Συνεχίζουμε με το δεύτερο μέρος της βαρυσήμαντης ομιλίας του Λουκή Ακρίτα, σπουδαίου Κύπριου λογοτέχνη, δημοσιογράφου, άνθρωπου του πολιτισμού και πολιτικού, με την ουσιαστική σημασία της λέξης. Αφαιρώντας τις πολιτικές αναφορές στην τρέχουσα επικαιρότητα της εποχής, παραδίνουμε μια διαχρονική ομιλία όπου ο Ακρίτας συνδέει την Έξοδο του Μεσολογγίου με τον αγώνα του Κυπριακού Ελληνισμού και μιλά για την αναμόρφωση της Παιδείας ως αναγκαιότητα για το μέλλον της Ελλάδος στην (τότε) Ευρωπαϊκή οικογένεια
Επίλογος – Επιμέλεια : Σπύρος Δημητρίου
“Δεν μπορεί να υπάρξη αμφιβολία πως το όπλο μας είναι η αδιάσπαστη ενότητα του Ελληνισμού, ανεξάρτητα από τον οργανωτικό του δεσμό. Και, παράλληλα, η μεθοδική κινητοποίηση των υλικών πόρων του και η αξιοποίηση του πολιτιστικού, του πνευματικού αποθέματός του. Κινητοποίηση σε κάθε κατεύθυνση, κάθε στιγμή. Πάντα ένας Λαός πρέπει να μπαίνη στο στίβο αρματωμένος.
Ο Ελληνισμός δεν είναι μονάχα ο Ελλαδικός. Είναι τα δυο εκατομμύρια της διασποράς, που χαλαρώνουν ολοένα τον δεσμό με τα πάτρια χώματα. Είναι ο Ελληνισμός της Βορείου Ηπείρου, που εξαφανίζεται σταθερά κάτω από τον αμείλικτο ζυγό ενός ολοκληρωτισμού. Είναι οι παλιές Κοινότητες, οι ακμαίες εστίες που διαλύονται στη Βαλκανική, στην Τουρκία, στην Αίγυπτο. Είναι, τέλος, προμαχώνας του Γένους, στην αγκαλιά της Ασίας και της Αφρικής, ο Κυπριακός Ελληνισμός.
Ο Ελληνισμός δεν μπορεί να δώση τη μάχη της Ειρήνης διασκορπισμένος. Πρέπει να συνταχθή σ’ ενιαίο σύνολο. Είμαστε λίγοι, και γι’ αυτό πρέπει να είμαστε συγκεντρωμένοι όλοι, τώρα που σημαίνει το προσκλητήριο. Προυπόθεση για την Κύπρο είναι η κατοχύρωση της ιστορικής και φυλετικής ενότητος του Ελληνισμού, το αναφαίρετο δικαίωμα του Κυπριακού Λαού ν’ αποφασίση ελεύθερα για την τύχη του, ν’ ακουμπήση στην Ελλάδα. Κι’ εδώ, στις τάπιες, ορθωνότανε ακούρσευτο το «Ύψωμα της Ενώσεως». Βίοι παράλληλοι στα σύμβολα και στις λέξεις…
…Εκεί, λοιπόν, στο φράχτη της Κύπρου, στο νέο Μεσολόγγι του Ελληνικού πατριωτισμού, βαδίζει ήρεμη, στοχαστική, με το βόλι στο τουφέκι και με το Λόγο που ματώνει, η Ελληνική Ιστορία… Εμείς όλοι ξέρουμε τι σημαίνει Έξοδος, όταν εκατομμύρια εκατομμυρίων Λαών παραστέκονται στον Κυπριακό φράχτη. Όταν οι ελεύθεροι άνθρωποι αυτής της Γης βαδίζουν στις τάπιες των Κυπριακών πόλεων, φρουροί της ιδικής τους ελευθερίας, αποφασισμένοι να εξαλείψουν το κουρσάρικο πάθος της νομαδικής ορδής, που παραμονεύει με τ’ ακονισμένα δόντια του αγριμιού. Γιατί κάθε ελεύθερος άνθρωπος, όπου Γης, είναι και δημότης της Κύπρου. Σ’ ένα γράμμα στους υψηλούς Βεζυράδες προσθέτει ο Νότης Μπότσαρης : «Τώρα βλέπομεν ότι εκείνο οπού θέλετε εσείς δεν γίνεται, ούτε εκείνο όπου θέλομεν ημείς. Και θα γίνη εκείνο όπου ο Θεός αποφασίσει».
Παράλληλος σκοπός με την ολοκλήρωση της Κυπριακής Ελευθερίας κι’ απαραίτητη προυπόθεσή μας στην αναμέτρηση με τον ευρωπαικό χώρο, είναι η ριζική ανανέωση του πνευματικού και τεχνικού οπλισμού μας, η θεμελίωση της εθνικής μας υποδομής με την αναμόρφωση της Παιδείας…
Θα ήταν κοινοτοπία να υπογραμμίσω τις ανισότητες της αναμετρήσεώς μας με τους Ευρωπαίους. Προσεγγίζουμε όμως την Ευρώπη, που έχει τα δικά της ψυχολογικά, πολιτικά και πνευματικά προβλήματα, με κάποια γαλήνη, αν όχι και συνείδηση υπεροχής. Δεν είναι μονάχα το ανεκτίμητο πλεονέκτημα της γεωγραφικής μας θέσεως. Ούτε το τεράστιο προνόμιο των εσωτερικών συγκοινωνιών, μ’ ένα από τους μεγαλύτερους εμπορικούς στόλους του Κόσμου. Δεν είναι η μοναδική λαμπρότητα του ελληνικού τοπίου, ούτε ακόμη η ιδιοφυία του τεχνίτη μας. Παράλληλα, είναι ο ιδεολογικός και πολιτιστικός οπλισμός του Νεοελληνισμού.
Ανήκω, αγαπημένοι μου φίλοι, στην κατηγορία όσων πιστεύουν ότι η Ελλάδα με την πολιτιστική μας ιδιομορφία και τη συνείδηση του γενικώτερου ρόλου μας μέσα στη ζύμωση των ιδεών για ένα σύγχρονο κόσμο, μπορεί να βοηθήση την Ευρώπη. Να τη μπολιάση με νέα φύτρα. Να της δώση φτερά σε μια στιγμή που πολεμάει ν’ αρμονιστή, μ’ άλλες παγκόσμιες δυνάμεις, στην ηγετική σκοπιά μιας βασανισμένης ανθρωπότητος»….
Η Δελφική ποίηση του Σικελιανού, δείγμα της πολιτιστικής ιδιομορφίας των Ελλήνων
…Εκεί, στα σταυροδρόμια της Ευρώπης, ο Ελληνισμός θ’ αντικρύση τη μοίρα της Ιστορίας του με το ήθος του τόπου του, με τη προσφορά του Μεσολογγιού, θα κατοχυρώση όμως το μέλλον του, θα το ασφαλίση τελειωτικά, με την Παιδεία»…
Ο μεγάλος Έλληνας της Κύπρου, Λουκής Ακρίτας έζησε και δημιούργησε πνευματικά στην Ελλάδα αφήνοντας ανεξίτηλο το αποτύπωμά του. Σπουδαίος λογοτέχνης και δημοσιογράφος, άνθρωπος του πολιτισμού και πολιτικός με την ουσιαστική σημασία της λέξης, με την σημασία που ίσχυε ακόμη τότε, και που ο ίδιος αναμετριόταν πολλές φορές προσπαθώντας να ισορροπήσει μεταξύ πνεύματος και πολιτικής. Η Ελλάδα και η Κύπρος θα είναι παντού παρούσες στη ζωή του. Έτσι κι στην ομιλία του στο Μεσολόγγι θα μιλήσει και θα συνδέσει την Κύπρο και τους Αγώνες της με τη ηρωική πράξη της εξόδου στην οποία συμμετείχαν και Κύπριοι.
Επίσης θα αναφερθεί στην Παιδεία και τον πολιτισμό ως βασικό όπλο για το μέλλον μας και ιδιαίτερα για την προοπτική μας στην Ευρώπη, όπως φάνταζε σε εκείνους τους χρόνους. Όμως δεν εισακούσθηκε και χρόνια αργότερα στο ταξίδι μας στην Ευρώπη αυτά τα δυο ισχυρά μας όπλα όχι μόνο δεν τα πήραμε μαζί αλλά φροντίζουμε να τα αναθεωρούμε. Στο Λουκή Ακρίτα θα οφείλουν διαχρονικά όλοι οι Έλληνες την δωρεάν Παιδεία. Το δικαίωμα στη μόρφωση και ιδιαίτερα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αυτό θα του το «οφείλουμε» για πάντα.
Ο Λουκής Ακρίτας ως Υπουργος Παιδείας
Θα κλείσει την ομιλία του εκείνη τη βροχερή μέρα στο Μεσολόγγι λέγοντας :
«Η ολοκλήρωση της Κυπριακής Ελευθερίας και η αναμόρφωση της Ελληνικής Παιδείας είναι οι δυο πόλοι γύρω από τους οποίους στρέφεται η Ιστορία του Ελληνισμού, σε μια στιγμή που προσπαθούμε να εκπορθήσουμε τις πύλες του Μέλλοντος. Αντηχεί ακόμη μια φορά το προσκλητήριο της Εξόδου. Σε κάθε εποχή αρχίζει μια Έξοδος για την Ελλάδα. Τώρα είναι η μεγάλη Έξοδος προς τους Νέους Καιρούς.
Ω Ελλάς! Ω πατρίς μου
Ελπίδων γλυκυτάτων
μήτηρ! Σε βλέπω ακόμα
ζώσαν και μαχομένην
και αναλαμβάνω.
Από τα βάθη της Τουρκοκρατίας η Μαρία η Συγκλητική, στο λιμάνι της Λεμεσού, τινάζει το Τουρκικό καράβι στον αέρα για να λυτρώση από το βαρβαρικό μίασμα, άνθος παρθένων. Εκατοντάδες χρόνια η ίδια φλόγα ξεπήδησε από το χέρι του Καψάλη, να σώση τα γυναικόπαιδα του Μεσολογγιού. «Ηξεύραμεν όλοι τον Καψάλην ότι δεν είχε ανάγκην οδηγίας» γράφει με χαριτωμένη αφέλεια ο Κασομούλης.
Πριν τέσσερα χρόνια, στο Λιοπέτρι τέσσερα παλληκαρόπουλα, σ’ ένα αχερώνα έπεσαν ολοκαύτωμα, αντιγράφοντας το Μεσολόγγι. Σε μια σπηλιά ο Αυξεντίου φωτιά και καπνός, ο Ραζηκότσικας, οι φάλαγγες της Φρουράς στο Μεσολόγγι, στις Θερμοπύλες και στο Αρκάδι, στην πύλη του Ρωμανού και στα Καλάβρυτα, όπου απλώνεται μαρτυρική πολυστέναχτη και περήφανη η Γη των Ελλήνων, θαρρείς και σέρνουνε τον χορό της Λευτεριάς ο Λεωνίδας κι’ ο Καραισκάκης, ο Αισχύλος κι ο Σολωμός, ο Παλαιολόγος κι’ ο Μπότσαρης, ο Αυξεντίου κι’ ο Τζαβέλας, χωρίς χρονολογική σειρά, ανάκατα ο ένας πλάι στον άλλο, αδέλφια, σύντροφοι του πολέμου, έξω από τόπο και χρόνο. Βλαστάρια της αιώνιας Ελλάδας ανηφορίζουνε στα όρθια τείχη της Αρετής, «κρούοντες την λύραν» κυλάνε τα βάραθρα του Ζαλόγγου, ένα μέτρο πρόχωμα στο Μεσολόγγι σταματάει την Τυραννίδα. Κύπρος και Μεσολόγγι, Ελλάδα και Κόσμος – με τη Λευτεριά, να φλογίζη τα σπλάχνα ενός Λαού. Και με τη Δόξα να τους στεφανώνει….
Σαν ένα στρατιώτης της Πατρίδας, με το τουφέκι στον Πόλεμο και την Αντίσταση και με το Λόγο στην Ειρήνη, καταθέτω εδώ, στο βωμό της Λευτεριάς, τον οραματισμό μας για μιαν Ελλάδα στο κέντρο του σεβασμού και της λατρείας της Οικουμένης». (*)
Αυτή είναι μια από τις τελευταίες, ίσως και η τελευταία επίσημη ομιλία του Λουκή Ακρίτα. Ένα πρωινό του Σαββάτου 6 προς Κυριακή 7 Φεβρουαρίου 1965 θα μας αφήσει άδοξα και απροσδόκητα στα 54 χρόνια του, χτυπημένος από την επάρατο νόσο σ’ ένα νοσοκομείο του Λονδίνου. Δεν πρόλαβε να δει τις «αδέσποτες μέρες» που ακολούθησαν για την μαρτυρική μεγαλόνησο Κύπρο και τον ελληνισμό γενικότερα που σκόρπισαν τους πόθους, εκεί στην εσχατιά της Μεσογείου, στους πέντε ανέμους.
Η ιερή πόλη του Μεσολογγίου, τιμώντας τον, τοποθέτησε την προτομή του στην πλατεία Ηρώων, εκεί που εκφώνησε τον περίφημο λόγο του, για να μην ξεχάσουμε ποτέ ότι «ΚΑΘΕ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΝΑΙ ΔΗΜΟΤΗΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ…».
(*) Η ομιλία του Λουκή Ακρίτα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ» τεύχος 885 15 Μαίου 1964.
Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Λουκή Ακρίτα στο Μεσολόγγι το 2010, από τον Υπουργό Άμυνας της Κυπριακής Δημοκρατίας Δημήτρη Ηλιάδη παρουσία της συζύγου του Σύλβας και της κόρης του Έλενας
