και θα καταλήξει σε άσυλο. 8 Όσκαρ συμπεριλαμβανομένων για Καλύτερης Ταινίας, Καλύτερου Α! Ανδρικό Ρόλο στον Άμπραχαμ και Καλύτερης Σκηνοθεσίας για τον Μίλος Φόρμαν.
«Μια θέση στην καρδιά» του Ρόμπερτ Μπέντον (π.τ: Places In the Heart: 1984)
Στην διάρκεια της Οικονομικής Κρίσης του’30 η χήρα Έντνα Σπάλντιγκ (Σάλλυ Φηλντ) προσπαθεί να σώσει την φάρμα της από την υποθήκευση με την βοήθεια των δύο παιδιών της, ενός μισότυφλου επιστάτη (Τζων Μάλκοβιτς) και ενός μαύρου γεωργού που πληρώνει μέρος της σοδειάς ως νοίκι (Ντάνυ Γκλό βερ). Μία παραβολή για το Βασίλειο των Ουρανών όπου γίνονται δεκτοί οι πάντες: λευκοί και μαύροι, καλοί και κακοί, νέοι και γέροι. Αρκεί να πιστέψουν και να αλλάξουν συμπεριφορά. Όσκαρ Α! Γυναικείου Ρόλου για την Σάλλυ Φηλντ.
«Η Αποστολή» του Ρόλαντ Τζόφε (π.τ: The Mission, 1986)
Δύο Ιησουϊτες, ο ένας οπαδός του Ξίφους (Ρόμπερτ ντε Νίρο) και ο άλλος οπαδός της Πένας και του Κηρύγματος (Τζέρεμυ Άϊρονς) αποφασίζουν να υπερασπισθούν τους ιθαγενείς, στους οποίους φέρνουν το μήνυμα της Αγάπης, από την γενοκτονία που ετοιμάζουν οι νέοι Πορτογάλοι άποικοι με την βοήθεια των απεσταλμένων του Πάπα. Μία ταινία που δείχνει ποια πρέπει να είναι η στάση του Χριστιανού απέναντι στην βαρβαρότητα ακόμα και όταν η πνευματική του ηγεσία του παίζει διάφορα πολιτικά παιγνίδια. Χρυσός Φοίνικας του Φεστιβάλ των Καννών.
«Η Θυσία» του Αντρέϊ Ταρκόφσκι (π.τ: Offret, 1986)
Την ημέρα των γενεθλίων του ένας συνταξιούχος καθηγητής (Έρλαντ Γιόζεφσον) ζητάει από τον Θεό να θυσιασθεί αυτός για να σωθεί η ανθρωπότητα από το πυρηνικό ολοκαύτωμα που είναι προ των πυλών. Ο Θεός θα εισακούσει την προσευχή του και όλα θα γίνουν όπως πριν αλλά αυτός πρέπει τώρα να πεθάνει. Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής του Φεστιβάλ των Καννών.
«Τα Φτερά του Έρωτα» του Βιμ Βέντερς ( π.τ: Der Himmel über Berlin 1986)
Σε αυτή την ταινία, ο Βιμ Βέντερς καταφέρνει το ακατόρθωτο: να δείξει τον κόσμο μέσα από τα μάτια δύο συμπονετικών αγγέλων που αναλαμβάνουν αποστολές στο μεταπολεμικό Βερολίνο χωρίς να γίνονται αντιληπτοί από τους ανθρώπους, εκτός από τα παιδιά. Πετάνε πάνω από την πόλη ακούγοντας την σκέψη των ανθρώπων, χωρίς όμως να μπορούν να επέμβουν για να βοηθήσουν. Φιλοσοφούν και διαλογίζονται γύρω από την Ζωή και τον Θάνατο, μέχρι την στιγμή που ο ένας από αυτούς θα ζητήσει να γίνει θνητός όταν ερωτεύεται μία ακροβάτισσα του τσίρκου. Χρυσός Φοίνικας για Καλύτερο Σκηνοθέτη για τον Βέντερς στο Φεστιβάλ Καννών.
«Η Γιορτή της Μπαμπέτ» του Γκάμπριελ Άξελ (π.τ: Babette Guldsmende, 1987)
Μέσα από την ιστορία της Γαλλίδας Μπαμπέτ που κερδίζει 10.000 φράγκα στο γαλλικό λαχείο και τα αφιερώνει για να ετοιμάσει ένα γεύμα για ολόκληρη την καλβινική κοινότητα του Δανικού χωριού όπου πλέον ζει, ο Άξελ κάνει μία ταινία για την Πίστη, την ευσέβεια, την γενναιοδωρία και τέλος την μεταμέλεια και την συγχώρεση. Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας.
«Δεκάλογος» του Κριστόφ Κισλόφσκι (π.τ: Dekalog, 1988).
Αυτές οι δέκα ωριαίες ταινίες για την Πολωνική τηλεόραση με την κάθε μία από αυτές να βασίζεται σε κάθε μία από τις Δέκα Εντολές αποτελούν το αποκορύφωμα της Τέχνης και του θεολογικού στοχασμού του Κισλόφσκι, θέτοντας το θέμα της επιβίωσης της χριστιανικής ηθικής στην σύγχρονη κοινωνία.
«Οι Ασυγχώρητοι» του Κλιντ Ήστγουντ (π.τ: The Unforgiven, 1992)
Μία ταινία, όπου ο Ήστγουντ αποδόμησε την βία των παλιών σπαγγέτι γουέστερν, που τον έκαναν στάρ και θεώρησε την Άγρια Δύση ως μία εποχή ηθικής παρακμής. Αρνείται να δεχθεί ότι υπάρχει κάτι ηρωϊκό σε μία ιστορία εκδίκησης ενός πρώην πιστολά και δείχνει το αντίτιμο που πληρώνει ένας άνθρωπος που είναι πληρωμένος δολοφόνος. Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας για τον Κλιντ Ήστγουντ. Όσκαρ Β! Ανδρικού Ρόλου για τον Τζην Χάκμαν.
