Με αφορμή την επέτειο γέννησης του στις 24 Μαρτίου 1834, συνεχίζουμε το αφιέρωμα μας στον Γουίλλιαμ Μόρρις , διακεκριμένο καλλιτεχνη της Προ-Ραφαηλικής Αδελφότητας και του κινήματος “Αρτς εντ Κραφτς “, που συνδύαζε ένα ιδιότυπο σοσιαλισμό σε συνδυασμό με την ένθερμη Πίστη του και μια επιστροφή στις Μεσαιωνικές Συντεχνίες ως απάντηση στην Βιομηχανική Επανάσταση.
Το Κίνημα “Άρτς εντ Κραφτς”
Το Κίνημα Arts and Crafts (1850-1900) ήταν μία αντίδραση εναντίον της Βιομηχανικής Επανάστασης. Η δημιουργία της ατμομηχανής από τον Τζέημς Βατ το 1765 οδήγησε στη μηχανοποίηση της βιομηχανίας, της γεωργίας και των μεταφορών και άλλαξε τη ζωή των εργαζομένων στη Βρετανία. Οι πόλεις και οι κωμοπόλεις μεγάλωσαν για να φιλοξενήσουν τις επεκτεινόμενες βιομηχανίες και τη μαζική εισροή εργατών από την επαρχία που αναζητούσαν δουλειά. Ωστόσο, το βιοτικό επίπεδο σταδιακά επιδεινώθηκε και η βιομηχανοποίηση δημιούργησε στους ανθρώπους μια αίσθηση ότι η ζωή τους είχε αλλάξει προς το χειρότερο. Πολλοί είχαν θυσιάσει τον αγροτικό τρόπο ζωής «στην πράσινη και ευχάριστη γη της Αγγλίας» για χάρη μιας θέσης εργασίας στους «σκοτεινούς, σατανικούς μύλους» της Βιομηχανικής Επανάστασης. Κατά συνέπεια, έχασαν την αίσθηση της ασφάλειας και του ανήκειν που πηγάζει από τη ζωή σε μικρότερες κοινότητες.
Τα μέλη του Κινήματος “Άρτς εντ Κραφτς” περιλάμβαναν καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, τεχνίτες και συγγραφείς. Φοβούνταν ότι η βιομηχανοποίηση κατέστρεφε το περιβάλλον στο οποίο μπορούσαν να ανθίσουν οι παραδοσιακές δεξιότητες και τέχνες, καθώς η μηχανική παραγωγή είχε στερήσει την υπερηφάνεια, τη δεξιότητα και το design από την ποιότητα των παραγόμενων αγαθών. Πίστευαν ότι τα χειροποίητα αντικείμενα ήταν ανώτερα από εκείνα που κατασκευάζονταν από τις μηχανές και ότι οι τεχνίτες της υπαίθρου είχαν ανώτερο τρόπο ζωής από εκείνους που δούλευαν σαν σκλάβοι στους μύλους και τα εργοστάσια της πόλης. Ήταν πεπεισμένοι ότι η γενική εξασθένηση των καλλιτεχνικών στάνταρντ που είχε επιφέρει η βιομηχανοποίηση, ήταν συνδεδεμένη με την κοινωνική και ηθική εξασθένηση του έθνους.
To Kόκκινο Σπίτι που έκτισε ο αρχιτέκτονας Φίλιπ Γουέμπ για τον Γουίλλιαμ και την Τζέην Μόρρις
Κλασσικό δείγμα αγροτικού σπιτιού σε στυλ “Αρτς εντ Κραφτς”
Οι Συντεχνίες των Τεχνιτών
Το Κίνημα “Άρτς εντ Κραφτς” διαμορφώθηκε σε διάφορες συντεχνίες τεχνιτών προκειμένου να προσπαθήσουν να αναπαράγουν το αξιοπρεπές εργασιακό περιβάλλον που υπήρχε στις μεσαιωνικές συντεχνίες τεχνιτών. Έδιναν μόνοι τους ονόματα όπως η Συντεχνία του Αιώνα, η Συντεχνία του Αγίου Γεωργίου, η Συντεχνία των Καλλιτεχνών και η Συντεχνία των Χειροτεχνιών.
Η Συντεχνία του Αιώνα ήταν η πρώτη συντεχνία τεχνιτών που δημιουργήθηκε. Ιδρύθηκε το 1882, υπό την επιρροή του Γουίλλιαμ Μόρρις, από τον αρχιτέκτονα και σχεδιαστή Άρτουρ Χέυγαρντ Μακμούρντο. Το 1884, η συντεχνία δημοσίευσε ένα τριμηνιαίο περιοδικό με την ονομασία «Άλογο Χόμπι» (Hobby Horse) για να προωθήσει τους σκοπούς και τα ιδανικά της. Ειδικότερα, υποστήριζαν τις εκδόσεις σαν μία μορφή τέχνης, κάτι που ενέπνευσε τον Μόρρις να ιδρύσει τις εκδόσεις Kelmscott Press.
Επιρροή στην Καλλιτεχνική Εκπαίδευση
Μεταξύ άλλων αξιοσημείωτων συντεχνιών ήταν και η υψηλού κύρους Συντεχνία των Καλλιτεχνών, τα μέλη της οποίας περιλάμβαναν λέκτορες και διευθυντές από τις κορυφαίες σχολές καλών τεχνών. Ο Γουώλτερ Κρέην, ο διευθυντής του Βασιλικού Κολλεγίου Καλών Τεχνών την περίοδο 1897-1898 και διάσημος εικονογράφος παιδικών βιβλίων, ήταν ιδρυτικό μέλος. Ο αρχιτέκτονας και θεωρητικός Γ.Ρ. Λέθαμπυ, ο πρώτος Καθηγητής Design στο Βασιλικό Κολλέγιο Καλών Τεχνών, έγινε ο πρώτος διευθυντής και συνιδρυτής της Κεντρικής Σχολής Arts & Crafts του Λονδίνου, του πρώτου κολλεγίου που εισήγαγε εργαστήρια χειροτεχνιών για να προωθήσει τις αρχές των “Άρτς εντ Κραφτς” στην επικρατούσα καλλιτεχνική εκπαίδευση. Αυτή η ενσωμάτωση του σχεδιασμού στην καλλιτεχνική εκπαίδευση είναι ένα από τα σημαντικότερα κληροδοτήματα του Κινήματος “Άρτς εντ Κραφτς”.
Γουώλτερ Κρέην: Τα άλογα του Ποσειδώνα
Η Εξασθένηση του Κινήματος “Άρτς εντ Κραφτς”
Παρά τα υψηλά του ιδανικά, το Κίνημα Arts and Crafts είχε ουσιαστικά ελαττώματα. Η αντίθεση των μελών του στις μοντέρνες μεθόδους παραγωγής και η τάση αναπόλησης του μεσαιωνικού κόσμου, αντί να κοιτάζουν μπροστά σε μια προοδευτική εποχή πλήρους μηχανοποίησης, ήταν αυτό που τελικά σήμανε το θάνατο του κινήματος. Δεν θα μπορούσαν παρά να αποτύχουν στο σοσιαλιστικό τους ιδανικό να παράγουν χειροποίητα σχέδια που θα μπορούσαν να αγοράσουν οι μάζες, καθώς τα κόστη παραγωγής των σχεδίων τους ήταν τόσο υψηλά που μπορούσαν να αγοραστούν μόνο από τους πλούσιους. Επίσης, κάθε κίνημα που συνεχώς αναζητεί έμπνευση στο παρελθόν θα έχει περιορισμένη διάρκεια ζωής. Οι τρόποι με τους οποίους μπορείς να ερμηνεύσεις εκ νέου το παρελθόν, χωρίς να επαναλαμβάνεσαι, είναι περιορισμένοι.
Ωστόσο, το σημαντικότερο κληροδότημα του κινήματος “Άρτς εντ Κραφτς” ήταν η κατανόηση της σχέσης μεταξύ του σχεδιασμού και της ποιότητας ζωής μας. Αυτό αποτέλεσε παράδειγμα για άλλους που, αργότερα, θα επιχειρούσαν να θέσουν τη δύναμη της βιομηχανικής μαζικής παραγωγής στην υπηρεσία του καλού σχεδιασμού.
Κρίστοφερ Ντρόζερ: Τσαγιέρα
Μερικοί σχεδιαστές, όπως ο Κρίστοφερ Ντρέσερ, το έργο του οποίου ακόμα φαίνεται εκπληκτικά μοντέρνο, άρχισαν να απορρίπτουν τους περιορισμούς των ιδανικών του κινήματος “Άρτς εντ Κραφτς” και να ενστερνίζονται τις τεχνικές της βιομηχανικής παραγωγής. Αυτή ήταν η αφετηρία μίας εξέλιξης του design που τελικά θα κατέληγε στην ίδρυση της Σχολής Καλών Τεχνών και Σχεδιασμού Bauhaus, η οποία έγινε το πρότυπο της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στον 20ο αιώνα.
Σημειώσεις για τον Γουίλλιαμ Μόρρις
Ο Γουίλλιαμ Μόρρις και ο Εντουαρντ Μπέρν Τζόουνς
Ο Γουίλλιαμ Μόρρις ήταν ηγετικό μέλος του Κινήματος “Άρτς εντ Κραφτς”.
- Ο Μόρρις είναι γνωστός κυρίως ως σχεδιαστής μοτίβων σε ταπετσαρίες και υφάσματα.
- Ο Μόρρις ήταν επίσης καλλιτέχνης, σχεδιαστής, εκδότης, τυπογράφος, βιβλιοδέτης, τεχνίτης, ποιητής, συγγραφέας και ένθερμος υπερασπιστής των σοσιαλιστικών ιδανικών.
- Ο Μόρρις πίστευε ότι η τέχνη και ο σχεδιασμός της εποχής του ήταν κατώτερα και χαμηλής αξίας. Αισθανόταν ότι αυτό οφειλόταν στην κακή ποιότητα ζωής κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης.
- Ο Μόρρις πίστευε ότι η φύση ήταν το τέλειο παράδειγμα του σχεδιασμού του Θεού.
- Ο Μόρρις πίστευε ότι όλα τα σχέδια θα έπρεπε να βασίζονται στη φύση, την οποία θεωρούσε ως πνευματική λύση για τα κατώτερα στάνταρντ τέχνης και σχεδιασμού κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης.
- Ο Μόρρις είπε, «Να μην έχετε τίποτα στο σπίτι σας το οποίο δεν είναι χρήσιμο ή δεν το θεωρείτε όμορφο».
- Ο Μόρρις ενθάρρυνε τους καλλιτέχνες και τους σχεδιαστές να αναζητήσουν έμπνευση στη μεσαιωνική τέχνη, καθώς εκείνη την εποχή οι καλλιτέχνες και οι τεχνίτες συνεργάζονταν με ισότιμο κύρος.
- Ο Μόρρις ίδρυσε τις εκδόσεις Kelmscott Press προκειμένου να δημιουργήσει όμορφα χειροποίητα βιβλία, τα οποία θα ανύψωναν την τεχνική των εκτυπώσεων σε μία μορφή τέχνης.
Ο Τζίμυ Πέητζ μπροστά την ταπισερί του Αγίου Δισκοποτηρου που δάνεισε στην Τέητ Γκάλερυ για σχετική έκθεση
