του Γιώργου Πισσαλίδη
Εκλεισαν χθες στισ 18 Νοεμβρίου 51 χρόνια από την έξοδο στις αίθουσες της ταινίας “Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τραίνα να περνούν”
Ο Γίρι Μένζελ ήταν μέλος του Νέου Κύματος του Τσεχοσλοβακικου Κινηματογράφου, μια ομάδα αντιφρονούντων στην οποία ανήκαν ο Μίλος Φόρμαν, ο Φραντίσλεκ Βλασίλ, η Βερα Χιτίλοβα , ο ΊΒαν Πάσσερ, ο Πάβελ Τζουράσεκ κ.α
Η ταινία υποτίθεται ότι είναι μία δραματική-κωμική ταινία ενηλικίωσης, που επίκεντρό της είναι ένας έφηβος σταθμάρχης, κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής στην Τσεχοσλοβακία. Ο αθώος αυτός έφηβος ξεκινάει ένα ταξίδι σεξουαλικής αφύπνισης και ωρίμανσης, το οποίο εν τέλει θα τον οδηγήσει σε μία ηρωική πράξη κατά των Ναζί, απότοκο της οποίας θα είναι και ο θάνατός του.
Όμως πίσω από το ανάλαφρο στυλ και την σεξουαλική απελευθέρωση (βασικό στοιχείο της δεκαετίας του 60) κρυβόταν η κριτική στην Σοβιετική εξουσία που είχε υπό κατοχή την Τσεχοσλοβακία. Κλασσικό παράδειγμα κινηματογραφιστή που δεν μπορεί να πει αυτά που θέλει να πει λόγω καθεστώτος και παραπέμπει σε άλλες εποχές.
To 1967, o “Άνθρωπος που έβλεπε τα τραίνα να περνούν” κέρδισε Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Όμως ένα χρόνο μετά, τα Σοβιετικά τανκ ανέκοψαν την Άνοιξη του Τσεχοσλοβάκικου Κινηματογράφου. Ο Μίλος Φόρμαν δραπέτευσε στην Αμερική και όπου έκανε την “Φωλιά του Κούκου” που για τον σκηνοθέτη παρέπαπεμπε στα κομμουνιστικά ψυχιατρεία. Ο Γίρι όμως δεν κατάφερε να φύγει, έμεινε στην πατρίδα του και για 6 χρόνια οι ταινίες του ήταν απαγορευμένες. H επόμενη ταινία του “Παγιδευμένοι Κορυδαλλοί” , που όμως απαγορεύτηκε και προβλήθηκε μόλις το 1990. Πράγμα που σημαίνει ότι οι λογοκριτές έβλεπαν αυτό που δεν μπορούσε να αντιληφθεί το δυτικό κοινό.