του Τηλέμαχου Χορμοβίτη
Οι “Άνάσες” (αγγλικός τίτλος “Coming Up For Air”) του Τζόρτζ Όργουελ, που κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες από τις Εκδόσεις Αίολος, μπορεί να μην είναι τόσο γνωστό όσο το “1984” ή “Η Φάρμα των Ζώων”, είναι όμως ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα όπου η πρόζα του Όργουελ βρίσκεται στα καλύτερα της.
Το χιούμορ, η αμεσότητα και η ζωντάνια της γραφής του σε κερδίζουν από τις πρώτες σελίδες. Σε αυτό το βιβλίο που πρωτοεκδόθηκε το 1939, ο ήρωας είναι ένας παντρεμένος σαρανταπεντάρης ασφαλιστής με δυο παιδιά, κοιλιά και καινούργια μασέλα που ασφυκτιά σε ένα συμβατικό γάμο και σκέφτεται με τρόμο τον επικείμενο πόλεμο και όσα αυτός θα φέρει μαζί του. Σε ένα από τα περίεργα παιχνίδια που παίζει η μνήμη, το όνομα του βασιλιά της Αλβανίας, Ζωγ, που βλέπει στο πρωτοσέλιδο μιας εφημερίδας, του φέρνει στο νου το μέρος όπου μεγάλωσε, μια ειδυλλιακή κωμόπολη κοντά στον Τάμεση και έτσι αποφασίζει να κάνει ένα ταξίδι στη γενέτειρά του για πρώτη φόρα μετά από 20 χρόνια, μόνο και μόνο για να ξεφύγει, έστω και για λίγες μέρες, από την πνιγηρή καθημερινότητα και για να πάρει μια ανάσα “όπως οι μεγάλες θαλάσσιες χελώνες, όταν ανεβαίνουν με τα πτερύγια τους στην επιφάνεια, βγάζουν έξω το ρύγχος τους και γεμίζουν τα πνευμόνια τους με μπόλικο αέρα, προτού βουτήξουν πάλι προς τα κάτω, ανάμεσα στα φύκια και τα χταπόδια.” Όμως, τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως τα είχε φανταστεί…
Το βιβλίο αυτό εκτός του ότι μας θυμίζει το πόσο σπουδαίος συγγραφέας υπήρξε ο Όργουελ , επιβεβαιώνει πως κάτω από τον επιφανειακό κυνισμό του και την υποστήριξη εκ μέρους του ενός ιδιόμορφου και ιδιοσυγκρασιακού δημοκρατικού σοσιαλισμού , ο Όργουελ ήταν κυρίως ένας συντηρητικός αναρχικός (“Τory Anarchist”), ένας ρομαντικός παραδοσιοκράτης που ανησυχούσε για την συνεχή επέκταση της κρατικής εξουσίας στον σύγχρονο κόσμο και νοσταλγούσε τις παραδόσεις και της συνήθειες της Παλαιάς Αγγλίας που σαρώθηκαν με τον Μεγάλο Πόλεμο. Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμά από τις “Ανάσες” :
«Δεν εξιδανικεύω την παιδική μου ηλικία και, αντίθετα με πολλούς, δεν επιθυμώ να ξαναγίνω νέος. Τα περισσότερα πράγματα που μ’ ενδιέφεραν τότε, θα με άφηναν το λιγότερο παγερά αδιάφορο σήμερα. Δεν με πειράζει να μην ξαναδώ ποτέ μου μπαλάκι του κρίκετ και δεν θα ‘δινα πια τρεις πένες για μισό κιλό ζαχαρωτά. Εξακολουθώ, όμως, να νιώθω το ίδιο για το ψάρεμα. Αναμφίβολα θα το θεωρήσετε μάλλον ανόητο, αλλά ακόμα θέλω να πάω για ψάρεμα, παρόλο που είμαι ένας χοντρός σαρανταπεντάρης με δυο παιδιά και σπίτι στα προάστια. Γιατί; Επειδή νοσταλγώ, τρόπος του λέγειν, την παιδική μου ηλικία- όχι συγκεκριμένα τη δική μου παιδική μου ηλικία, αλλά τον πολιτισμό μέσα στον οποίο μεγάλωσα και που τώρα βρίσκεται, υποθέτω, στα τελευταία του. Και το ψάρεμα είναι κατά κάποιον τρόπο χαρακτηριστικό στοιχείο εκείνου του πολιτισμού. Μόλις σκέφτεσαι το ψάρεμα, σκέφτεσαι αυτομάτως πράγματα που δεν ανήκουν στον σύγχρονο κόσμο. Και μόνο η ιδέα τού να κάθεσαι όλη μέρα κάτω από μια ιτιά, δίπλα σε μια ήσυχη λιμνούλα -και να μπορείς να βρεις μια ήσυχη λιμνούλα για να καθίσεις δίπλα της- ανήκει στην προπολεμική εποχή, πριν απ’ το ραδιόφωνο, πριν απ’ τα αεροπλάνα, πριν απ’ τον Χίτλερ. Ακόμα και οι ονομασίες των ψαριών του γλυκού νερού της Αγγλίας σού βγάζουν μια κάπως ειρηνική διάθεση. Τσιρόνια, κοκκινόφτερα, ασπρόψαρα, σίρκες, βάρβοι, λέστικες, κοκοβιοί, λούτσοι, κέφαλοι, κυπρίνοι, γλήνια. Είναι ωραία ονόματα. Οι άνθρωποι που τα επινόησαν δεν είχαν ακουστά για πολυβόλα, δεν ζούσαν με τον τρόμο της απόλυσης, ούτε κατάπιναν ασπιρίνες όλη την ώρα, ούτε πήγαιναν σινεμά, ούτε αναρωτιούνταν πώς ν’αποφύγουν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.»
Στη φωτογραφία που ακολουθεί, το εξώφυλλο μιας παλιάς έκδοσης του βιβλίου από το 1975, που, κατά τη γνώμη, αντικατοπτρίζει με τον καλύτερο τρόπο το πνεύμα του)
