του Τηλέμαχου Χορμοβίτη
Για να την πω την αμαρτία μου, ο Φίλιπ Ροθ, που πέθανε σήμερα, ποτέ δεν ήταν του γούστου μου. Όλες αυτές τις ιστορίες με τους νευρωτικούς “προοδευτικούς” Εβραίους της Ανατολικής Ακτής τις έβρισκα πάντα λίγο πληκτικές. Σαν Γούντυ Άλεν, χωρίς το χιούμορ…Προσωπικά, θεωρώ πολύ πιο σημαντικό συγγραφέα τον Τομ Γουλφ, που μας άφησε χρόνους την προηγούμενη εβδομάδα.
Μπορεί λοιπόν τα βιβλία του Ροθ να μην μου ενέπνευσαν ποτέ ιδιαίτερο ενθουσιασμό, ένα μυθιστόρημά του όμως, η “Συνωμοσία εναντίον της Αμερικής”, είχε καταφέρει να με θυμώσει αρκετά.
Όπως έγραφα τότε σε άρθρο της εποχής (2007) σε αυτό ο εξαιρετικά δημοφιλής και στην Ελλάδα, Ροθ, επινοεί ένα εναλλακτικό ιστορικό σενάριο , παίζοντας με το ερώτημα «Τι θα γινόταν εάν, στις αμερικάνικες προεδρικές εκλογές του 1940, ο Φράνκλιν Ρούσβελτ έχανε από τον «απομονωτιστή» Τσάρλς Λίντμπεργκ;
Μέσα από τα μάτια του νεαρού Φίλιπ Ροθ, βλέπουμε τον Πρόεδρο Λίντμπεργκ να υπογράφει συμφωνία ειρήνης με τον Χίτλερ, να επιβάλει την υποχρεωτική στράτευση στους αμερικάνους πολίτες και να ενθαρρύνει τη δημιουργία εχθρικού κλίματος εναντίον των Εβραίων της χώρας. Όλα αυτά καταλήγουν σε εκτεταμένες αντισημιτικές ταραχές με εκατοντάδες νεκρούς. Μέσα από το χάος, ο Ρούσβελτ επιστρέφει σαν «από μηχανής θεός» για να αναλάβει ξανά την προεδρία και να σώσει τη χώρα. Οι Η.Π.Α. μπαίνουν στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων και τα υπόλοιπα είναι ιστορία…
Όσοι διαβάσουν τη «Συνωμοσία Εναντίον της Αμερικής» θα μείνουν με την εντύπωση πως οι «απομονωτιστές» ήταν κάτι σαν την Πέμπτη Φάλαγγα του Χίτλερ μέσα στην Αμερική
Όσοι διαβάσουν τη «Συνωμοσία Εναντίον της Αμερικής» θα μείνουν με την εντύπωση πως οι «απομονωτιστές» ήταν κάτι σαν την Πέμπτη Φάλαγγα του Χίτλερ μέσα στην Αμερική, μια δράκα συνωμοτών που φιλοδοξούσαν να δουν τη σβάστικα να κυματίζει πάνω από τον Λευκό Οίκο. Είναι όμως αυτή η πραγματικότητα;
Την πρώτη Σεπτεμβρίου του 1939, ο Χίτλερ εισέβαλε στην Πολωνία. Δύο μέρες μετά, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος είχε ξεκινήσει και επίσημα στην Ευρώπη. Την ίδια ώρα, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, άρχιζε μια από τις πιο κρίσιμες διαμάχες στην αμερικάνικη ιστορία. Θα έπρεπε η Αμερική να επέμβει στην πλευρά των Συμμάχων ή όχι; Οι Αμερικάνοι πολίτες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Από τη μια μεριά, οι οπαδοί μιας επεμβατικής πολιτικής, πίστευαν πως ήταν πιο σημαντικό για τις Η.Π.Α. να διασφαλιστεί η νίκη των Συμμάχων παρά η πάση θυσία διατήρηση της ουδετερότητας .Από την άλλη μεριά, οι «απομονωτιστές» πίστευαν πως ήταν πιο ζωτικό για την Αμερική να μείνει έξω από τον πόλεμο.
Η μεγάλη πλειοψηφία της αμερικάνικης κοινωνίας ακόμη και λίγο πριν την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ ήταν αντίθετη στην άμεση συμμετοχή της Αμερικής στον πόλεμο.
Μάλιστα η κυριότερη οργάνωση των «απομονωτιστών», «Πρώτα η Αμερική» (America First) έκανε ότι μπορούσε για να εμποδίσει τη συμμετοχή μελών για τα οποία υπήρχαν υποψίες πως ήταν φιλοναζί. Η μεγάλη πλειοψηφία της αμερικάνικης κοινωνίας ακόμη και λίγο πριν την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ ήταν αντίθετη στην άμεση συμμετοχή της Αμερικής στον πόλεμο. Η οργάνωση «Πρώτα η Αμερική» αριθμούσε γύρω στα 800.000 μέλη.
Το λογότυπο και μια αφίσσα της Επιτροπής “Πρώτα η Αμερική”
Στους «απομονωτιστές» ανήκαν προσωπικότητες που βρίσκονταν στην ελίτ της αμερικάνικης κοινωνίας. Κορυφαίοι πολιτικοί και από τα δύο κόμματα, όπως οι Ρεπουμπλικάνοι γερουσιαστές Ρόμπερτ Τάφτ, Ουίλλιαμ Μπορά και Άρθουρ Βάντενμπεργκ, ο Δημοκρατικός γερουσιαστής Μπάρτον Κ. Ουήλερ, ο σοσιαλιστής ηγέτης Nόρμαν Τόμας, ο πατέρας του μελλοντικού Προέδρου Τζων Φ. Κέννεντυ και πρεσβευτής της χώρας στη Μ.Βρετανία την περίοδο 1937-1940, Τζόσεφ Κέννεντυ, οι κορυφαίοι εκδότες Γουίλλιαμ Ράντολφ Χηρστ και Ρόμπερετ Ρ. ΜακΚόρμικ, οι συγγραφείς Τζων Ντος Πάσσος, Σίνκλαιρ Λιούις και Έντμουντ Γουίλσον , η ηθοποιός του Χόλυγουντ Λίλιαν Γκις, ο κορυφαίος δημοσιογράφος Χ.Λ. Μενκεν, ο πιο σημαντικός αρχιτέκτονας της χώρας Φρανκ Λόυντ Ράιτ, ο μελλοντικός πρόεδρος Τζέραλντ Φόρντ, ο νεαρός τότε Γκόρ Βιντάλ. Στις τάξεις τους συνυπήρχαν προσωπικότητες από ολόκληρο το πολιτικό φάσμα: υπερτερούσαν μεν οι συντηρητικοί αντίπαλοι του New Deal, έβρισκες όμως και πολλούς Σοσιαλιστές καθώς και Προοδευτικούς από τις Μεσοδυτικές Πολιτείες . Δύσκολο να πεισθεί κάποιος πως όλοι αυτοί ήταν συνοδοιπόροι του Αδόλφου Χίτλερ. Ήταν μάλιστα τέτοια η απαίτηση της κοινωνίας για ουδετερότητα ώστε ακόμη και ο ίδιος ο Ρούσβελτ κατέβηκε στις εκλογές του 1940 υποσχόμενος να κρατήσει την Αμερική έξω από τον πόλεμο.
O διάσημος αεροπόρος Τσαρλς Λίντμπεργκ ως υποψήφιος της Επιτροπής “Πρώτα η Αμερική”
Οι «απομονωτιστές» δεν ξεχνούσαν την πικρή εμπειρία του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου η εξουσία της κεντρικής κυβέρνησης ενισχύθηκε σε βαθμό πρωτόγνωρο
Ο ίδιος ο όρος «απομονωτιστής» αδικεί τους αντιπάλους της εξωτερικής πολιτικής του Ρούσβελτ. Αυτοί οι άνθρωποι δεν ήθελαν να απομονώσουν την Αμερική από τον υπόλοιπο κόσμο κατά το παράδειγμα της Κίνας ή της Ιαπωνίας πριν την παλινόρθωση Μεϊτζί. Δεν ήθελαν να βάλουν εμπόδια στις ελεύθερες εμπορικές ανταλλαγές και στις ειρηνικές διπλωματικές σχέσεις της Αμερικής με τις άλλες χώρες. Αυτό που ήθελαν ήταν να απομονώσουν την Αμερική από τους ευρωπαϊκούς πολέμους. Ακολουθούσαν πιστά τη συμβουλή που είχε δώσει ο πρόεδρος Jefferson, 150 χρόνια πριν: «ειρήνη, εμπόριο και φιλία με όλα τα έθνη, δεσμευτικές συμμαχίες με κανένα». Οι «απομονωτιστές» δεν ξεχνούσαν την πικρή εμπειρία του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου η εξουσία της κεντρικής κυβέρνησης ενισχύθηκε σε βαθμό πρωτόγνωρο, η οικονομία πέρασε υπό τον έλεγχο του κράτους, και επιβλήθηκε σκληρή νομοθεσία η οποία επέβαλε βαριά πρόστιμα και φυλάκιση σε όποιον εξέφραζε την αντίθεση του στον πόλεμο. Με αυτή τη νομοθεσία συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν ειρηνιστές και ριζοσπάστες συνδικαλιστές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Eugene Debs, ο σοσιαλιστής προεδρικός υποψήφιος που το 1912 έλαβε σχεδόν ένα εκατομμύρια ψήφους. Ο Debs έμεινε 2,5 χρόνια στη φυλακή επειδή ήταν ενάντιος στον πόλεμο.
Από την συγκέντρωση της Ειτροπής “Πρωτα η Αμερική” στο Μάντισον Γκάρντεν Σκουέηρ της Νέας Υόρκης
Οι «απομονωτιστές» φοβόταν πως το ίδιο σενάριο θα επαναλαμβανόταν με την είσοδο της χώρας και σε αυτό τον πόλεμο. Η πείρα τους είχε διδάξει πως ίσχυε απόλυτα αυτό που είχε γράψει ο Alexis De Tocqueville, 100 χρόνια πριν:
«Όλοι εκείνοι που επιζητούν να καταστρέψουν τις ελευθερίες ενός δημοκρατικού έθνους, πρέπει να ξέρουν πως ο πόλεμος είναι ο πιο σίγουρος και σύντομος δρόμος για να το πετύχουν»
πολλοί απομονωτιστές έχασαν τις δουλειές τους και το FBI χρησιμοποιήθηκε για να παρακολουθεί τις συνομιλίες και την αλληλογραφία τoυς
Πίστευαν πως πολεμώντας τον Ναζισμό έξω από τα σύνορα της Αμερικής, θα τεθούν οι βάσεις για την εγκαθίδρυση ενός αυταρχικού καθεστώτος, στο ίδιο το εσωτερικό των Η.Π.Α. Ήδη πριν την επίσημη είσοδο της χώρας στον πόλεμο, ο Ρούσβελτ επέβαλε για πρώτη φορά σε καιρό ειρήνης, σύστημα υποχρεωτικής στράτευσης. Επιπλέον, πολλοί απομονωτιστές έχασαν τις δουλειές τους, το FBIχρησιμοποιήθηκε για να παρακολουθεί τις συνομιλίες και την αλληλογραφία τoυς, ενώ η κυβέρνηση Ρούσβελτ πίεσε με θεμιτά και αθέμιτα μέσα τα Μ.Μ.Ε. για να καλύπτουν πιο θετικά τις «φιλο-επεμβατικές» απόψεις. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, 120.000 Αμερικάνοι Ιαπωνικής καταγωγής κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα όρια της εκτελεστικής εξουσίας διευρύνθηκαν ανεξέλεγκτα, οι κυβερνητικές δαπάνες εκτοξεύτηκαν σε πρωτόγνωρα επίπεδα για να μην επανέλθουν ποτέ ξανά στα προπολεμικά μεγέθη , τέθηκαν οι βάσεις για το στρατιωτικοβιομηχανικό πλέγμα, που θα αποτελέσει σταθερό στοιχείο της αμερικάνικης οικονομίας μέχρι σήμερα, και μπήκαν τα θεμέλια για την ίδρυση της CIA. Όλα αυτά για τα οποία ο Λίντμπεργκ λοιδορείται σαν φασίστας στο φανταστικό κόσμο του Ροθ, ήταν απλά η πραγματικότητα στην πολεμική Αμερική του «προοδευτικού» Προέδρου Ρούσβελτ, του οποίου την αγιογραφία βλέπουμε να ξετυλίγεται μέσα από αυτό το βιβλίο. Αντίθετα οι «απομονωτιστές» όχι μόνο δεν συγγένευαν ιδεολογικά με τους Ναζί, αλλά ήταν αντίθετοι με την επέμβαση στον πόλεμο γιατί πίστευαν ότι έτσι προστάτευαν τα αμερικάνικα ιδανικά της ατομικής ελευθερίας και της ελεύθερης οικονομίας, ιδέες που βρισκόταν στον αντίποδα του Ναζισμού.
Aντι-πολεμική αφίσσα της Επιτροπής “Πρώτα η Αμερική”
τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο, οι «απομονωτιστές» αντιμετωπίστηκαν από την επίσημη ιστοριογραφία σαν ναζί ή στην καλύτερη περίπτωση σαν αφελείς και ανίδεοι.
Η ιστορία γράφεται από τους νικητές. Έτσι ειδικά τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο, οι «απομονωτιστές» αντιμετωπίστηκαν από την επίσημη ιστοριογραφία σαν ναζί ή στην καλύτερη περίπτωση σαν αφελείς και ανίδεοι. Από τη δεκαετία του ’60 και μετά, με την αποτυχία της επέμβασης στο Βιετνάμ, άρχισαν να τίθενται ερωτήματα για την αμερικάνικη εξωτερική πολιτική. Πολλοί αριστεροί ,επικριτές του πολέμου στο Βιετνάμ, ανακάλυψαν προς έκπληξη τους , ομοιότητες με τους απομονωτιστές της δεκαετίας του ‘40. Αλλά και οι σοβαροί ιστορικοί άρχισαν να τους αντιμετωπίζουν πιο ισορροπημένα., επισημαίνοντας τις αδυναμίες τους αλλά αναγνωρίζοντας και τη συμβολή τους1. Φυσικά, πολλά ερωτήματα είναι ακόμη θέμα επιστημονικής συζήτησης. Ήταν απαραίτητη η επέμβαση των Η.Π.Α. για την ήττα του Ναζισμού; ποια θα ήταν η τύχη των Η.Π.Α. σε έναν κόσμο όπου θα κυριαρχούσαν οι Δυνάμεις του Άξονα; Για να εκτιμηθούν όμως τα επιχειρήματα όλων των πλευρών, θα πρέπει να μελετηθούν διεξοδικά, ψύχραιμα, χωρίς πάθος και προκατάληψη. Δυστυχώς από το βιβλίο του Ροθ λείπουν ακριβώς αυτά τα χαρακτηριστικά .Δεν είναι βέβαια ιστορικό βιβλίο, ώστε να απαιτήσουμε αντικειμενικότητα και ακρίβεια . Ένα μυθιστόρημα όμως μπορεί να προσεγγίσει περισσότερους αναγνώστες απ’ όσους ένα ιστορικό βιβλίο και να διαμορφώσει πιο εύκολα συνειδήσεις.
Ο διάσημος λογοτέχνης Τζων Ντος Πάσσος ήταν υπέρ του “απομονωτισμού” λίγο πριν τον Β!ΠΠ
Η «Συνωμοσία εναντίον της Αμερικής» θεωρήθηκε από πολλούς κριτικούς σαν μια αλληγορία ενάντια στη σημερινή Αμερική του Προέδρου Bush. Εδώ πια οι όποιοι παραλληλισμοί αγγίζουν τα όρια του παραλόγου. Τί μπορεί να συνδέει τους «απομονωτιστές» που πάλευαν για την μη επέμβαση στον πόλεμο, με το «γεράκι» και οπαδό της «προληπτικής επέμβασης» George Bush; Tί σχέση μπορεί να έχουν οι άνθρωποι που αγωνίστηκαν για να μην γίνει το Σύνταγμα κουρελόχαρτο εξαιτίας του πολέμου, με έναν Πρόεδρο που επέβαλε τον Patriot Act; Εκτός πια και αν η ειρήνη σημαίνει πόλεμος και ο πόλεμος σημαίνει ειρήνη. Το οργουελικό NewSpeak φαίνεται να θριαμβεύει στις σελίδες αυτού του βιβλίου.
Πηγή: e-rooster.gr
