ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΑΡΘΡΑ

Δεν βρέθηκαν άρθρα

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ακολουθήστε μας:
9 February, 2025
ΚεντρικήΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΠως η ενορατική ποίηση του Ουίλλιαμ Μπλέηκ επηρέασε τον Τζιμ Μόρρισον

Πως η ενορατική ποίηση του Ουίλλιαμ Μπλέηκ επηρέασε τον Τζιμ Μόρρισον

Του Τριστάν Κόννολυ

για το Ζoamorphosis.com

Είναι γνωστό, ότι οι Doors έχουν πάρει το όνομά τους από την φράση «Αν οι θυρες της αντίληψης καθαριζόταν, κάθε τι θα εμφανιζόταν στον άνθρωπο όπως είναι, άπειρο». Όμως αυτή η φράση προέρχεται τόσο απο το βιβλίο του Άλντους Χάξλεϋ για τα  παραισθησιογόνα (σ.μ Οι Πυλες της Αντίληψης) όσο και από την ποιητική συλλογή «Ο Γάμος του Παράδεισου και της Κόλασης» του Μπλέικ. Ο Μόρρισον επικαλείται τους «Οιωνούς της Αθωότητας» στο ‘End of the Night’ από το πρώτο άλμπουμ των Doors : “Μερικοί γεννιούνται σε γλυκιά απόλαυση/ Μερικοί γεννιούνται σε γλυκιά απόλαυση/ Μερικοί γεννιούνται στην ατελείωτη νύχτα.” Αλλά αυτή είναι η μόνη ευθεία αναφορά στον Μπλέικ στους ηχογραφημένους στίχους του Μόρισον. Αυτό είναι όλο; Έκανε απλά ο Μόρισον μιά αόριστη και τυχαία “βουτιά” στον Μπλέικ;  Ή είχε δίκιο ο Ρέι Μάνζαρεκ που τον θεωρούσε αυθεντία πάνω στον ενορατικό ποιητή; “Αναρωτιέμαι τι είπε ο Μπλέικ…Κρίμα που ο Μόρισον δεν είναι εδώ. Ο Μόρισον θα ήξερε” ( Ο Μάνζαρεκ όπως τον έχει ηχογραφήσει η Τζόαν Ντίντιον στο White Album, το απόσπασμα έχει ανατυπωθεί στο συνοδευτικό βιβλίο του Τζών Ρόκο για τους Doors).

Σε συνεντεύξεις ο Μπλέηκ φαίνεται να έρχεται εύκολα στα χείλη του Μόρισον. Επιδεικνύει μια θεμελιώδη γνώση με τους διάσημους στίχους απο τα «Τραγούδια Της Αθωότητας» και «Ο Γάμος του Παράδεισου και της Κόλασης». Σε μιά συνέντευξη του 1968 με τον Τζών Κάρπεντερ για το «Λος Άντζελες Φρη Πρες», σχολιάζει ( χωρίς να αποδίδει την πατρότητα των στίχων) “H αντιπαλότητα είναι πραγματική φιλία, χάχα!”( στο Lizard King του Χόπκινς). Μιλώντας με την Λίζι Τζέιμς το 1969, οι σκέψεις του Μόρισον πάνε στον Μπλέικ όταν τον ρωτάνε για το “αποκαλυπτικό όραμα” της δουλειάς του στο πρώτο άλμπουμ των Doors (1966-7): «Συνήθιζε να φαίνεται εφικτό να δημιουργήσεις ένα κίνημα…θα βάζανε όλοι μαζί τις δυνάμεις τους να σπάσουν αυτές που ο Μπλέικ αποκαλεί  «χειροπέδες που σκαρφίζεται ο νούς» … «οι καιροί των δρόμων του έρωτα έχουν πεθάνει» (Hopkins, Lizard King σελ. 279).

Η φράση του Μπλέηκ για τις Θύρες της Ενόρασης του Μπλέηκ που έδωσε στους Doors το όνομα τους.

Στρέφονται (σ.μ οι σκέψεις) επίσης στον Μπλέηκ όταν το θέμα είναι ο ερωτικός μυστικισμός: «O Μπλέικ είπε ότι το σώμα είναι η φυλακή της ψυχής  εκτός και αν οι πέντε αισθήσεις είναι πλήρως ανεπτυγμένες και ανοιχτές. Θεωρούσε τις αισθήσεις «τα παράθυρα της ψυχής». Όταν το σέξ περιλαμβάνει όλες τις αισθήσεις , μπορεί να γίνει μια μυστικιστική εμπειρία (σελ. 281). Ενώ αρχικά δεν φαίνεται να είναι και η πιό διακριτική ανάγνωση από το  «Ο Γάμος του Παράδεισου και της Κόλασης» για τον “καθαρισμό των θυρών της αντίληψης», αντιλαμβάνεται τις νύξεις της ΄αισθησιακής απόλαυσης΄ οι οποίες μεταφέρονται στά «Οράματα των Θυγατέρων της Άλβιόνας» και εντοπίζει την περίεργη διολίσθηση του Μπλέικ απο τα παράθυρα στις πόρτες ως διάφανα περάσματα της αντίληψης. Μια πληρέστερη γνώση μπορεί να βρίσκεται κάτω απο αυτές τις αρκετά προφανείς αναφορές: Ο Μπλέικ πράγματι αποκαλεί τις αισθήσεις «Τα θαμπά παράθυρα της Ψυχής σε αυτήν την ζωή»  πρίν τους πιο γνωστούς στίχους , «Και σε οδηγεί στο να πιστέψεις ένα ψέμα / Όταν βλέπεις όχι μέσα από τα Μάτια».

“Ο Αρχαίος των Ημερών” . O Oύριζεν μετράει τον κόσμο με την ψυχρή λογική και όχι με την ενόραση του ματιού

Ο Ραίη Μάνζαρεκ στην αυτοβιογραφία του «Light My Fire :  Η ζωή μου με τους Doors», διηγείται τις αναμνήσεις του απο την συλλογή βιβλίων του Τζίμ Μόρισον : “Πολύ εκλεκτική, αλλά επίσης «στανταρντ»… διαβάζαμε όλοι τα ίδια βιβλία…Μόνο που ο Τζίμ είχε περισσότερα! Μια βιβλιοθήκη όσο ένας τοίχος». Παρόλο που δεν αναφέρει τον Μπλέηκ συγκεκριμένα, η παράλειψη του απο μια τέτοια εντυπωσιακά γεμάτη, κλασσικά μποέμικη βιβλιοθήκη θα ήταν αξιοσημείωτη. Πέρα απο την δικιά του συλλογή, ο Μόρισον θα μπορούσε να έχει ανακαλύψει τον Μπλέικ στις βιβλιοθήκες των πανεπιστημίων που πήγε. Όταν ο Χάουαρντ Σμίθ τον ρώτησε την γνώμη του για την αξία του πανεπιστημίου, ο Μόρισον είπε: “Εάν έχουν καλή βιβλιοθήκη, αυτό είναι που μετράει…το βασικό στοιχείο της εκπαίδευσης είναι το διάβασμα, βασικά.  Μπορείς να κάνεις το ίδιο πράγμα μόνος σου” ( Lizard King σελ.296 ). Στο UCLA όπου θα είχε πρόσβαση ως φοιτητής, θα πέρασε τακτικές ώρες ανάμεσα στα ράφια στην βιβλιοθήκη Powell, όταν προσλήφηκε αρχές του 1964 μέχρι την απόλυση του, τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου, λόγω αργοπορίας ( όπως ο Ντέιβις διηγείται στην αυτοβιογραφία του, σελ. 55 ).

Ο Μόρισον έγραψε μια εργασία για τον Μπλέικ για την τάξη του Ρομαντισμού ως μέρος των σπουδών του στην Αγγλική Λογοτεχνία την άνοιξη του 1964. Είμαι πολύ ευγνώμων στον καθηγητή Φρέντερικ Μπάργουικ , που μοιράστηκε τις αναμνήσεις του απο όταν είχε φοιτητή τον Μόρισον ( Και θέλω να δώσω τα εύσημα και τις ευχαριστίες μου στον Ντέιβιντ Φάλον που μας έφερε σε επαφή) Ο Μπάργουικ διηγείται:  ‘Μου έδειξε μια εργασία που είχε γράψει πάνω στον Ιερώνυμο Μπός για ένα κολέγιο στην Φλόριδα και ήθελε να μάθει εαν μπορούσε να υποβάλλει αντίστοιχη εργασία για τον Μπλέικ. Η εργασία του για τον Μπός εστιαζόταν στην ενορατική / παραισθησιογόνα εμπειρία του πίνακα «Ο Κήπος Των Επίγειων Απολαύσεων». Συμφώνησα πως μια παρόμοια προσέγγιση στα εικονογραφημένα έργα του Μπλέικ ήταν δυνατή. Θυμάμαι ότι έγραψε στο «Γάμο της Παράδεισος και της Κόλασης»  και αναφέρθηκε σε άλλους πίνακες του Μπλέικ , αλλά δεν μπορώ να θυμηθώ λεπτομέρειες της δουλειάς που υπέβαλλε’. Ένα απο τα κύρια ενδιαφέροντα του Μόρισον στον Μπλέικ, τότε, ήταν η ενορατικότητα και η μέθη: ’Ο Τζίμ με ρώτησε αν ο Μπλέικ είχε δοκιμάσει ναρκωτικά. Του απάντησα πως δεν το νομίζω’. ( Ο Μπάργουικ έγραψε αργότερα για τους συμβολισμούς του Μπλέικ της δηλητηρίασης απο Ερυσίβη απο σάπιους σπόρους -υπάρχει λυσεργικό οξύ (LSD) στόν μύκητα της σίκαλης –στο βιβλίο του ‘Poetic Madness and the Romantic Imagination’ (1996), μιά συναρπαστική και σχολαστικά ερευνητική αναφορά στη ενορατικότητα του Μπλέικ για την σημασία αυτής της αρρώστιας και της διττής πιθανότητας ενόρασης και πόνου.)   

“Ο Γάμος του Παράδεισου και της Κόλασης” του Μπλέηκ

Ήταν το προηγούμενο καλοκαίρι ,1964, καθώς ο Μόρισον δούλευε στην βιβλιοθήκη άρχισε να γράφει στo σημειωματάριο του τα ποιήματα από τις «Σημειώσεις για την Όραση» το οποίο έγινε το «The Lords», το μισό μέρος της συλλογής The Lords and The New Creatures’ («Οι Κύριοι» και «Τα Νέα Πλάσματα»), το μόνο βιβλίο του ποίησης το οποίο κυκλοφόρησε κατά την διάρκεια ζωής του από τους Simon & Schuster το 1969. Παρόλο που χρωστάει πολλά στο Θεάτρου της  Σκληρότητας του Αρτώ και την θεωρία του Ρεμπώ για την αποδιοργάνωση των αισθήσεων, υπάρχουν συγκεκριμένοι απόηχοι της ποίησης Μπλέηκ. Χρωστάει πολλά στο ‘The Marriage of Heaven and Hell’ (Ο Γάμος του Παράδεισου και της Κόλασης). Υπάρχουν επίσημοι παραλληλισμοί : Τα Νέα Πλάσματα είναι μια υβριδική συλλογή στίχου και πρόζας, παρεκκλίνοντας ανάμεσα στην λογοτεχνική έκθεση, φιλοσοφικό στοχασμό, εξερεύνηση των αισθήσεων και πολιτιστικού σχολιασμού. Ο στίχος «Γιάτρεψε την τυφλότητα με το σάλιο μιας πόρνης, σελ. 37) ακούγεται σαν να προέρχεται από τις «Παροιμίες της Κόλασης» του Μπλέηκ. Η περιγραφή ενός ‘συμβάντος …κατα το οποίο αιθέρας εισάγεται σε ένα δωμάτιο γεμάτο ανθρώπους μέσω φρεάτιων εξαερισμού’ καταρρίπτει τα σύνορα μεταξύ κοινού και καλλιτέχνη, ενώ ‘ το αέριο εκτελεί δικά του ποιήματα μέσω του μέσου του ανθρώπινου σώματος’ (σελ.39), προκαλεί συγκρίσεις με τα εικονογραφημένα βιβλία του Μπλέικ ως πολυμεσικά πειράματα στη σύνθετη τέχνη, καταδυναστευόμενα απο την εκφραστική Ανθρώπινη Μορφή Θεΐκή ( Human Form Divine) η οποία καμιά φορά κατοικεί μέσα στις ίδιες τις λέξεις, κυρίως στους τίτλους)  και απαιτεί ενεργή συμμετοχή απο τους αναγνώστες.

H πρωτη σκληροδέρματη έκδοση των “Κυριών η Σημειώσεις στην Ποίηση” και “Νέων Πλασμάτων”

Καθώς το απόσπασμα συνεχίζει , γινεται εμφανές ότι όχι μόνο η μορφή αλλά και οι ιδέες και το λεξιλόγιο είναι κοινά με το «Ο Γάμος του Παράδεισου και της Κόλασης». Ο Μόρρισον γράφει:

«Ο σκοπός του «χάππενινγκ» είναι να γιατρέψει την βαρεμάρα, να καθαρίσει τα μάτια, να δημιουργήσει μια επανασύνδεση παιδική με την ροή της ζωής. Ο χαμηλότερος και ευρύτερος στόχος του είναι ο εξαγνισμός της αντίληψης. Το «χάπενινγκ» προσπαθεί να εμπλέξει όλες τις αισθήσεις, το σύνολο του οργανισμού, και να επιτύχει συνολική ανταπόκριση σε αντίθεση με τις παραδοσιακές τέχνες, οι οποίες εστιάζουν σε ρηχότερες εισόδους των αισθήσεων». (σελ. 39)  

Στο «Γάμο»  αυτό που αποκαλείται Σώμα είναι ένα τμήμα της Ψυχής  που γίνεται αντιληπτό από τις πέντε αισθήσεις, τα σημαντικότερα περάσματα της Ψυχής σε αυτή την εποχή».’ Οι στόχοι του καλλιτεχνικού εγχειρήματος του Μπλέηκ περιγράφονται επίσης ως καθαρισμός , εξάγνιση, και η πραγματοποίηση‘ μιας βελτίωσης των  απολαύσεων των αισθήσεων»:

Αυτό θα πραγματοποιήσω, γράφωντας με την κολασμένη μέθοδο, με διαβρωτικά, τα οποία στην Κόλαση είναι ωφέλιμα και θεραπευτικά, λιώνωντας προφανείς επιφάνειες και επιδεικνύοντας το άπειρο που ήτανε κρυμμένο.   

Εάν οι πόρτες της αντίληψης εξαγνιστούν  κάθε πράγμα θα εμφανίζεται στους ανθρώπους έτσι όπως πραγματικά είναι;  Άπειρο».

Οι στίχοι του Μόρισον:

Όταν οι άνθρωποι συλνέλαβαν την ιδέα των κτιρίων,

Και κλείσαν τους εαυτούς τους σε δωμάτια,

Πρώτα δέντρα και σπηλιές (σελ. 36)

συγκρίνονται με τους στίχους του Μπλέικ που ακουλουθούν τον καθαρισμό των θυρών της αντίληψης; «Γιατί ο άνθρωπος έχει κλειστεί στον εαυτό του, μέχρι που βλέπει όλα τα πράγματα μέσα απο τις στενές χαραμάδες του σπηλαίου του» .

Ο Ούριζεν, προσωποποίηση της ψυχρής λογικής, αιχμάλωτος των ίδιων των αλυσίδων του

Μαζί με τις ομοιότητες με το «Ο Γάμος του Παράδεισου και της Κόλασης», ένα απόσπασμα  για τον σαμανισμό στo βιβλίο ΄Τα Νεα Πλάσματα’ χρησιμοποιεί την έκφραση ‘ νοητικά ταξίδια’, υπονοώντας το ποίημα του Μπλέικ  «Ο Ταξιδευτής Του Νού)» Υπάρχει επίσης μια χαρακτηριστική σωματική και μεταμορφωτική Μπλεΐκιανή εκδοχή της διευρυμένης αντίληψης στα «Νέα Πλάσματα».

Το ποίημα

«Το μάτι μοιάζει αισχρό

Μέσα στο άσχημο κελυφός του.

Βγές έξω στον ανοιχτό χώρο

Μέσα στην λαμπρότητα σου»

Θυμίζει το  «δυό μικρές σφαίρες ..σταθερά σε δυό μικρές σπηλιές/ Κρύβονται προσεκτικά από τον αέρα» από «Το βιβλίο του Ούριζεν» του Μπλέηκ και τα αποκαλυπτικά «Διευρυνόμενα Μάτια του Ανθρώπου» τα οποία ‘ αντικρίζουν τα βάθη των θαυμάσιων κόσμων’ στο «Τέσσερα Ζώα» ).  

To καλοκαίρι εκείνο αφού δούλεψε στη βιβλιοθήκη και παρακολούθησε τα μαθήματα περί Ρομαντισμού , ο Μόρισον πέταξε όλα τα σημειωματάρια του εκτός απο την πιο πρόσφατη δουλειά του για τα ‘Νεα Πλάσματα’. To καλοκαίρι του 1965 ήταν επίσης η εποχή που ζούσε σε μιά ταρατσά στην Βενετία της Καλιφόρνια, σχεδόν δεν έτρωγε αλλά έκανε πολύ LSD, και άρχισε να γράφει τραγούδια τα οποία θα αποτελούσαν την σπίθα της δημιουργίας των Doors όταν τα τραγούδησε για τον Ρέι Μάνζαρεκ στην θρυλική τους συνάντηση στη παραλία.

Υ.Σ ΑτΤ: Η σχετική με το άρθρο ελληνική βιβλιογραφία είναι: 1) William Blake: «Ο Γάμος του Παράδεισου και της Κολάσεως» (Με τις χαλκογραφίες του καλλιτέχνη) Εκδόσεις  Δαμιανός. 2) William Blake: «Προφητικά». Εκδόσεις Χατζηνικολή 3) William Blake: «Οράματα των Θυγατέρων του Άλμπιον» : Τέσσερα Ποιήματα» Εκδόσεις Ηρίδανος.

Πηγή: zoamorphosis.com

Μοιραστείτε