Συνεχίζουμε με το δεύτερο μέρος μιας διαφορετικής συνέντευξης του δημιουργού ιστορικών τοιχογραφιών Εύρυτου (εδώ είναι το πρώτο μέρος). Ενός καλλιτέχνη που το έργο του έγινε viral και έχει προκαλέσει όχι μόνο θαυμασμό σε μια εποχή ουδετεροπατρίας αλλά και μνησικακία, όπως δείχνει η βεβήλωση των έργων του, αλλά και η επίθεση εναντίον του.
Συνέντευξη στον Γιώργο Πισσαλίδη, διευθυντή του “Άβαλον των Τεχνών”
Μια ερώτηση, που ήθελα να σου την κάνω από την αρχή, είναι γιατί “γκράφφιτι” και όχι πίνακας; Το ρωτάω αυτό γιατί , είχες ξεκινήσει με πίνακες.
Η τέχνη μου ξεκινά από σκίτσα, υπάρχουν ελαιογραφίες και έφθασα στο “γκράφφιτι”. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάνω περισσότερα “γκράφφιτι”, οι πίνακές μου είναι περισσότεροι από ό,τι τα “γκράφφιτι”, ωστόσο τα “γκράφφιτι” είναι πιο καθημερινά, δηλαδή βρίσκονται σε δημόσια θέα, ο καθένας μπορεί να τα δει κάθε ημέρα και για αυτό διαδίδονται πιο γρήγορα. Επίσης, είναι κάτι ασυνήθιστο για τον κόσμο, δεν έχει συνηθίσει σε τέτοιου τύπου graffiti και για αυτό όχι μόνο τα δικά μου, αλλά και άλλου τέτοιου τύπου, που μοιάζουν περισσότερο με mural (μιούραλ = τοιχογραφία σε δημόσιο χώρο).
Αυτό ήθελα να σου πω, για το “μιούραλ”. Δεν είναι “γκράφφιτι” είναι “μιούραλ”.
Ναι, στην πραγματικότητα δεν είναι “γκράφιτι”, αλλά το “μιούραλ” δεν είναι γνωστός όρος στην Ελλάδα και πολλοί τα ονομάζουν “γκράφφιτι”, κακώς, γιατί τα “γκράφφιτι”είναι γράμματα και τα “μιούραλς” είναι μορφές.
Άρα, καλλιτέχνης “μιούραλ” είσαι, για να είμαστε ακριβείς.
Δεν αυτοπροσδιορίζομαι ως καλλιτέχνης. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου καλλιτέχνη, θα έλεγα απλά ότι ασκώ μία τέχνη, αλλά, σίγουρα, δεν είμαι καλλιτέχνης.
Γιατί δεν το δέχεσαι;
Δεν θεωρώ ότι το επίπεδό μου είναι τέτοιο για να ονομασθώ καλλιτέχνης. Υπήρχαν καλλιτέχνες κατά το παρελθόν, αλλά και κατά το παρόν, οι οποίοι είναι κλάσεις ανώτεροι και τεχνικά και φιλοσοφικά.
Εάν δούμε και τον όρο καλλιτέχνης, πρέπει να προωθείς το κάλλος, πρέπει πραγματικά αυτό που κάνεις να θαμπώνει τον άλλο και όχι απλά να τον εμπνέει.
Credit: Photo Porichis
Η τέχνη για εσένα τι είναι;
Η τέχνη πολλοί λένε ότι είναι τα πάντα. Για εμένα αυτό είναι λάθος, η τέχνη είναι πολύ λίγα πράγματα, είναι πολύ συγκεκριμένα πράγματα τέχνη. Τα περισσότερα μπορεί να είναι τεχνικές, κάποιος μπορεί να είναι τεχνίτης, αλλά δύσκολα μπορεί κάποιος να είναι καλλιτέχνης. Για εμένα η τέχνη είναι μία πνευματική ενασχόληση η οποία μπορεί να παίρνει και υλική μορφή μέσα από ένα μάρμαρο, μέσα από έναν καμβά, μέσα από ένα τραγούδι, η οποία θα καθηλώνει τον θεατή της και θα τον τοποθετεί εκεί που ή ίδια θέλει. Δεν είναι τέχνη όταν κάποιος εκλαμβάνει κάτι με το δικό του τρόπο και έχει ο καθένας από μία άποψη. Τέχνη είναι αυτό το οποίο μπορεί να μαγνητίσει το κοινό και να το τοποθετήσει στην ιστορική, τη χωρική και τη χρονική περίοδο που θέλει. Πρέπει να προωθεί δηλαδή το κάλλος.
Εσύ έχεις αυτή τη στιγμή κάποιο σχέδιο που θέλεις να το κάνεις τις επόμενες δύο-τρεις ημέρες ή την επόμενη εβδομάδα;
Θα ήθελα, επειδή έχω κάνει ήδη πολλούς αγωνιστές, κάποια στιγμή να κάνω και μία γυναίκα. Σίγουρα μέσα στα σχέδιά μου είναι η Μαντώ Μαυρογένους, αλλά σκέπτομαι και για την Μπουμπουλίνα. Θεωρώ ότι πρώτη θα κάνω τη Μαντώ Μαυρογένους, όχι για κάποιον ιδιαίτερο λόγο, αλλά σαν μορφή τη θεωρώ πιο εύκολη, οπότε θα γίνει με μεγαλύτερη ευκολία. Θέλω να έχω πειραματισθεί επαρκώς μέχρι να αρχίσω να κάνω τις πρωταγωνιστικές μορφές του Αγώνα, για να βγουν άρτιες τεχνικά.
Από ζωγραφική τι σου αρέσει;
Από ζωγραφική το αγαπημένο μου είναι να χρησιμοποιώ
κάρβουνα και μολύβια. Ωστόσο αποτυπώνεται καλύτερα, μπορώ
να πω, μία εικόνα όταν γίνεται με λάδια, μία ελαιογραφία
δηλαδή.
Έχεις σκεφθεί να δουλέψεις περισσότερο πίνακες στο μέλλον;
Δεν έχω κάποια σχέδια για το μέλλον. Όπως έχετε καταλάβει, γενικότερα για εμένα η τέχνη είναι μία παρόρμηση εσωτερική, είναι μία ανάγκη εσωτερικής εξομολόγησης προς τον εαυτό μου. Έτσι εξωτερικεύω και την τέχνη. Όταν έκανα πίνακες είχα θαμπωθεί από κάποιους πίνακες που έβλεπα σε μουσεία.
O Eύρυτος ταυτίζεται περισσότερο με την εικονική ζωγραφική παλαιοτέρων εποχών παρά με το σήμερα
Όπως;
Είχα επισκεφθεί το Λούβρο πρόσφατα και μου άρεσαν πάρα πολύ οι ελαιογραφίες που έβλεπα του 15ου αιώνα.
Αναγέννηση ουσιαστικά.
Ακριβώς.
Την δημόσια τέχνη πώς τη βλέπεις;
Θα σας πω την αλήθεια. Λίγα είναι αυτά τα οποία με κεντρίζουν σε δημόσια θέα. Τα αγάλματα τα οποία βλέπουμε δεν είναι ιδιαίτερα αισθητικά κοντά στα γούστα μου, περισσότερο βλέπω ότι γίνονται μαζικές παραγωγές. Δηλαδή κάτι το οποίο βγαίνει πολύ γρήγορα για να γίνουν κάποια αποκαλυπτήρια, κάποια τα οποία προωθούν μία θολοκουλτούρα μοντερνισμού
Με αυτήν τη θολοκουλτούρα πώς τα πηγαίνεις εσύ;
Είναι μακριά από τα γούστα μου και αισθητικά και φιλοσοφικά, είναι τελείως άλλη διάσταση. Δεν ταιριάζω με το μοντερνισμό, γιατί αυτό το οποίο παρουσιάζει σαν εικόνα είναι τελείως ξένο με αυτό το οποίο έχω εγώ ας αντίληψη της τέχνης.
Ο Ευρυτος δεν τα πάει καλά με την αφηρημένη τέχνη
Το θεωρείς άσχημο ή το θεωρείς κάτι που δεν σου πηγαίνει απλώς;
Το θεωρώ και άσχημο και κάτι το οποίο δεν μου πηγαίνει. Υπάρχουν αγάλματα τα οποία τα βλέπεις μέσα σε μουσεία και πραγματικά στεναχωριέσαι που έχουν απόσταση από εσένα και δεν μπορείς να τα αγγίξεις. Όταν ο μοντερνισμός δημιουργεί γλυπτά από χαλασμένες ομπρέλες, από γυαλιά, από θρυμματισμένα θρύψαλα και κάτι διάφορα άλλα που βλέπουμε στο Σύνταγμα με κόκκους καφέ και πατούσες κ.λπ., είναι πράγματα τα οποία σε απωθούν. Θέλεις να μη τα βλέπεις, όχι να πας να τα ακουμπήσεις, όπως γίνεται, για παράδειγμα, με τον Ηνίοχο ή με τον Ερμή του Πραξιτέλη. Ο Ερμής του Πραξιτέλη, άμα τον δεις από διαφορετική γωνία, από κάθε μοίρα έχει διαφορετική έκφραση στο πρόσωπό του. Πώς θα μπορούσε, λοιπόν, να είναι στο ίδιο επίπεδο ο Ερμής του Πραξιτέλη, το σιντριβάνι στην Ερμού, ακόμα και το “γκράφφιτι” επάνω σε έναν τοίχο. Δεν μπορώ να τα βάλω όλα στο ίδιο τσουβάλι, υπάρχουν διαβαθμίσεις αισθητικές και φιλοσοφικές.
Μου είπες νωρίτερα ότι δεν θέλεις το έργο σου να προσβάλλει την κοινότητα.
Έχω ένα σεβασμό στο συμπολίτη, στην ιδιοκτησία, γιατί σε κάποιον, στο κάτω-κάτω, μπορεί να μην του αρέσει, μπορεί να θεωρεί ότι δεν έχω την κατάλληλη τεχνική για να πάω να βάψω κάτι έξω από το σπίτι του και να το βλέπει. Από εμένα αυτό είναι σεβαστό, δεν γίνεται να πάω με το ζόρι να βάψω ένα σπίτι, έναν τοίχο και μία ιδιοκτησία. Πρέπει να υπάρχει αλληλοσεβασμός, γιατί εάν οι “γκραφιττάδες” απαιτούν σεβασμό και αναγνώριση από την κοινωνία, θα πρέπει και αυτοί, και εμείς, να έχουμε έναν αντίστοιχο σεβασμό προς αυτούς.
Γενικότερα θεωρώ ότι το χρώμα είναι πάντοτε προτιμότερο από κάτι γκρίζο, αλλά από την άλλη πρέπει να αποφεύγουμε τα άκρα. Δεν ισχύει ούτε αυτό που ακούω και λένε οι “γκραφιτάδες” ότι “καθαροί τοίχοι, βρώμικες συνειδήσεις”, ούτε από την άλλη ότι δεν πρέπει να υπάρχει τίποτα βαμμένο σε δημόσιο χώρο και δεν με νοιάζει και ας τα κάνουν αλλού. Θεωρώ ότι υπάρχει μία μέση λύση η οποία είναι να μην ενοχλείς ένα μεροκαματιάρη άνθρωπο, να μην ενοχλείς έναν επιχειρηματία, αλλά και από την άλλη να μην έρχεται ένας άνθρωπος, ένας συμπολίτης σου, και να σου λέει, γιατί βάφεις τον τοίχο του γηπέδου; Το γήπεδο είναι γήπεδο, ο τοίχος αυτός δεν ενδιαφέρει κανέναν και, από το να είναι γκρίζος, καλύτερα να είναι χρωματισμένος, κατ’ εμέ.
Ο Ευρυτος δεν τα πάει καλά με την αφηρημένη τέχνη
Άρα, πες ότι όλοι σκέπτονταν με τη δική σου τη λογική, πού θα έπρεπε να ζωγραφίζουν, κατ’ εσέ;
Ανάλογα πάντα με το έργο τους, δηλαδή κάτι το οποίο είναι αποδεκτό από αυτόν ο οποίος σου προσφέρει έναν τοίχο για να τον ζωγραφίσεις. Παραδείγματος χάρη ένας Δήμος σού λέει ότι δίπλα σε αυτόν τον κεντρικό δρόμο υπάρχει αυτή η επιφάνεια, μπορείς να τη ζωγραφίσεις. Εάν αυτό είναι αισθητικά ορθό, μπορεί να γίνει σε συνεννόηση με έναν οποιονδήποτε άνθρωπο ο οποίος σου δίνει την άδεια για να ζωγραφίσεις μία επιφάνεια. Εάν αυτό γίνεται χωρίς άδεια, θα πρέπει, βάσει την κριτική σκέψη του καθενός, να είναι σε χώρους οι οποίοι είναι διαθέσιμοι για graffiti. Ένα πάρκο, ένα γηπεδάκι, ένα σχολείο, ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο στη μέση μίας γειτονιάς, ένα εγκαταλελειμμένο super market, όλοι αυτοί είναι χώροι οι οποίοι είναι διαθέσιμοι να τους βάψεις, διότι έτσι και αλλιώς ρημάζουν ή θα ήταν ακόμα καλύτερα να είναι χρωματισμένοι. Σε ένα πάρκο είναι πιο ωραίο, από το να υπάρχει στη μέση ενός άλσους ένα τσιμεντένιο πράγμα, να είναι κάτι ζωγραφισμένο. Θεωρώ ότι έτσι θα πρέπει να κινηθούμε και μέσα από αυτό θα υπάρξει αλληλοσεβασμός από τους graffitάδες προς την κοινωνία, αλλά και η κοινωνία θα παρέχει σεβασμό στους “γκραφφιτάδες”.
Πέρα από τους ήρωες της Επανάστασης, έχεις κάτι στο μυαλό σου που θα ήθελες να κάνεις, που να μην ανήκει στην ιστορία;
Η αλήθεια είναι ότι τα πάντα ζωγραφίζω, απλά πάντοτε, όπως ξέρετε επειδή έχετε μιλήσει με αρκετούς καλλιτέχνες και άτομα του χώρου της τέχνης, κάνεις κάτι πιο όμορφο όταν βγαίνει μέσα από την ψυχή σου. Τα χέρια σου πάντοτε έχουν μία τεχνική και μπορούν να την αποτυπώσουν, αλλά όταν κάτι βγαίνει από μέσα σου φαίνεται και το πάθος σου για αυτό. Η ιστορία είναι κάτι τέτοιο για εμένα, διότι έχει πάρα πολλές πτυχές, έχει τραγικές πτυχές, έχει επικές πτυχές, έχει θλιβερές πτυχές, έχει διδακτικές πτυχές. Μπορείς να περάσεις πάρα πολλά μηνύματα μέσα από ένα ιστορικό έργο και για αυτό και είναι κάτι το οποίο επιλέγω.
Eδώ τελείωνε κανονικά η συνέντευξη αλλά ο βανδαλισμός του μιούραλ (τοιχογραφίας και όχι “γκράφφιτι”) μας αναγκασε να ξαναεπικοινωνήσουμε
Εύρυτε, πες μας τι ακριβώς έγινε στο Φάληρο με τον Καραϊσκάκη;
Τίποτα παραπάνω από ότι είδατε. Κάποιος πήγε και τον βεβήλωσε με πράσινη μπογιά
Γιατί πιστεύεις ότι έγινε αυτό;
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για το οποίο να εχει γίνει
Για πες μου κάποιους από αυτούς
Το πρώτο είναι η έκταση που έχουν πάρει αυτά τα γκραφφιτι και η συγκεκριμένη θεματολογία και κάποιος την εκμεταλλεύτηκε προκειμένου να κάνει κακή εντύπωση και να αναπαραχθεί μέσω αυτής. Η πολύ απλά κάποιος έχει συμπλέγματα εναντίον οτιδήποτε εκφραζει την Ελλάδα.
Εσύ δεν εχεις σταματήσει να κάνεις έργα όμως έτσι δεν είναι ;
Όχι βέβαια. Εχω επιστρέψει δρυμύτερος με περισότερα έργα, καλύτερα ζωγραφισμένα, πιο καθαρά
Για πες μας σχετικά
Έχω ζωγραφίσει τον Γρηγόρη Λιατακά, τον Λεωνίδα του Αιτωλικού, τον Γρηγόρη Βέικο και τον πολεμιστή με την τρίχρωμη σημαία
Θα ήθελες να προσθέσεις κάτι στην συνέντευξη;
Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους αυτούς που παρακολουθούν και με στηρίζουν στα κοινωνικά μέσα γιατί είναι η μόνη ανταμοιβή που έχω. Και θα ήθελα να ευχαριστήσω το “Άβαλον των Τεχνών” για τις πρωτ΄τυπες ερωτήσεις και που είναι και το μόνο που έρριξε το βάρος στο καλλιτεχνικό στοιχείο και όχι το πολιτικο.
