Την Τετάρτη 29 Μαρτίου το συγκρότημα αρχαιοελληνικής μουσικής «Ορφεία Αρμονία» σε συνεργασία με το Κοινωφελές Ίδρυμα Προσφοράς Αγάπης «Καίτη Παπαποστόλου» δίνει μια σημαντική συναυλία στην Ροτόντα της Θεσσαλονίκης.
Με αφορμή αυτήν την συναυλία αλλά και τα δέκα χρόνια μουσικής παρουσίας του μουσικού αυτού συνόλου, συναντήσαμε τον Δημήτρη Δελφινόπουλο μουσικό της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης και διευθυντή της «Ορφείας Αρμονίας»
Συνέντευξη στον Γιώργο Πισσαλίδη
Δημήτρη την Τετάρτη 29 Μαρτίου 2017, προκειται να δώσετε ως «Ορφεία Αρμονία» μια συναυλία στην Ροτόντα. Θέλεις να μιλήσεις σχετικά με αυτήν την βραδυά;
Την Τετάρτη 29 Μαρτίου 2017, θα πραγματοποιηθεί στο μνημείο της Ροτόντας στην Θεσσαλονίκη μία συναυλία καθαρά ιστορικού περιεχομένου. Θα ερμηνευτούν σπάνια έργα αρχαίας ελληνικής μουσικής, τα οποία θα περιλαμβάνουν μια εποχή από 3ον π.Χ αιώνα μέχρι τον 3ον μ.Χ.
Τι κομμάτια ακριβως θα παίξετε;
Είναι κατά βάσιν 2 Δελφικοί Ύμνοι ο πρώτος στα 138π.Χ από τον Αθήναιο και ο δεύτερος στον 3ον μ.Χ αιώνα από τον Λιμένιο, 3 ύμνοι του Μεσομήδους του Κρητός γραμμένοι τον 3ον μ.Χ αιώνα, ένα απόσπασμα άπό το πρώτο στάσιμο του «Ορέστη» του Ευρυπίδου του 200 π.Χ , ο «Επιτάφιος» του Σεικίλου του 1ου π.Χ αι. , πολύ γνωστό κομμάτι για όσους τυχαίνει να ασχολούνται με την αρχαία Ελληνική μουσική, καθώς και άλλα πολλά ενδιαφέροντα κομμάτια σωσμένα από την αρχαιότητα. Επίσης θα παρουσιαστούν αποσπάσματα αρχαίας ποίησης στην Νέα Ελληνική, συνοδεία του συγκροτήματος της «Ορφείας Αρμονίας», αποσπάσματα από Αριστοτελικά κείμενα
Τι εννοείς αριστοτελικά κείμενα;
Υπάρχει ας πούμε ένας ύμνος του γνωστού φιλοσόφου , του Αριστοτέλους «Ύμνος προς Αρετή». Γράφηκε προς τιμή του φίλου του Ερμεία, ο οποίος ήταν διοικητής σε μια πόλη της Μικράς Ασίας και βασανίσθηκε μέχρι θανάτου από τους Πέρσες για να αποκαλύψει τις επαφές που είχε με τον βασιλιά της Μακεδονίας, Φίλιππο. Υπάρχουν και άλλα αριστοτελικά κείμενα που θα απαγγελθούν με συνοδεία της «Ορφείας Αρμονίας», όπως ποιες είναι οι αντιλήψεις του Αριστοτέλους για την μουσική, το δίκαιο κλπ.
Επίσης να τονίσω ότι για πρώτη φορά θα παιχθεί από την «Ορφεία Αρμονία» ένα σατυρικό δράμα το οποίο είναι γενικά σπάνιο και δεν έχει ερμηνευτεί από κανένα αντίστοιχο συγκρότημα ούτε του εξωτερικού, ούτε της Ελλάδος. Πρόκειται για σατυρικό δράμα του 2ου μ.Χ από τον πάπυρο της Οξυρρύγχου. Καθώς και ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον κομμάτι, ο «Ύμνος στην Αγία Τριάδα» το οποίο είναι το τελευταίο μουσικό κομμάτι , που γράφτηκε στην αρχαία Παρασημαντική και το πρώτο καταγραμμένο χριστιανικό κομμάτι. Έτσι αποτελεί μια μετάβαση από την μουσική πραγματικότητα των πρώτων τριών αιώνων μετά Χριστόν και την μουσική πραγματικότητα που ακολουθεί αυτούς τους αιώνες.
Εμείς δεν κάνουμε αναβίωση αρχαίας ελληνικής μουσικής γιατί απλούστατα αυτή ουδέποτε έπαψε να υφίσταται. Υπάρχει διαχρονικά μέσα και από την Μεσαιωνική παράδοση και από την νεότερη δημοτική μας παράδοση.
Να πάμε λίγο πίσω. Πως ξεκίνησε η ιδέα περί της δημιουργίας της «Ορφείας Αρμονίας»;
Ήταν Πρωτομαγιά του 2007 όταν πραγματοποιήθηκε η πρώτη συναυλία του σχήματος στην αίθουσα Τελετών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στα πλαίσια Διεθνούς Συνεδρίου Τεχνολογίας και Μηχανικής. Προ αυτού του γεγονότος ο γνωστός μουσικολόγος Δημήτρης Θέμελης με έφερε σε επαφή με τον αείμνηστο γιατρό Αριστοτέλη Βρίτσιο, με τον οποίο συνεργαστήκαμε για την ίδρυση του μουσικού αυτού συνόλου.
Από το 2007 μέχρι σήμερα διαγράφουμε ένα καλλιτεχνικό δρόμο παρουσιαζόμενοι σε αρχαιολογικούς χώρους, σε διάφορες αίθουσες, όπως στο Μπενάκειο Μουσείο, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, στην Αίθουσα Τελετών του Α.Π.Θ., στα Λείβηθρα, στην Αρναία, σε Νάουσα και αλλού ανά την Ελλάδα, σε πανεπιστημιακούς, μουσικολογικούς και αρχαιολογικούς χώρους και η αποδοχή είναι πάντοτε εξαιρετική.
Τι όργανα χρησιμοποιείτε;
Μιλάμε για τα τρία βασικά είδη οργάνων: έγχορδα, πνευστά και κρουστά. Τα έγχορδα είναι οι λύρες, το εθνικό όπως λεγόταν όργανο των Ελλήνων. Ήταν ένα όργανο που συνδεόταν με την εκπαίδευση. Όλοι οι Ελληνόπαιδες έπρεπε να γνωρίζουν λύρα. Όλα αυτά μοιάζουν με την άρπα γιατί έχουν χορδές που κρούονται με τα δάκτυλα.
Έπειτα άλλο όργανο είναι η φόρμιγξ, όργανο των επών. Ο Αχιλλέας, λέει ο Όμηρος, ηρεμούσε με τον γλυκό ήχο της φόρμιγγος. Υπάρχει η βάρβιτος , το βαθύχορδο όργανο της εποχής. Έχαιρε εκτίμησης στα συμπόσια. Η κιθάρα, όργανο των διαγωνισμών, ιδιαίτερα δεξιοτεχνικό όργανο. Η πανδουρίς, ο πρόδρομος του σημερινού μπουζουκιού. Δεν το είχαν σε πολύ μεγάλη εκτίμηση, αλλά ήταν ευρέως διαδεδομένο σε κατώτερης οικονομικής στάθμης πολίτες, που αδυνατούσαν να προχωρήσουν στην μελέτη της λύρας και να φοιτήσουν δίπλα σε δασκάλους σπουδαίους. Η πηκτίς και το τρίγωνο είναι δύο όργανα που μοιάζουν πάρα πολύ με την άρπα. Χρησιμοποιούνταν πάρα πολύ σε συμπόσια. Η σαμβύκη, ένα περίεργο όργανο , θυμίζει κάπως κάποια αφρικανικά όργανα.
Πηγαίνουμε μετά στα πνευστά που είναι διπλοί αυλοί, είναι ο πλαγίαυλος, ο πρόδρομος του φλάουτου. Ο πολυκάλαμος αυλός η του Πανός η σύριγξ. Διάσημο όργανο που σήμερα είναι εθνικό όργανο των Ρουμάνων και είναι πολύ γνωστός στην Νότια Αμερική. Όσο και αν ήταν πολύ απλό και ποιμενικό να ξέρεις εσύ και οι αναγνώστες ότι ο πολυκάλαμος αυλός είναι ο πρόδρομος του εξαιρετικά πολύπλοκου και σημαντικού οργάνου στην ιστορία της μουσικής που λεγόταν ύδραυλις.
Σίγουρα αν υπήρχε μια άλλου είδους παιδεία, δεν θα βλέπαμε αυτά που βλέπουμε σήμερα. Δεν θα βλέπαμε καταστροφές, φασαρίες, χουλιγκανισμούς, δεν θα βλέπαμε υποστήριξη μορφών τέχνης τα οποία δεν υποστηρίζουν, ούτε υπηρετούν τη φύση ή οτιδήποτε άλλο.
Ο πρόδρομος δηλαδή του εκκλησιαστικού οργάνου
Ακριβώς Είναι το πρώτο πληκτροφόρο όργανο στην ιστορία της Μουσικής κατασκευασμένο τον 3ον π.Χ αιώνα από τον Κτησίβιο τον Αλεξανδρινό. Σε αυτό το όργανο εγκαταλείφθηκε αργότερα η τεχνική του νερού και χρησιμοποιήθηκε η τεχνική του αέρα και ονομάσθηκε «όργανον». Κάποια στιγμή ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Ε΄το έδωσε δώρο στον Βασιλέα των Φράγκων Πιπίνο τον Βραχύ και από τότε αυτοί το έχουν στις εκκλησίες τους και εμείς ούτε το ξέρουμε.
Είναι λίγο αστείο γιατί εμείς το δώσαμε και στους Ρώσους.
Ήταν γενικά ένα εντυπωσιακό δώρο των Αυτοκρατόρων προς άλλους ηγεμόνες. Γενικά χρησιμοποιείτο στον Ιππόδρομο, στους αθλητικούς αγώνες, στα ανάκτορα.
Και τα κρουστά που δεν διαφέρουν σε τίποτα από τα σημερινά. Υπάρχουν τα κρόταλα, τα οποία είναι δύο μικρά ξυλάκια που κρούονται μεταξύ τους και είναι ο πρόδρομος της καστανιέτας. Το σείστρον που είναι ο πρόδρομος της μαράγκας. Καθώς επίσης και τα κύμβαλα που κρούονται μεταξύ τους. Οι τραγουδιστές είναι αυτοί που παράγουν την ασματική μουσική και οι ηθοποιοί που απαγγέλουν κάποια κείμενα ποίησης με συνοδεία πάντα του συνόλου. Είναι μια παράσταση πολυποίκιλη.
Γιατί διαλέξατε την αρχαία ελληνική μουσική;
Πολλοί μας ρωτάνε: «Κάνετε αναβίωση της αρχαίας ελληνικής μουσικής. Ποιο το όφελος;» Εμείς δεν κάνουμε αναβίωση αρχαίας ελληνικής μουσικής γιατί απλούστατα αυτή ουδέποτε έπαψε να υφίσταται. Υπάρχει διαχρονικά μέσα μας και από την Μεσαιωνική Ελληνική παράδοση καί από την νεότερη δημοτική μας μουσική. Εμείς παράλληλα κάνουμε πρόταση και για νέου τύπου ορχήστρα. Δημιουργούνται νέα ακούσματα, καινούργιες συνθετικές δημιουργίες και ένας νέος άξονας είναι και αυτός. Έχουμε και μουσικές επανασυνθέσεις. Παίρνουμε δηλαδή αρχαίους στίχους και τους μελοποιούμε με αρχαίους τρόπους κατά βάσιν, αλλά και στα πλαίσια των ακουσμάτων που προωθούνται από τα μουσικά όργανα που έχουμε και δίνουμε ένα είδος που εγώ το χαρακτηρίζω ως νέο-διάστατη μουσική. Όσο και αν αυτό μπορεί να ακούγεται οξύμωρο με το ότι είναι αρχαία μουσική. Είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι οι επιστροφή στις αρχαίες αξίες δεν είναι οπισθοδρόμηση, αλλά πρόοδος.
Τι σημαίνει για εσάς η αρχαία ελληνική μουσική σε σχέση με τον αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό και την Ελλάδα του σήμερα;
Εδώ μου δίνεις την ευκαιρία τώρα για κάτι πολύ ενδιαφέρον που δεν το ξέρει ο κόσμος. Θα αναφερθώ στα λόγια ενός μεγάλου ακαδημαϊκού, του Ανρί Ρενέ Μαρού, ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο , την «Ιστορία της εκπαίδευσης στην Αρχαία Ελλάδα». Λέει χαρακτηριστικά: «Υπάρχει γενικά μια λάθος προοπτική σχετικά με το πώς προσεγγίζουμε τον αρχαίο κόσμο. Ο αρχαίος κόσμος μας είναι γνωστός από την γλυπτική, από την αρχιτεκτονική, από την ποίηση. Ωστόσο» λέει ο ίδιος «οι αρχαίοι Έλληνες ήθελαν πρωτίστως και πριν από όλα να είναι μουσικοί. Ο χαρακτήρας της παιδείας τους λοιπόν ήταν καλλιτεχνικός, πριν γίνει λογοτεχνικός και η τέχνη τους ήταν μουσική πριν γίνει πλαστική». Όταν όλοι οι Ελληνόπαιδες έπαιρναν αυτήν την παιδεία , έπειτα από αυτό μπορούμε να ερμηνεύσουμε πως κτίσθηκαν οι Παρθενώνες η πώς γράφηκαν τα Ομηρικά έπη.
Θεωρείται την «Ορφεία Αρμονία» ως μέρος μιας ευρύτερης επιστροφής στις αρχαίες ελληνικές αξίες;
Τώρα, αυτό έχει πολλές πτυχές. Τι εννοούμε επιστροφή στις αρχαίες ελληνικές αξίες; Θεωρώ ότι όπως προανέφερα, όταν έχουμε ένα αισθητικό πρόβλημα και όταν γνωρίζουμε ότι ο πολιτισμός, τον οποίο έχουμε θαυμάσει και έχουμε αγαπήσει τόσο πολύ και που το θεωρούμε και μέτρο σύγκρισης με τη σύγχρονη πραγματικότητα αλλά και με την ιστορία μας γενικότερα, ξεκίνησε από μουσικές αντιλήψεις, πιστεύω ότι η μουσική είναι αυτή που θα δώσει λύσεις σε πολλά σήμερα.
Όπως;
Ο Αριστοτέλης λέει, ότι υπάρχει μία συγγένεια στη ψυχή με τις αρμονίες και τους ρυθμούς και ότι τέσσερις είναι οι βασικοί λόγοι για τους οποίους πρέπει να διδάσκεται η μουσική, και είναι: η σωστή διαγωγή, η αρετή και το ήθος, η ανάπαυση της ψυχής και η κάθαρση. Τότε αντιλαμβανόμαστε ότι η σωστή εκπαίδευση των νέων μπορεί να επιφέρει θαυματουργά αποτελέσματα. Σίγουρα αν υπήρχε μια άλλου είδους παιδεία, δεν θα βλέπαμε αυτά που βλέπουμε σήμερα. Δεν θα βλέπαμε καταστροφές, φασαρίες, χουλιγκανισμούς, δεν θα βλέπαμε υποστήριξη μορφών τέχνης τα οποία δεν υποστηρίζουν, ούτε υπηρετούν τη φύση.
