του Σταμάτη Μαμούτου
Δεν νομίζω ότι υπάρχουν πολλοί που αμφισβητούν ότι ο Ρόμπερτ Χάουαρντ συγκαταλέγεται ανάμεσα στους σημαντικότερους συγγραφείς της λογοτεχνίας του φανταστικού. Πρόκειται για έναν από τους λίγους εκείνους συγγραφείς, που καταφέρνουν κάποτε να γράψουν κείμενα με αξία αναλλοίωτη στο χρόνο. Οι νουβέλες του διαβάζονται διαχρονικά με ανεξάντλητο ενδιαφέρον. Και μολονότι υποθέσεις τους δεν είναι περίπλοκες, ούτε και οι αφηγήσεις βασίζονται σε κάποιο περίτεχνο φιλολογικά ύφος, ο λόγος του Χάουαρντ εμπερικλείει μια ανυπέρβλητη εσωτερική ένταση και μας κάνει κοινωνούς αρχετυπικών αληθειών. Το ξύπνημα ενός πρωτόγονα ζωώδους ενστίκτου επιβίωσης, ο τρόπος που αυτό εκδηλώνεται σε κόσμους ρώμης, φυσικής αγριότητας και κοινωνικής βαρβαρότητας, καθώς επίσης και το ποιοι είναι εκείνοι που διαθέτουν το χάρισμα προκειμένου οι υπάρξεις τους να καταληφθούν από την ένθεη ορμή της αρχέγονης αυτής ενστικτώδους δύναμης –να οι θεματικές τις οποίες ανέπτυξε ο Χάουαρντ μέσα από τις επικές του νουβέλες! Τα ερωτήματα που έθεσε η πένα του Τεξανού είχαν τόσο βαθιές ρίζες στην ανθρώπινη ιστορία και κυρίως στην ανθρώπινη ψυχή, ώστε οι σύντομες νουβέλες του να αποτελέσουν λαμπρά λογοτεχνικά αποσπάσματα που η αιώνια φωτοβολή τους μπορεί να σκιάσει πολλούς τόμους από ανούσιες φλυαρίες μοδάτων συγγραφέων της εποχής μας.
Ο Χάουαρντ πίστευε ότι η βαρβαρότητα είναι η φυσική κατάσταση του ανθρώπου
Ο Χάουαρντ πέρα από πάρα πολλά λογοτεχνικά έργα έχει γράψει και κείμενα με φιλοσοφικό-πολιτκό ενδιαφέρον. Πολύ χαρακτηριστικό τέτοιο κείμενο είναι το Πόσα Οφείλει το Έθνος μας στο Νότο. Πρόκειται για το πρώτο κείμενο του Χάουαρντ που δημοσιεύθηκε ποτέ. Συγκεκριμένα, γράφτηκε όταν ήταν ακόμη μαθητής και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Brownwood Bulletin, την 26η Μάη του 1923. Το συγκεκριμένο κείμενο κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες, για πρώτη φορά στα ελληνικά, και συμπεριλήφθηκε στο βιβλίο Μπραν Μακ Μορν των εκδόσεων Κλέος.
Είναι πολλά τα συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν αν διαβάσει κανείς το Πόσα Οφείλει το Έθνος μας στο Νότο. Καταρχάς εντυπωσιάζει η αρτιότητα του γραπτού λόγου και το μορφωτικό εύρος του Χάουαρντ από την εφηβική του κιόλας ηλικία. Ο Χάουαρντ, πέρα από το χάρισμα να εκφράζεται άρτια στο χαρτί, διέθετε -από την εφηβική κιόλας ηλικία- την ικανότητα να οργανώνει τη δομή των κειμένων του με εντυπωσιακό τρόπο. Η εναλλαγή των παραγράφων, η μετάβαση από το ένα θέμα στο άλλο κι ο τρόπος που παρέθεσε και συνόψισε τα επιχειρήματά του καταδεικνύουν του λόγου το αληθές. Ασφαλώς, θα πρέπει να σημειώσω ότι είναι εύκολα ανιχνεύσιμο το συναισθηματικό στοιχείο στις αράδες του άρθρου. Ο έφηβος Χάουαρντ διαθέτει πλούσιες γνώσεις πάνω στην αμερικανική ιστορία αλλά και έντονες συμπάθειες. Αυτό, όμως, ιδίως όταν εκφράζεται με λογοτεχνική γλαφυρότητα, δεν μας ενοχλεί καθόλου. Αντιθέτως μας βοηθά να εξάγουμε συμπεράσματα για τις πολιτικές αντιλήψεις του συγγραφέα.
Από τον τίτλο κιόλας του άρθρου καθίσταται σαφές ότι ο Χάουαρντ υιοθέτησε και εξέφρασε την γενικότερη στάση ζωής του αμερικανικού νότου. Ως λογοτέχνης και ως άνθρωπος συνδέθηκε με τον τόπο καταγωγής του. Αλλά και στον τρόπο με τον οποίο ερμήνευσε την αμερικανική πολιτική ιστορία, συμφώνησε με τον τότε κυρίαρχο προσανατολισμό των νοτίων. Πρόκειται για μια παραδοσιοκρατική ερμηνεία μέσω της οποίας ο ιστορικός λόγος εστιάζει στην σημασία που είχαν οι παλαιές, αριστοκρατικές και εργατικές αξίες, προκειμένου να σχηματιστεί η αμερικανική κοινωνία.
Ο Xάουαρντ ήταν υπέρ του αριστοκρατικού ιδεώδους του αμερικάνικου Νότου
Ο Χάουαρντ, προχωρώντας ένα βήμα παρακάτω, δεν δίστασε να αντιπαραβάλει αυτές τις δημιουργικές παραδοσιοκρατικές αξίες με τις πουριτανικές και τις φιλελεύθερες (προ)καπιταλιστικές πρακτικές, που τελικά επικράτησαν αρχικά στον αμερικανικό βορρά και στη συνέχεια σε ολόκληρη την χώρα. Μέσα από αυτή την αντιπαραβολή παρέθεσε πλαγίως και μια σύντομη ερμηνεία του φυλετικού ζητήματος, υπογραμμίζοντας ότι η στάση των εκφραστών της παραδοσιοκρατικής αντίληψης απέναντι στους Ινδιάνους ήταν έντιμη και ξεκάθαρη. Αντιθέτως εκείνοι που τους εκμεταλλεύτηκαν κι οργάνωσαν την αλλοίωση της ταυτότητας και την γενοκτονία τους ήταν οι καπιταλιστές, που εφάρμοσαν την ιμπεριαλιστική εξάπλωση του «west way of life» στο όνομα των δήθεν οικουμενικών αξιών του φιλελευθερισμού.
Ο Ρόμπερτ Χάουαρντ στην φάρμα στο τέξας
Κοντολογίς, μέσα από αυτό το άρθρο, καθίσταται σαφές ότι στον πολιτικό ορίζοντα του έφηβου Ρόμπερτ Χάουαρντ αναδύθηκε ένα δίπολο. Από την μια οι αριστοκρατικοί και έντιμοι πολεμιστές, που ήρθαν από την Ευρώπη φέροντας τις παραδοσιακές αξίες της γενναιότητας και της προκοπής στον αμερικανικό νότο. Κι από την άλλη οι εκφραστές του αστικού φιλελευθερισμού, που επικράτησε αρχικά στον αμερικανικό βορρά, οι οποίοι με την ωφελιμιστική τους βουλιμία εξάπλωσαν με αρπακτικές διαθέσεις την εξουσία της αγοράς σε ολόκληρη την χώρα (κι εν συνεχεία σε ολόκληρο τον πλανήτη, θα προσέθετα εγώ).
H γενοκτονία των Ινδιάνων οφείλετο στην απληστία του προτεσταντικού καπιταλιστικού πνεύματος
Σήμερα, συμπληρώνονται ογδόντα δύο χρόνια από την ημέρα που ο σπουδαίος Τεξανός λογοτέχνης αποφάσισε να αφήσει οικειοθελώς τον μάταιο ετούτο κόσμο. Και έχει σημασία να σκεφτεί κανείς ότι όχι μόνο τα λογοτεχνικά του έργα διαβάζονται διατηρώντας την αξία τους αναλλοίωτη, αλλά και οι πολιτικές επισημάνσεις που παρέθεσε στο Πόσα Οφείλει το Έθνος μας στο Νότο είναι σήμερα στις Η.Π.Α περισσότερο επίκαιρες από ποτέ. Τόσο επίκαιρες ώστε να δημιουργήσουν στους σύγχρονους πολιτικούς επιστήμονες το ενδιαφέρον να ερευνήσουν το κοσμοθεωρητικό υπόβαθρο του Τεξανού πιο διεξοδικά, αλλά και για να τους κάνουν να ακολουθήσουν ερευνητικά τη γραμμή του νήματος που συνδέει τον σύγχρονο παραδοσιοκρατικό λόγο με παλαιότερες εκδοχές του. Εκδοχές που αν ερευνηθούν επιμελώς θα μας οδηγήσουν, πριν από την εποχή του Χάουαρντ, στις ενοράσεις των πολιτικών στοχαστών του Ρομαντισμού.
Ο καπιταλισμός αναπτύχθηκε πρωτα στον Βορρά και μετά εξαπλώθηκε σε όλη την χώρα (και τον κόσμο)
Μπορείτε να βρείτε το βιβλίο Μπραν Μακ Μορν του Ρόμπερτ Χάουαρντ, στο οποίο περιλαμβάνεται το άρθρο Πόσα Οφείλει το Έθνος μας στο Νότο, στο ιστολόγιο των εκδόσεων Κλέος, το οποίο βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://kleospublications.blogspot.com/2017/11/blog-post.html
