Σαν σήμερα στις 24 Μαρτίου 1834, γεννήθηκε ο Αγγλος σχεδιαστής υφασμάτων, Προ-Ραφαηλίτης καλλιτέχνης, μέλος του κινήματος “Αρτς και Κραφτς” και οπαδός της επιστροφής στις Μεσαιωνικές συντεχνίες τεχνιτών, Γουίλλιαμ Μόρρις. Εμείς ετοιμάσαμε ένα αφιέρωμα λοιπόν για ένα καλλιτέχνη που στην Ελλάδα δεν είναι τόσο γνωστός όσο θα έπρεπε (Άβαλον των Τεχνών)
Από το artyfactory
O Γουίλλιαμ Μόρρις ήταν ηγετικό μέλος του κινήματος “Άρτς εντ Κραφτς” (Arts & Crafts). Είναι περισσότερο γνωστός για τα σχέδιά του με μοτίβα, ιδιαίτερα σε υφάσματα και ταπετσαρίες. Το όραμά του να συνδέσει την τέχνη με τη βιομηχανία, εφαρμόζοντας τις αξίες των καλών τεχνών στην παραγωγή εμπορικών σχεδίων, απoτέλεσε βασικό στάδιο στην εξέλιξη του ντηζάιν όπως το γνωρίζουμε σήμερα.
Ο Γουίλλιαμ Μόρρις ήταν καλλιτέχνης, σχεδιαστής, εκδότης, τυπογράφος, βιβλιοδέτης, τεχνίτης, ποιητής, συγγραφέας και ένθερμος υποστηρικτής των σοσιαλιστικών ιδανικών. Πίστευε ότι ένας σχεδιαστής θα έπρεπε να έχει επαγγελματική γνώση του κάθε μέσου που χρησιμοποιούσε και, κατά συνέπεια, αφιέρωσε πολύ χρόνο για να μάθει μια ευρεία ποικιλία τεχνικών. Όπως πολλοί σχεδιαστές της εποχής του, ο Μόρρις ήταν εξειδικευμένος σε ένα ευρύ φάσμα τεχνών και χειροτεχνιών. Για παράδειγμα, παρόλο που είναι διάσημος για τα σχέδια ταπετσαριών του, ίδρυσε επίσης τις εκδόσεις Kelmscott Press, οι οποίες εξέδιδαν βιβλία με χειροποίητο δέσιμο υψηλής ποιότητας και άσκησαν μεγάλη επιρροή στην αναβίωση του ιδιωτικού τύπου.
«Η Επιμελής Μελέτη της Φύσης»
Η δημιουργική προσέγγιση που χρησιμοποίησε ο Γουίλλιαμ Μόρρις στα σχέδιά του αποκαλύφθηκε σε μια διάλεξη από το 1874: «πρώτον, επιμελής μελέτη της Φύσης και δεύτερον, μελέτη των έργων από τις εποχές της Τέχνης».
Kλέφτης φράουλων
Ο Morris αισθανόταν ότι η «επιμελής μελέτη της Φύσης» ήταν σημαντική, καθώς η φύση ήταν το τέλειο παράδειγμα του σχεδιασμού του Θεού. Την έβλεπε σαν το πνευματικό αντίδοτο στην εξασθένηση των κοινωνικών, ηθικών και καλλιτεχνικών προτύπων κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης.
Παρομοίως, η «μελέτη των έργων από τις εποχές της Τέχνης», μια αναφορά στην αναγνώριση της αξίας της ιστορίας της τέχνης, ήταν εξίσου σημαντική, καθώς ο Μόρρις ενθάρρυνε τους καλλιτέχνες να ψάχνουν στο παρελθόν για την έμπνευσή τους, πιστεύοντας ότι η τέχνη της δικής του εποχής ήταν κατώτερη. Η λύση του Μόρρις ήταν η επιστροφή στις αξίες της γοτθικής τέχνης του Μεσαίωνα, όπου οι καλλιτέχνες και οι τεχνίτες είχαν συνεργαστεί για έναν κοινό σκοπό: να εξυμνήσουν τον Θεό μέσω της άσκησης των δεξιοτήτων τους. Το μοντέλο γι’ αυτή τη λύση ήταν οι μεσαιωνικές συντεχνίες τεχνιτών, τις οποίες θεωρούσε ένα είδος σοσιαλιστικής αδελφότητας όπου όλοι αυτοεκπληρώνονταν σύμφωνα με το επίπεδο των ικανοτήτων τους. Ο Μόρρις αισθανόταν ότι αυτό θα βελτίωνε την ποιότητα ζωής για όλους και ότι η ίδια η καλλιτεχνική δραστηριότητα θα θεωρείτο δύναμη καλού στην κοινωνία.
Οι Μεσαιωνικές Συντεχνίες Τεχνιτών
Οι μεσαιωνικές συντεχνίες τεχνιτών ήταν ομάδες καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων και τεχνιτών που δημιουργούσαν μία συμμαχία προκειμένου να διατηρούν υψηλά στάνταρντς εργασίας, να ρυθμίζουν το εμπόριο και τον ανταγωνισμό και να προστατεύουν τα μυστικά της τέχνης τους. Οι συντεχνίες συνήθως αποτελούνταν από μικρότερα εργαστήρια σχετικών τεχνών από την ίδια πόλη, τα οποία συνασπίζονταν σε μεγαλύτερες ομάδες με στόχο την προστασία και την ευημερία τους. Λειτουργούσαν βάσει ενός συστήματος Δασκάλου, Ειδικευμένου Τεχνίτη και Μαθητευόμενου, όπου ο δάσκαλος θα αναλάμβανε να εκπαιδεύσει τους μαθητευόμενους στις δεξιότητες της τέχνης του. Οι μαθητευόμενοι «δεσμεύονταν» να εργάζονται δωρεάν για εκείνον τον δάσκαλο για μια περίοδο πέντε έως εννέα ετών περίπου. Ως αντάλλαγμα, ο δάσκαλος θα φρόντιζε για την ευημερία και την εκπαίδευσή τους στις δεξιότητες της τέχνης του μέχρι να αποφοιτήσουν ως ειδικευμένοι τεχνίτες. Ως ειδικευμένοι τεχνίτες, όχι μόνο πληρώνονταν για την εργασία τους, αλλά ήταν επίσης ελεύθεροι να πάνε και να εργαστούν για άλλους δασκάλους. Με την πάροδο του χρόνου, εάν ένας ειδικευμένος τεχνίτης επιδείκνυε εξαιρετική δεξιότητα στην τέχνη του, θα μπορούσε να προαχθεί στη θέση του δασκάλου και να αναλάβει δικούς του μαθητευόμενους στη συντεχνία.
Βιτρώ του καθερικού ναού της Σαρτρ που απεικονίζει μέλη της συντεχνίας των μαραγκών
Μοτίβα από τη Φύση
Ο Μόρρις ήταν ένας από τους σημαντικότερους σχεδιαστές μοτίβων. Τα κλασικά σχέδιά του είναι ακόμα εμπορικά διαθέσιμα σε ταπετσαρίες και υφάσματα. Έχει εμπνευστεί τα μοτίβα του από τη βαθιά γνώση των φυσικών μορφών που ανακάλυψε ζωγραφίζοντας και με στυλ που προέρχεται από τη λεπτομερή του γνώση για τα ιστορικά στυλ. Συνήθως οι τίτλοι τους ήταν τα ονόματα των λουλουδιών που απεικόνιζαν, όπως «Χρυσάνθεμο», «Γιασεμί», «Άκανθα» και «Ηλιοτρόπιο». Στην πραγματικότητα, ο Morris πήρε τις φυσικές μορφές που έβρισκε έξω, στα δάση και τα λιβάδια, και τις χρησιμοποίησε για να διακοσμήσει το εσωτερικό των σπιτιών μας.
Τα σχέδιά του στις ταπετσαρίες επαναλαμβάνονταν στα σχέδιά του σε υφάσματα, ταπισερί και χαλιά. Οι εικόνες τους είναι παρόμοιες, μόνο απλοποιημένες λόγω των περιορισμών που θέτει ένα πιο τραχύ μέσο.
Πέργολα σχεδισμένο για το Κόκκινο Σπίτι
Το σχέδιο του Μόρρις για την «Πέργκολα», την πρώτη του απόπειρα να σχεδιάσει ταπετσαρία, βασίστηκε στα τριαντάφυλλα που μεγαλώνουν πανω σε πέργκολες στον κήπο του Κόκκινου Σπιτιού, της κλασικής οικίας του Κινήματος “Άρτς εντ Κραφτς” στο Μπεξλεύχηθ στο Κέντ. Το μοτίβο δείχνει μία μεσαιωνική επιρροή, καθώς θυμίζει τη διακόσμηση με τα στολίδια που υπαρχουν στα διακοσμημένα χειρόγραφα και τις ταπισερί. Τα πουλιά και τα έντομα που προστέθηκαν αργότερα στο τελικό σχέδιο, είχαν ζωγραφιστεί από τον Φίλιπ Γουέμπ, τον αρχιτέκτονα του Κόκκινου Σπιτιού. Η «Πέργκολα» ήταν ένα από τα αγαπημένα σχέδια του Μόρρις και το επέλεξε για να διακοσμήσει το υπνοδωμάτιό του στο Κέλμσκοτ Χάουζ στο Λονδίνο, όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Οι Εκδόσεις Kelmscott Press
Το 1891, ο Μόρρις ίδρυσε τις εκδόσεις Kelmscott Press, που πήραν το όνομά τους από το χωριό κοντά στην Οξφόρδη, στο οποίο είχε ζήσει από το 1871. Οι εκδόσεις Kelmscott Press παρήγαγαν χειροποίητα βιβλία υψηλής ποιότητας, τα οποία θεωρούνταν σαν έργα τέχνης. Ο Μόρρις σχεδίαζε και κατασκεύαζε τις γραμματοσειρές, τα διακοσμητικά περιγράμματα και τους τίτλους των σελίδων που βασίζονταν στο στιλ των μεσαιωνικών χειρογράφων, ενώ οι εικονογραφήσεις δημιουργούνταν από τον Προ-Ραφαηλίτη καλλιτέχνη Έντουαρντ Μπέρν Τζόουνς. Τα βιβλία τυπώνονταν σε χειροποίητο χαρτί, αντιγράφονταν από ιταλικά δείγματα του 15ου αιώνα και δένονταν με περγαμηνοειδές χαρτί.
Σελίδα από το εικονογραφημένο χειρόγραφο του “Ρουμπαγιάτ του Ομάρ Καγιάμ” σε εικονογραφηση Έντουαρντ Μπέρν Τζόουνς
Παρόλο που ο Μόρρις αναζητούσε έμπνευση στο παρελθόν, οι στόχοι του εκφράζουν εκσυγχρονιστικές ιδέες για την τυπογραφία και τη διάταξη: «Ξεκίνησα να τυπώνω βιβλία με την ελπίδα να παράγω κάποια που θα είχαν σαφή ομορφιά, ενώ ταυτόχρονα θα έπρεπε να διαβάζονται εύκολα και να μην θαμπώνουν το μάτι… Ανακάλυψα ότι έπρεπε να λάβω υπόψη μου κατά κύριο λόγο τα παρακάτω πράγματα: το χαρτί, τη μορφή της γραμματοσειράς, τη σχετική απόσταση των γραμμάτων, των λέξεων και των γραμμών και τέλος, τη θέση του κειμένου στη σελίδα».
Συνολικά, οι εκδόσεις Kelmscott εξέδωσαν 53 τίτλους (18.000 αντίγραφα συνολικά), συμπεριλαμβανομένου του «Η γοτθική φύση» (The Nature of Gothic) κι ένα κεφάλαιο από τις «Πέτρες της Βενετίας» (The Stones of Venice) από τον κριτικό τέχνης Τζων Ράσκιν. Ο Μόρρις, ο οποίος έγραψε τον πρόλογο εγκωμιάζοντας το βιβλίο, είχε εμπνευστεί σε σημαντικό βαθμό από τον Ράσκιν, τα γραπτά του οποίου επηρέασαν το κίνημα “Άρτς εντ Κραφτς” ενθαρρύνοντας την αναβίωση της γοτθικής τέχνης και αρχιτεκτονικής.
“Η Φύση της Γοτθικής Τέχνης” του Τζων Ράσκιν από την Kelmscott Press, 1892
Οι εκδόσεις Kelmscott Press δεν είχαν ποτέ οικονομική επιτυχία καθώς τα όμορφα χειροποίητα βιβλία τους ήταν υπερβολικά ακριβά για να παράγονται με κέρδος. Ήταν μια επιχείρηση που ο Morris λειτουργούσε απλά για ευχαρίστηση. Οι εκδόσεις Kelmscott λειτούργησαν για επτά μόνο χρόνια και έκλεισαν το 1898, δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Μόρρις. Ωστόσο, το υψηλό επίπεδο της παραγωγής τους ενέπνευσε μία αναβίωση των ιδιωτικών εκδόσεων σε όλη την Ευρώπη και την Αμερική και επηρέασε την εξέλιξη της τυπογραφίας και της γραφιστικής στις αρχές του 20ου αιώνα.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
