
Με αφορμή την σημερινή 53η επέτειο του θανάτου του Νομπελίστα ποιητή Τ.Σ. Έλιοτ διαλέξαμε να δημοσιεύσουμε ένα από τα πιο διάσημα ποιήματα του. Πρόκειται για ένα από τα πιο διάσημα ποιήματα του , το «Οι Κούφιοι Άνθρωποι» σε μετάφραση Γιώργου Σεφέρη.
Το ποίημα γράφτηκε το 1925 και όπως τα περισσότερα του εκείνη την περίοδο αναφέρονται στον θάνατο της Ευρωπαϊκής κουλτούρας από τους ανθρώπους που καθόρισαν την Συμφωνία των Βερσαλλιών, τους τραπεζίτες που ελέγχουν το Σίτυ του Λονδίνου και την άρριζη, άθεη προοδευτική κουλτούρα του Μπλούσμπερυ. Με άλλα λόγια όλη την κυρίαρχη υλιστική κουλτούρα και στην οποία δεν υπάρχει σωτηρία ούτε δυνατότητα ασπασμού της θρησκείας (ο Έλιοτ ήταν Αγγλοκαθολικός)
Σε αυτό το ποίημα που είναι επηρεασμένο από το Τρίτο Κάντο της «Κόλασης» του Δάντη ο Έλιοτ μιλάει για τους ανθρώπους που μπροστά σε ηθικά προβλήματα δεν παίρνουν θέση. Είναι σαν αυτούς που περνούν την Στύγγα και δεν πηγαίνουν ούτε στην Κόλαση , ούτε στον Παράδεισο. Είναι αυτοί που ο Ιησούς αναφέρει ως χλιαρούς. Το ποίημα αποτελείται από 98 στίχους χωρισμένους σε πέντε μέρη. Οι τέσσερεις τελευταίοι στίχοι αποτελούν “τους πιο χρησιμοποιημένους ως απόφθεγμα στίχους οποιουδήποτε αγγλόφωνου ποιητή του 20ου αιώνα”.
Το παρόν ποίημα του Έλιοτ είχε μεγάλη επίδραση στον Φράνσις Φόρντ Κόππολα και την ταινία “Αποκάλυψη Τώρα” στην οποία ο Συνταγματάρχης Κούρτζ (που τον υποδυόταν ο Μάρλον Μπράντο) απεικονίζεται να διαβάζει δυνατά αποσπασματα του ποιήματος στους οπαδούς του. Επιπλέον, η έκδοση της ταινίας στο Complete Dossier συμπεριλάμβάνει ένα 17λεπτο αφιέρωμα με τον Κούρτζ να απαγγέλει ολόκληρο το ποίημα. Το επίγραμα του ποιήματος “Κύριο Κούρτζ-πέθανε” είναι μια φραση από την “Καρδιά του Σκότους” του Τζόσεφ Κόνραντ, πάνω στο οποίο χαλαρά βασιζόταν η ταινία.

Ο Ελιοτ ζωγραφισμένος
“Κύριο Κουρτς – πέθανε”
Μια δεκάρα για τον Γέρο-Γκάη
Ι
Είμαστε οι κούφιοι άνθρωποι
Είμαστε οι παραγεμισμένοι άνθρωποι
Που σκύβουμε μαζί
Καύκαλα μ’άχερα γεμάτα. Αλίμονο!
Οι σ τ ε γ ν έ ς μας φωνές
Σαν ψιθυρίζουμε μαζί
Είναι ήσυχες και ασήμαντες
Σαν τον αγέρα στο ξερό χορτάρι
Ή σε σπασμένα γυαλικά των ποντικών το ποδάρι
Μες στο ξερό μας το κελάρι.
Μορφή χωρίς σχήμα,
Σ κ ι ά δίχως χρώμα,
Παραλυμένη Δύναμη
Γνέψιμο χωρίς κίνηση˙
Εκείνοι που ταξίδεψαν
Με ί σ ι ε ς μ α τ ι έ ς ,
στου θανάτου την άλλη Βασιλεία
Μας θυμούνται —α! θυμούνται—
όχι σα να’μαστε χαμένες
Παράφορες ψυχές, μα μοναχά
Οι κ ο ύ φ ι ο ι ανθρώποι
Οι π α ρ α γ ε μ ι σ μ έ ν ο ι ανθρώποι.
ΙΙ
Μ ά τ ι α που δεν μπορώ
ν’ αντικρίσω στα ό ν ε ι ρ α
Στου θανάτου τη βασιλεία των ονείρων
Α υ τ ά δεν φανερώνονται:
Εκεί, τα μ ά τ ι α είναι
Η λ ι ο ς σε σπασμένη στήλη
Εκεί, ένα δέντρο σείεται
Και οι φωνές είναι
Στου αγέρα το τραγούδισμα
Πιό απόμακρες.. πιό επίσημες
Από τ’άστρο που σβήνει.
Ας μην έρθω κοντύτερα
Στου θανάτου τη βασιλεία των ονείρων
Κι αν φορέσω ακόμη
Τέτοια μελετημένα μασκαρέματα
Ποντικού, τομάρι, κόρακα πετσί,
σταυρωτά ραβδιά
Σ’ ένα χωράφι
Κάνοντας όπως κάνει ο άνεμος
Όχι κοντύτερα—
Όχι το τελευταίο τούτο συναπάντημα
στη δειλινή βασιλεία
ΙΙΙ
Τούτη είναι η π ε θ α μ έ ν η χ ώ ρ α
Τούτη είναι του κ ά κ τ ο υ η χώρα
Εδώ τα πέτρινα ομοιώματα
Υψώνονται, εδώ είναι που δέχουνται
Την ικεσία του χέριού ενός πεθαμένου
Κάτω από το παίξιμο του άστρου που σβήνει.
Ετσι είναι τα πράγματα
Στου θανάτου την άλλη βασιλεία
Ξυπνάς μοναχός
Την ώρα εκείνη
που τρέμεις τρυφερός
Χείλια που θα φιλούσαν
Λεν προσευχές στη σπασμένη πέτρα.
IV
Δεν είναι εδώ τα μ ά τ ι α
Εδώ δεν είναι μ ά τ ι α
Στο λαγκάδι των άστρων που πεθαίνουν
Στο κ ο ύ φ ι ο αυτό λαγκάδι
Τούτη η σπασμένη σιαγών
απ’τις χαμένες βασιλείες μας
Στο τελευταίο τούτο συναπάντημα
Μαζί ψηλαφούμε
Και αποφεύγουμε τα λόγια
Μαζεμένοι στην άκρη
του φουσκωμένου ποταμού
Χωρίς βλέμμα, εκτός
Αν ξαναφανούν τα μ ά τ ι α
Σαν τ’άστρο το αιώνιο
Το εκατόφυλλο ρόδο
Της δειλινής βασιλείας του θανάτου
Η ε λ π ί δ α μόνο
Άδειων ανθρώπων.
V
Γύρω-γύρω όλοι
Στη μέση το Φραγκόσυκο
Φραγκόσυκο
Γύρω-γύρω όλοι
Στις πέντε την αυγή
Ανάμεσα στην ι δ έ α
Και στο γεγονός
Ανάμεσα στην κίνηση
Και στη πράξη
Η Σ κ ι ά πέφτει
Ότι Σου εστίν η Βασιλεία
Ανάμεσα στη Σύλληψη
Και της δημιουργίας
Ανάμεσα στη Συγκίνηση
Και στην ανταπόκριση
Η Σ κ ι ά πέφτει
Η ζωή είναι μακριά πολύ
Ανάμεσα στον πόθο
και στον σπασμό
Ανάμεσα στη δύναμη
και στην ύπαρξη
Ανάμεσα στην ουσία
και στην κάθοδο
Η Σ κ ι ά πέφτει
Ότι Σου εστίν η Βασιλεία
Ότι Σου εστίν
Είναι η ζωή
Ότι Σου εστίν η..
Έτσι τελειώνει ο κόσμος
Έτσι τελειώνει ο κόσμος
Έτσι τελειώνει ο κόσμος
Όχι με έναν β ρ ό ν τ ο
μα μ’ένα λ υ γ μ ό

Ο Μπράντο ως Συνταγματάρχης Κούρτζ στο “Αποκάλυψη Τώρα”
Πηγή
Παρακάτω ακολουθεί η μελοποιημένη εκδοχή του ποιήματος από το συγκρότημα Ωχρά Σπειροχαίτη.