ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΑΡΘΡΑ

Δεν βρέθηκαν άρθρα

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ακολουθήστε μας:
12 November, 2024
ΚεντρικήΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣΖωγραφική - ΓλυπτικήΠρο-Ραφαηλίτες: Νοσταλγοί του Μεσαίωνα και Επαναστάτες της Τέχνης. B μέρος

Προ-Ραφαηλίτες: Νοσταλγοί του Μεσαίωνα και Επαναστάτες της Τέχνης. B μέρος

Είναι όμως δεδομένο μέσα από την διδασκαλία της ιστορίας πως «ο Μύθος» είναι ένα στοιχείο απαραίτητο για την επιβίωση και την εξέλιξη του ανθρώπινου πνεύματος και την δημιουργικότητας που συνεπάγεται αυτό.

του Γιώργου Μπαστάκη Σχοινά

Όπως αναφέρει πολύ ορθά και πολύ χαρακτηριστικά ο Παναγιώτης Μερέκος σχετικά με τους Άγγλους βικτωριανούς:

«…η αποθέωση της μηχανής έφερε και τις πρώτες αρνήσεις της παράδοσης στην αδυσώπητη πραγματικότητά της. Η απόλυτη, ψυχρή εκλογίκευση (μάλλον λογικοφανής ωφελιμισμός με κριτήρια ποσοτικά/ παραγωγικά, δηλαδή οικονομικά) αφύπνισε την ανάγκη επιστροφή του Μύθου. Οι άνθρωποι- κάποιοι τουλάχιστον- είχαν ανάγκη θρύλων, παραδόσεων, αρχετύπων για να ταυτιστούν προτού νεκρωθούν οι ψυχές τους, προτού όλοι ζυγιστούν, μετρηθούν και πουληθούν. Τα οικοδομικά τετράγωνα και το στοίβαγμα ανθρώπων σε ανήλιαγα, γεωμετρικά κουτιά, οδήγησε στην επιστροφή της καμπύλης… Η απόλυτη επιστημοσύνη αναγκάστηκε να συνυπάρξει με τις πνευματιστικές σεάνς….Το αδυσώπητο του παρόντος έστρεψε κάποια βλέμματα στις παρακαταθήκες του παρελθόντος. Εκεί, έστω και εξιδανικευμένες, λόγω της χρονικής απόστασης και της ανάγκης για κάτι ευγενέστερο και υψηλότερο, περίμεναν οι μορφές που θα εικόνιζε το κίνημα των προ- ραφαηλιτών… Οι πόλεις θα αποκτούσαν τις δικές τους μυθολογίες…»

Είναι σε αυτή την απλή αλλά όχι απλοϊκή ανάγκη του ανθρώπου για τον Μύθο, που βρίσκεται η ουσία αυτού που θα ονομάζαμε «ρεύμα του ρομαντισμού». βγαλμένο μέσα από τα αρχέτυπα ενός έθνους ακολουθώντας την φυσική ροή της συλλογικής εξέλιξης, όπως άλλωστε και οι παραδόσεις των τροβαδούρων, των σκάλδων, των βάρδων και των ραψωδών.

Ήταν λοιπόν, 12 Μαΐου του 1828 όταν ήρθε στον κόσμο στο Πόρτλαντ του Λονδίνου ένας από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες της σύγχρονης εποχής και ιδρυτής της προραφαηλιτικής αδελφότητας: ο Ντάντε Γκαμπριέλλε Ροσέττι. Ζωγράφος, εικονογράφος, ποιητής και μεταφραστής, ο Ροσέττι είχε ανατραφεί από μικρός εντός ενός περιβάλλοντος με έντονο ενδιαφέρον προς οτιδήποτε καλλιτεχνικό. Ο πατέρας του, Γαβριήλ Ροσέττι, ήταν ένας άνθρωπος των γραμμάτων, ποιητής και συλλέκτης αρχαίων αντικειμένων, η αδελφή του Κριστίνα Τζορτζίνα υπήρξε μία εν ζωή διάσημη ποιήτρια.  Επιθυμώντας να γίνει και ο ίδιος ποιητής, ο νεαρός Ροσέττι σπούδασε στην σχολή του Βασιλικού Κολεγίου όπου και έμαθε να μιλά Λατινικά, Γαλλικά και λίγα Ελληνικά. Όμως εγκατέλειψε την σχολή για να ακολουθήσει την εγγενή του κλίση προς την ζωγραφική. Σπούδασε στην Ακαδημία Ζωγραφικής του Χένρυ Σας από το 1841 έως το 1845, όταν έγινε δεκτός από την Βασιλική Ακαδημία όπου και μελέτησε ιδιαιτέρως τους Ιταλούς Μεσαιωνικούς και Αναγεννησιακούς. Το 1848 εγκατέλειψε την ακαδημία για να μαθητεύσει δίπλα στον σπουδαίο ζωγράφο Φόρντ Μάντοξ Μπράουν, τον οποίο είχε θαυμάσει από την καλλιτεχνική διακόσμηση του Κοινοβουλίου του Westminster.

ΕΡΓΑΣΙΑ


Πρόκειται για ένα πίνακα που παρουσιάζει ολόκληρη την κοινωνία της εποχής, ασκώντας κριτική απέναντι τόσο στην εκβιομηχανοποίηση όσο και στην αεργία και την κοινωνική αδικία. Κεντρική θέση στον πίνακα κατέχει ο ηρωικός εργάτης ο οποίος όχι μόνο εκφράζει το πιο παραγωγικό μέρος του  κοινωνικού σώματος, αλλά αναπαριστάται να εκτελεί επαγγέλματα που εκείνη την εποχή απειλούνταν από την μηχανικοποίηση της εργασίας. Στο βάθος φαίνονται οι πλούσιοι να παρατηρούν αμέτοχοι τον κάματο των υπολοίπων, παρατηρώντας από το ύψος που τους παρέχουν τα άλογά τους, ενώ στην δεξιά πλευρά του πίνακα βλέπουμε τους άεργους  τις χήρες και τα ορφανά, ενώ οι τάξεις χωρίζονται από τον φράκτη. Με τα λόγια του καλλιτέχνη: «Εργασία! Εσύ που στολίζεις το μέτωπο και μαυρίζεις την σάρκα, των λάγνων νιάτων εξορκίζεις τους δαίμονες! Δια της μυστηριώδους τέχνης σου μεταστοιχειώνεις τις συμφορές του φτωχού- το κρεβάτι του απαλό, το ένα πιάτο του πάντα φρέσκο.»

Απαρνήθηκαν την μετά Ραφαήλ άποψη του «η τέχνη για την τέχνη» (ή η τέχνη για την τεχνική») επαναπροσδιορίζοντας το «η τέχνη προς ένα σκοπό και πέραν του αισθητικού».

Ήταν εκείνη την περίοδο που ο Ροσέττι είδε σε έκθεση της Βας. Ακαδημίας τον πίνακα του William Holman Hunt, με τίτλο «Η Παραμονή της Αγίας Αγνής». Αντικρίζοντας αυτό το έργο, ο Ροσέττι ενθουσιάστηκε τόσο από τον ίδιο τον πίνακα όσο και από την θεματολογία του, καθώς αφορούσε ένα από τα σημαντικότερα ποιήματα του Τζών Κήτς που ο Ροσέττι θαύμαζε (αν και εκείνος δεν ήταν διάσημος ακόμη τότε). Θεωρώντας πως ο ζωγράφος θα εμπνέεται από τις ίδιες καλλιτεχνικές και λογοτεχνικές κλίσεις με εκείνον αναζήτησε την γνωριμία του. Δεν θα μπορούσε να έχει περισσότερο δίκιο.

Ο Χάντ, όπως και ο Ροσέττι, είχε έμφυτο ταλέντο στη ζωγραφική (ζωγράφιζε από τα δώδεκά του όποτε ξέκλεβε χρόνο από την υπαλληλική εργασία του) και αντιπαθούσε τα στεγανά της βασιλικής ακαδημίας η οποία όριζε με απόλυτα κριτήρια το τι είναι αποδεκτό στην ζωγραφική της εποχής. Όντας και ο ίδιος μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας, είχε ωστόσο αποκηρύξει από την τέχνη του την επιρροή του ιδρυτή της πρώτης, Sir Joshua Reynolds. Ίσως η μοναδική πραγματική φιλία αλλά και καλλιτεχνική  επικοινωνία του Χάντ με τον χώρο της ακαδημίας ήταν αυτή που μοιραζόταν με τον Sir John Everett Millais, έναν ήδη καταξιωμένο, ασύλληπτα ταλαντούχο και πολλά υποσχόμενο νεαρό ζωγράφο, ο οποίος είχε κερδίσει μία θέση εντός της ακαδημίας ήδη από την ηλικία των 11. Κανείς πριν από αυτόν δεν είχε καταφέρει κάτι παρ’ όμοιο. Ο Χάντ και ο Μιλλαί, όντας ήδη αχώριστοι φίλοι,  μοιράζονταν ριζικά τις ίδιες ιδέες αναφορικά προς την τέχνη.

Η γνωριμία τους με τον Ροσέττι έμελλε να συμπληρώσει την παρέα αυτών των ομοϊδεατών νεαρών, εκ των οποίων ο γηραιότερος δεν ξεπερνούσε τα 25 χρόνια. Η ομάδα συναντιόταν συχνά στο σπίτι του Μιλλαί όπου και γίνονταν εκτενείς συζητήσεις επάνω σε θέματα καλλιτεχνικά.

Ήταν λοιπόν ένα απόγευμα του Σεπτεμβρίου του 1848 που οι τρεις καλλιτέχνες συναντήθηκαν στο πατρικό σπίτι του Μιλαί, στο Bloomsbury του Λονδίνου, μαζί με άλλους τέσσερις καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένου του αδελφού του Ροζέτι, Γουίλλιαμ και του γλύπτη Τόμας Γούλνερ. Ήταν τότε, που αποφάσισαν πως θέλουν  να συνεργαστούν, προκειμένου να αναμορφώσουν την βρετανική τέχνη απορρίπτοντας το οτιδήποτε θεωρούσαν μηχανιστικό και «προκάτ» σαν τεχνική και ανέμπνευστο σαν θεματολογία. Έτσι, κατέληξαν σε τέσσερις θέσεις:

  • Πως μέσω της τέχνης τους θα εκφράζουν πρωτότυπες ιδέες
  • Πως θα μελετούν την φύση, ως το ιδανικό υπόδειγμα, προκειμένου να κατανοήσουν τον τελειότερο τρόπο έκφρασης των δικών τους ιδεών.
  • το να υπηρετούν οτιδήποτε είναι άμεσο, σοβαρό και «εκ καρδίας», απορρίπτοντας οτιδήποτε συμβατικό και μιμητικό και
  • Το να αναπαράγουν ποιοτική τέχνη.

 Η αισθητική τους κατεύθυνση τους οδηγούσε στα πρότυπα των αναγεννησιακών ζωγράφων του 15ου αιώνα και στα ζωηρά, έντονα χρώματα των πινάκων εκείνης της εποχής, με επίκεντρο την Ιταλική και την Φλαμανδική τέχνη. Θέλοντας να εξωτερικευτούν μέσω ενός έργου που να εκφράζει ένα εσωτερικό νόημα πέρα από την εικόνα, απαρνήθηκαν την μετά Ραφαήλ άποψη του «η τέχνη για την τέχνη» (ή η τέχνη για την τεχνική») επαναπροσδιορίζοντας το «η τέχνη προς ένα σκοπό και πέραν του αισθητικού».

Για τους πρό- Ραφαηλίτες, εάν η αγάπη για την φύση αποτελούσε τον κινητήριο άξονα της τέχνης τους, τότε ως αρετή της τέχνης τους ήταν η Αλήθεια

Η επιλογή του ονόματος του Ραφαήλ ως το κέντρο αναφοράς της μετάλλαξης του ιδανικού της ευρωπαϊκής τέχνης, περιγράφεται από τον Χάντ στην αυτοβιογραφία του ως ένα ενδιαφέρον περιστατικό: Καθώς εργάζονταν μαζί με τον Μιλλαί εντός της ακαδημίας, ο Χάντ άσκησε κριτική απέναντι στον διάσημο πίνακα του Ραφαηλ «Η Μεταμόρφωση»- μία τολμηρή κίνηση, δεδομένου του πως επρόκειτο για ένα κλασσικό έργο που οι μαθητές διδάσκονταν να σέβονται. Ένας μαθητής που άκουσε την συζήτηση, γνωρίζοντας τους καλλιτέχνες ως «μεσαιωνιστές» τους είπε (μάλλον ελαφρώς πειραχτικά) «άρα είστε προ- Ραφαηλίτες». Όταν οι δύο φίλοι μετέφεραν το περιστατικό στον Ροσέττι εκείνος συμπλήρωσε «Αδελφότητα!». Επρόκείτο για την ίδρυση της  προ- Ραφαηλιτικής Αδελφότητας- την αναγέννηση του ιδανικού της τέχνης προ του Ραφαήλ.

Έτσι, για τους πρό- Ραφαηλίτες, εάν η αγάπη για την φύση αποτελούσε τον κινητήριο άξονα της τέχνης τους, τότε ως αρετή της τέχνης τους ήταν η Αλήθεια, που εντυπώνεται στην πρώτη μέσω συμβόλων. Η «τέχνη για την τέχνη» ως άποψη απορρίπτεται, καθώς η τέχνη έχει σκοπό. Εάν η τέχνη δεν είχε σκοπό, τότε θα ήταν άχρηστη, καθώς το φυσικό κάλλος θα επαρκούσε για να καλύψει τις αισθητηριακές ανάγκες του ανθρώπου. Ο άνθρωπος εκφράζεται δια του κάλλους για να αποτυπώσει τις ιδέες του, τις συλλήψεις του πνεύματός του- αλλιώς την προσωπικότητά του,  εντός του κόσμου της ύλης. Έτσι η αρετή του λόγου, εκφραζόμενη από τον άνθρωπο, ολοκληρώνει την φύση, προσθέτοντας το στοιχείο του Σκοπού και της Αρετής, αλλά και ενός κάλλους που διέπεται από μία άλλη, πιο πνευματική αίσθηση του μέτρου και της ακρίβειας. Προς την εκπλήρωση αυτής της πνευματοψυχικής σχέσης ο Ροσέττι συχνά συνδύαζε τους πίνακές του με κάποιο ποίημα, ώστε ο περικαλλής λόγος να συμπληρώσει το ορατό αντικείμενο.

Γι’ αυτό και η θεματολογία της αδελφότητας αντλείτω, κατά βάση, από την παράδοση και την μυθολογία των αρειοευρωπαικών λαών, με ακρογωνιαίους λίθους την Ιπποσύνη, τον Αρθούρειο Κύκλο, την Νορδική Παράδοση και την Κλασική Ελληνορωμαϊκή Αρχαιότητα. Το φυσικό τοπίο της Ευρώπης σε συγκερασμό με την ρομαντική θέαση των αισθητών πραγμάτων (αναζήτηση του αιθέριου και του παράδοξου), συμπληρώνουν το αισθητικό αποτέλεσμα.

Έτσι, θεωρούσαν πως η παράδοση δεν πρέπει να εκφράζεται μέσα από το καλλιτεχνικό έργο εις βάρος της φαντασίας και της πρωτότυπης σύλληψης. Αλλά, αντιθέτως,  να αποτελεί μία αστείρευτη πηγή πλούτου έμπνευσης αλλά και έκφρασης άπειρων συλλήψεων. Το καλλιτεχνικό έργο καθ’ εαυτό πρέπει να είναι αληθές ως προς την φύση, αλλά ταυτόχρονα πρωτότυπο και εμπνευσμένο.

Έτσι η Αδελφότητα των προραφαηλιτών, ακολουθώντας μία έντονη δημιουργική πορεία εξελίχθηκε στο πρώτο Avant- Garde καλλιτεχνικό κίνημα στην ιστορία της τέχνης, αλλάζοντας ολόκληρη την πορεία της βικτοριανής ζωγραφικής, παρά το γεγονός πως αργότερα πολλοί επιχείρησαν να της στερήσουν τον τίτλο του προοδευτικού κινήματος, καθώς επρόκειτο για τέχνη «πιστή στη φύση»- ένα ασυγχώρητο αμάρτημα για τους μοντερνιστές.

Οι προραφαηλίτες κατάφερναν να προσδίδουν έντονη φωτεινότητα στους πίνακες τους, παρ’ ότι χρησιμοποιούσαν βαθιά χρώματα, ζωγραφίζοντας επάνω σε νωπό λευκό φόντο και φροντίζοντας να αποδίδουν την ίδια ένταση σε κάθε εκατοστό του καμβά. Στο αποτέλεσμα συνέβαλλε και η αγάπη τους στα καθαρά χρώματα χωρίς πολλές προσμίξεις, εκμεταλλευόμενοι τις νέες επιλογές στην παλέτα που τους πρόσφεραν τα νέα χημικά χρώματα. Ο Ντελακρουά, αντικρίζοντας τον πίνακα «Οι Αγγλικές μας Ακτές» αναφώνησε «μένω έκπληκτος από το πόσο φωτεινά είναι τα πρόβατα του κυρίου Χάντ!».

Παρ’ όλα αυτά κάποιοι κριτικοί κατέκριναν τον πίνακα λέγοντας πως «το μάτι δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε τόση λεπτομέρεια». Η ικανότητα των προραφαηλιτών στο να αποδίδουν με ακρίβεια φυσικά τοπία, μία θεματική που θεωρείτο άνευ ουσίας από την Βασιλική Ακαδημία, βάσει της τεχνικής τους ενέπνευσε το κίνημα του Γαλλικού Ιμπρεσιονισμού.

Έτσι η Αδελφότητα των προραφαηλιτών, ακολουθώντας μία έντονη δημιουργική πορεία εξελίχθηκε στο πρώτο Avant- Garde καλλιτεχνικό κίνημα στην ιστορία της τέχνης, αλλάζοντας ολόκληρη την πορεία της βικτοριανής ζωγραφικής, παρά το γεγονός πως αργότερα πολλοί επιχείρησαν να της στερήσουν τον τίτλο του προοδευτικού κινήματος, καθώς επρόκειτο για τέχνη «πιστή στη φύση»- ένα ασυγχώρητο αμάρτημα για τους μοντερνιστές.

Οι προραφαηλίτες κατάφερναν να προσδίδουν έντονη φωτεινότητα στους πίνακες τους, παρ’ ότι χρησιμοποιούσαν βαθιά χρώματα, ζωγραφίζοντας επάνω σε νωπό λευκό φόντο και φροντίζοντας να αποδίδουν την ίδια ένταση σε κάθε εκατοστό του καμβά. Στο αποτέλεσμα συνέβαλλε και η αγάπη τους στα καθαρά χρώματα χωρίς πολλές προσμίξεις, εκμεταλλευόμενοι τις νέες επιλογές στην παλέτα που τους πρόσφεραν τα νέα χημικά χρώματα. Ο Ντελακρουά, αντικρίζοντας τον πίνακα «Οι Αγγλικές μας Ακτές» αναφώνησε «μένω έκπληκτος από το πόσο φωτεινά είναι τα πρόβατα του κυρίου Χάντ!». Παρ’ όλα αυτά κάποιοι κριτικοί κατέκριναν τον πίνακα λέγοντας πως «το μάτι δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε τόση λεπτομέρεια». Η ικανότητα των προραφαηλιτών στο να αποδίδουν με ακρίβεια φυσικά τοπία, μία θεματική που θεωρείτο άνευ ουσίας από την Βασιλική Ακαδημία, βάσει της τεχνικής τους ενέπνευσε το κίνημα του Γαλλικού Ιμπρεσιονισμού.

από ομιλία του Γεώργιου Μπαστάκη Σχοινά

ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΜΕΡΗ

Μοιραστείτε